Hoofstuk 21 - Die Storie van Afrikaans

Inleiding
Afrikaans in ŉ veranderde politieke bedeling: Die Nuwe Suid-Afrika

Aanvullende bronne

Wikipedia 2014 (94). Grondwet van Suid-Afrika.

Wikipedia 2014 (95). Constitution of South Africa.

Wessels, L. 2016a. Hoera vir Grondwet!, bl. 11.

Wessels, L. 2016b. Grondwet is ryp vir hersiening.

Malan, K. 2018. Die versweë verandering van die Suid-Afrikaanse konstitusie / The silent change of the South African constitution. Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 58 (2).

Pienaar, G. 2018. Dié wet in ‘n kluis bewaar. Rapport, 29 April 2018. https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/die-wet-in-n-kluis-bewaar-20180429 (Oor totstandkoming van nuwe Grondwet van SA.)

Du Plessis, E. 2019. The Constitution requires us to hold both our contradictory stories about land. Geplaas 1 Aug. 2019. https://www.news24.com/Columnists/GuestColumn/the-constitution-requires-us-to-hold-both-our-contradictory-stories-about-land-20190801

Heywood, M. 2018. ‘No Funds Available’: Can South Africa afford its Constitution? Geplaas 25 Junie 2018. https://www.dailymaverick.co.za/opinionista/2018-06-25-no-funds-available-can-south-africa-afford-its-constitution/

Kotze, D. 2018. Why April 27 in 1994 marked a point of no return for South Africa. Geplaas 29 April 2018. https://theconversation.com/why-april-27-in-1994-marked-a-point-of-no-return-for-south-africa-95681?

Die Grondwet van 1993, 1996: die ‘nuwe Suid-Afrika’

Cyril Ramaphosa, Nelson Mandela en Leon Wessels by die ondertekening van die Grondwet in 1996. SUNDAY TIMES-ARGIEWE (https://www.vryeweekblad.com/nuus-en-politiek/2020-04-16-leon-wessels–die-politieke-en-morele-evolusie-van-n-afrikaner/)

Aanvullende bronne

Alexander, N. 2001b. Die oorlewing van die nie-dominante tale van Suid-Afrika.

Du Plessis, L.T. 2004b. Meertaligheid en regering in Suid-Afrika: ŉ Ondersoek na die implementering van die Taalklousule in die Staatsdiens.

Du Plessis, L.T. 1994. Die toekoms van veeltaligheid in Suid-Afrika: Lesse uit die Toring van Babel, bl. 7-8

Du Plessis, L.T. 2005. Is Suid-Afrika besig om eentalig te raak?, bl. 5-8.

Du Toit, K. 2002. Taaldiversiteit in ŉ geglobaliseerde samelewing.

Eloff, T. 2016d. Los die Grondwet uit, bl. 9.

Lubbe, H.J. 2008. Taalregte en die regspraak, bl. 67-87.

Lubbe & Truter 2005. Taalregte van minderheidsgroepe: ’n basiese mensereg, bl. 29-40.

Malherbe, E.F.J. 1996. Afrikaans en die grondwet, bl. 40-43.

Manuel 2015. ŉ Lang pad lê voor.

October 2014c. Beleid oor taal: Minister gee weer uitstel, bl. 4.

Pienaar, M. 2001. Op pad na veeltaligheid: uitdagings op grondvlak, die waarde en beperkinge van ’n taaloudit, belowende inisiatiewe, bl. 41-45.

Scholtz, L. 2007a. As dit jou reg is, mág jy dit opeis, bl. 15.

Scholtz, L. 2007b. Eis jou taalregte in demokrasie op, bl. 8.

Steyn, J.C. 1996. Die taalklousule van die nuwe grondwet: moontlike toepassing, bl. 272-283.

Steyn, J.C. 2000h. Taalprestasie eg, bl. 10.

Steyn, J.C. 2014a. ‘Ons gaan ŉ taal maak’: Afrikaans sedert die Patriot-jare, bl. 434-443, 461-464. (Ook bylaag A, bl. 525-526, bylaag B, bl. 527 – die taalklousules.)

Van der Rheede, C. 2011b. Veeltaligheid en die weg vorentoe.

Van Rensburg, F.I.J. 1993. Die les wat die Afrikaner nooit weer moet vergeet nie, bl. 9.

Alexander, N. 2004a. Language policy: the litmus test of democracy in post-apartheid South Africa.

Andrews 2017. South Africa’s problems lie in political negligence, not its Constitution.

Calland 2017. Why South Africa’s Constitution is under attack.

De Kadt 2006. Language development in South Africa – past and present, bl. 40-56.

De Varennes 2007. Language Rights as an Integral Part van Human Rights – A Legal Perspective, bl. 115-126.

Du Plessis, L.T. & J.L. Pretorius 2001. The structure of the official language clause: A framework for its implementation, bl. 45-59.

Fredericks, I.N.A. 2011. The protection of languages and of language rights in the South African constitution. (Ph.D.)

Juta (reds.). Constitution of the Republic of South Africa: reflecting the law as at 13 December 2013.

Lubbe, H.J. 2004. Linguistic rights litigation, bl. 118-143.

Lubbe, H.J. 2018. The right to language in court: A language right or a communication right?

Maartens 1997. Multilingualism and language policy in South Africa: past and present, bl. 14-43.

Mwaniki 2004a. Language planning in South Africa. Towards a language management approach. (Ph.D.)

Mwaniki 2004b. “Best practices for multilingual language policy implementation: lessons from the Free State local government sphere.”

Perry 2003. Language rights, ethnic politics: A critique of the Pan South African Language Board.

Pienaar, M. 2008. A decline in language rights violation complaints received by PanSALB – the case of Afrikaans, bl. 125-137.

Reagan 2001. The promotion of linguistic diversity in multilingual settings, bl. 51-72.

Stroud, C. & Q. Williams 2018. Multilingualism as utopia: Fashioning non-racial selves. AILA Review, 30(1): 167-188.

McLachlan, T. 2019. ANC doen bloedweinig vir dié tale. Beeld, 28 Maart 20198, bl. 16. https://www.netwerk24.com/Stemme/MyStem/anc-doen-bloedweinig-vir-die-tale-20190327

Van Eeden, J. 2018. ‘Mobiliseer, eis taalregte op’. Beeld, 15 Junie 2018, bl. 14. https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/mobiliseer-eis-taalregte-op-20180619

Venter, F. 2014. Konstitusionalisme in Suid-Afrika. LitNet Akademies, 11(2). https://www.litnet.co.za/konstitusionalisme-in-suid-afrika/ (Oor die beginsels onderliggend aan die Grondwet van 1993, 1996.)

Dawood, Z. 2018. No urgency to promotion of linguistic rights in South Africa. Geplaas 5 Junie 2018. http://www.fwdk-cud.org/index.php/en/nav-latest/article-no-urgency-to-promotion-of-language-rights-in-south-africa

Steward, D. 2020. Defending the 1996 Constitution. Geplaas 5 Mei 2020. FW de Klerkstigting. https://fwdeklerk.org/index.php/en/latest/news/1028-article-defending-the-1996-constitution.

Vergelyk die reeks South African Language Rights Monitor, wat al sedert 2002 uitgegee word. (Uitgewer: SUN Media; in samewerking met die Eenheid vir Taalfasilitering en Bemagtiging van die Universiteit van die Vrystaat in Bloemfontein.) In hierdie reeks word ŉ oorsig gegee van die skendings van taalregte en hoe dit hanteer word.

3.1 Taalbepalings van die 1996-Grondwet

Aanvullende bronne

Du Plessis, L.T. 2010. ŉ Taalwet vir Suid-Afrika. Die rol van sosiolinguistiese beginsels by die ontleding van taalwetgewing, bl. 65-97.

Olivier, N.J.J. 1994. Afrikaans in ŉ veeltalige SA: ondergang of voortbestaan?, bl. 1-2.

Olivier, N.J.J. 1995. Die 1994- Suid-Afrikaanse Grondwet en Afrikaans, bl. 37-56.

Spaarwater 2016. Tale is gelyk; een is net meer gelyk.

Steyn, J.C. 1996. Die taalklousule van die nuwe grondwet: moontlike toepassing, bl. 272-283.

Steyn, J.C. 2014a. ‘Ons gaan ŉ taal maak’: Afrikaans sedert die Patriot-jare, bl. 434-436, 525-527.

Docrat, Z. 2017. The role of African languages in the South African legal system: towards a transformation agenda. (Hoofstuk 4.)

Fredericks, I.N.A. 2011. The protection of languages and of language rights in the South African constitution. (Ph.D.)

Johnson, R.W. 2011. South Africa’s Brave New World: The Beloved Country Since the End of Apartheid. A history since 1994. (Hoofstuk 10.)

Mataboge-Masethla 2017. Extolling the language revolution.

Nyoka 2017. Call for Sign Language to be recognised as SA’s 12th language.

Singh, K. 2017. Constitutional committee recommends Signing as 12th official language.

Webb & Du Plessis (eds.) 2006. The politics of language in South Africa.

Foltz, A. 2019. Sign languages are fully-fledged, natural languages with their own dialects – they need protecting. Geplaas 28 Jan. 2019. https://theconversation.com/sign-languages-are-fully-fledged-natural-languages-with-their-own-dialects-they-need-protecting-109388

Kamusella, T. & F. Ndhlovu (eds.) 2018. The Social and Political History of Southern Africa’s Languages. Londen: Palgrave Macmillan.

Menzelwa, Z. 2018. Bhisho opens arms to mother tongues. Dispatch Live, 22 Mei 2018. https://www.dispatchlive.co.za/news/2018-05-22-bhisho-opens-arms-to-mother-tongues/

Heugh, K. 2019. SA taalplan misluk. Beeld, 19 Junie 2019, bl. 7. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/sa-taalplan-misluk-20190618

Loots, S. 2020. Dikvel-Engels se gedreun ’n klap in ander tale se gesig. Rapport Weekliks, 26 April 2020, bl. 2. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/sonja-loots-dikvel-engels-se-gedreun-n-klap-in-ander-tale-se-gesig-20200426

3.2 PanSAT as struktuur

Aanvullende bronne

Bruwer, P. 2016. Teenkanting ná minister Pansat ontbind.

Cilliers, S. 2017. Afgedanktes veg terug in hof. Beeld, 2 Aug. 2017, bl. 12.

De Wet, A. 2016. Minister ontbind Pansat se raad, bl. 6.

Janse van Rensburg 2016a. Pansat ontbind: Vrae oor ‘finansiële wanbestuur’.

Nel, C-A. 2016b. Zwane sê hy wis nie van klagtes in Pansat-verslag.

Nel, C-A. 2016c. Erfenisraad moet R18 m. se wanbesteding by Pansat bekyk, bl. 2.

October, A. 2011. Pansat-geldsake so erg, komitee betaal vir reis.

October 2014b. Land se taalwaghond het weer geld nodig, bl. 14.

October 2016. Pansat-raad wil hof toe ná minister hom ontbind, bl. 4.

Redakteur Beeld 2016a. Beeld sê: Pansat – ANC wil Grondwet gebruik soos dit hom pas, bl. 8.

Redakteur Die Burger 1997. Springlewendig. Die Burger, 27 Des. 1997, bl. 14.

Redakteur Die Burger 2013. Hoe gemaak met die skuld van die verlede? Die Burger, 22 Feb. 2013.

Redakteur Die Burger 2014. Skep woorde oor Pansat nou om in dade. Die Burger, 1 Sept. 2014.

Rooi, J. 2016a. Minister ontbind raad vir inheemse tale.

Nkosi 2014a. Language board boss under fire, bl. 7.[1]

Asmal e.a. 2007. Report of the ad hoc Committee on the Review of Chapter 9 and Associated Institutions. A report to the National Assembly of the Parliament of South Africa. (Hoofstukke 2 en 9.)

PanSALB 2000. Language use and language interaction in South Africa. A national sociolinguistic survey. (ŉ Verslag oor taalgebruik en taalgebruikspatrone in Suid-Afrika.)

3.3 Ander taalstrukture

Aanvullende bronne

October 2015c. Geldtekort kan kommissie vir taal en kultuur se werk kortwiek.

October 2015d. Taalregte: al meer kla, bl. 14.

Roets, E. & K. Malan 2019. ŉ Beoordeling van die (wan)prestasie van die artikel 185-Kommissie met betrekking tot die regte van gemeenskappe – navorsings- en oorsigartikel. Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 59(3): 413-435.

3.4 Nasionale Taalplan en Taalwet

Aanvullende bronne

Bosman, J. 2015b. Ons is nie meer taal se vyand – stilswye is, bl. 21.

Breytenbach, J. 2014a. ‘Engels tot supertaal verhef in SA’. Stryd om wetgewing in al 11 tale.

Carstens, S. 2014d. Hofstryd kom oor 11 tale, bl. 12.

Carstens, W.A.M. 2013a. Op pad van ŉ verdeelde na ŉ gedeelde toekoms in die Afrikaanse taalgemeenskap: Die rol van die Afrikaanse Taalraad in die proses van versoening, bl. 452-454.

De Stadler, L. 1988. Afrikaans: van die liggaam van Afrika geamputeer?, bl. 97-110.

Du Toit, K. 2002. Taaldiversiteit in ŉ geglobaliseerde samelewing.

Rademeyer, A. 2013f. ‘Talewet op sy eie is nie genoeg nie’. Waarborg is nodig – kenner.

Retief, H. 2016c. Om nié te stry vir taal is immoreel, bl. 3.

Scholtz, L. 2014w. Afrikaanses is destyds mislei, bl. 14.

Titus, D. 2015a. ‘Om te dink taal kry nou erkenning’, bl. 21.

Waldeck 2016e. Aktivis sit taalstryd in appèlhof voort. ‘Vertaal wette liefs in al elf tale’, bl. 6.

Webb (red.) 1992. Afrikaans ná Apartheid.

Azzakani, R. 2012. Afrikaans under threat in languages bill.

De Klerk, V. (ed.) 1996. Focus on South Africa.

Fredericks, I.N.A. 2011. The protection of languages and of language rights in the South African constitution. (Ph.D.)

Heugh 2000. The case against bilingual and multilingual education in South Africa.

Kruger, J. 2014. Statement: Slow progress implementing language act a concern.

Lourens, C. 2015. “Ideology versus multilingualism in South Africa. Should national legislation be published in all official languages?”

Markdata 2000. Language Use and Language Interaction in South Africa – A National Sociolinguistic Survey.

Taalbeleid en taalwetgewing in Suid-Afrika ná 1994

Carstens, S. 2014d. Hofstryd kom oor 11 tale, bl. 12.

Carstens, S. 2015a. Vertaal agt wette in Afrikaans, vra groep, bl. 6.

Cornelius 2012. Opgee, weggee en padgee? Nee! Beeld, 7 Junie 2012, bl. 15.

Cornelius & Malan 2012. Taalwet magteloos teen “representivity”, bl. 12.

Du Plessis, L.T. 1994. Die toekoms van veeltaligheid in Suid-Afrika: Lesse uit die Toring van Babel, bl. 7-8.

Du Plessis, L.T. 2004b. Meertaligheid en regering in Suid-Afrika: ŉ Ondersoek na die implementering van die Taalklousule in die Staatsdiens.

Du Plessis, L.T. 2012. ’n Kritiek op ’n normatiewe vergelyking van die 2003- en 2011-weergawes van die South African Languages Bill aan die hand van sosiolinguistiese beginsels van taalwetgewing, bl. 309-353.

Essop 2015. Ruim taalwet-struikelblokke uit die weg, bl. 2.

Lloyd 2011c. Die taalwet se haalbaarheid.

Malan, K. 2010. Die Grondwet, onderwysowerhede en die pad vorentoe vir Afrikaanse skole, bl. 261-284.

Naude, C. 2000. Drietaal-staatsplig, bl. 12.

Scholtz, L. 2014w. Afrikaanses is destyds mislei, bl. 14.

Steyn, J.C. 1996. Die taalklousule van die nuwe grondwet: moontlike toepassing, bl. 272-283.

Steyn, J.C. 2000h. Taalprestasie eg, bl. 10.

Van der Elst 2011. Nuwe talewet: Holderstebolder dokument?

Van Rensburg, F.I.J. 1993. Die les wat die Afrikaner nooit weer moet vergeet nie, bl. 9.

Waldeck 2016a. Vyf regters hoor appèl oor wetgewing in 11 tale aan, bl. 11.

Waldeck 2016b. Taalaktivis sê ‘oorlog’ nie verby ná appèl-uitspraak.

Webb (red.) 1992. Afrikaans ná Apartheid.

Webb 2011. Lewegewing aan ŉ herrese SA Talewet?

Alexander, N. s.j. After apartheid: the language question.

Alexander, N. 1989. Language Policy and National Unity in South Africa/Azania.

Alexander, N. 2002. Linguistic rights, language planning and democracy in postapartheid South Africa.

Alexander, N. 2004a. The politics of language planning in post-apartheid South Africa.

Alexander & Heugh 1999. Language policy in the new South Africa.

Alexander, N. (ed.). 2005. The Intellectualisation of African Languages.

ANC 1990. Towards a Language Policy for a Post-Apartheid South Africa.

Beukes, A-M. 2008. Language policy implementation in South Africa: How Kempton Park’s great expectations are dashed in Tshwane, bl.1-26

Chabalala 2016a. Judgment reserved in legislation translation case.

Du Plessis, L.T. 2000. South Africa: From two to eleven official languages.

Fredericks, I.N.A. 2011. The protection of languages and of language rights in the South African constitution. (Ph.D.)

Heugh 2000. The case against bilingual and multilingual education in South Africa.

Heugh 2013. Multilingual Education Policy in South Africa constrained by theoretical and historical disconnections.

Kamwangamalu 2004. The language policy/language economics interface and mother-tongue education in post-apartheid South Africa, bl. 131-146.

Kruger, J. 2014. Statement: Slow progress implementing language act a concern.

Lourens, C. 2012b. “Denial of language rights by die Government of South Africa: constitutional breakdown or break-up of the Republic?”

Lourens, C. 2015. “Ideology versus multilingualism in South Africa. Should national legislation be published in all official languages?”

Louw, P.E. 2004. Anglicising Postapartheid South Africa, bl. 318-332.

Malan, K. 2008. Observations and suggestions on the use of the official languages in national legislation, bl. 59-76.

Orman 2009. Language Policy and Nation-building in Post-Apartheid South Africa. Dordrecht: Springer.

Plüddeman 1997. ‘Additive’ and ‘subtractive’: Challenges in education for multilingualism, bl. 17-28.

Posel & Zeller 2011. Home language and English language ability in South Africa: Insights from new data, bl. 115-126.

Raidt 1997b. A case of David and Goliath: the changing position of Afrikaans vis-a-vis eleven official languages, bl. 215-225.

Snail 2011. Revisiting aspects of language in South Africa during the apartheid era, bl. 65-91.

Titlestad 1996. English, the constitution and South Africa’s linguistic future, bl. 163-173.

Van der Waal 2012. Creolisation and Purity: Afrikaans Language Politics in Post-Apartheid Times, bl. 446-463.

Van Hoeck 2010. South African language policies after apartheid.

Webb 2002. Language in South Africa: the role of language in national transformation, reconstruction and development.

Webb & L.T. du Plessis (eds.). 2006. The politics of language in South Africa.

Antia, B.E. & C. van der Merwe 2018. Speaking with a forked tongue about multilingualism in the language policy of a South African university. Language Policy, 17: 1-23. https://doi.org/10.1007/s10993-018-9493-3

Davies, W.D. & S. Dubinsky 2018. Language Conflict and Language Rights. Ethnolinguistic Perspectives on Human Conflict. Cambridge: Cambridge University Press.

Hornberger, N.; A. Tapia, D. Hanks, F. Dueñas & S. Lee 2018. Ethnography of language planning and policy. Language Teaching, 51 (2): 152-186.

Oakes, l. & Y. Peled 2020. Normative Language Policy. Ethics, Politics, Principles. Cambridge: Cambridge University Press.

Spolsky, B. (ed.) 2018. The Cambridge Handbook of Language Policy. Cambridge: Cambridge University Press.

Tollefson, J.W. & M. Pérez-Milans (eds.) 2018. The Oxford Handbook of Language Policy and Planning. Oxford: Oxford University Press.

Van Graan, M. 2015. Open Stellenbosch: Beyond the rainbow, towards a change of climate. Geplaas 18 Sept 2025. https://www.litnet.co.za/open-stellenbosch-beyond-the-rainbow-towards-a-change-of-climate/

Heugh, K. 2019. SA taalplan misluk. Beeld, 19 Junie 2019, bl. 7. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/sa-taalplan-misluk-20190618

Spies, W. 2018. Reg en praktyk bots oor taal. Beeld, 26 Julie 2018, bl. 24. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/reg-en-praktyk-bots-oor-taal-20180725

Van Dyk, F.R. 2020. Nóg Engelse taalhegemonie: Die georganiseerde regsberoep trap in ’n ou etiese sponsdoring. Geplaas 21 Aug. 2020. https://www.litnet.co.za/nog-engelse-taalhegemonie-die-georganiseerde-regsberoep-trap-in-n-ou-etiese-sponsdoring/

En die werklikheid?

“Mislukking van huidige stelsel

Dit behoort 25 jaar nadat apartheid amptelik beëindig is vir ons moontlik te wees om onderskeid te kan tref tussen gesonde onderwysbeginsels en beleid wat diskriminerend en onbillik is. Ons het toegang tot dekades se navorsing in Suid-Afrika, in die res van Afrika en van elders. Dit bewys onteenseglik dat kinders nie kan leer in ’n taal wat hulle nie goed ken en nie verstaan nie.

Dit is eenvoudig onmoontlik om ’n sterk grondslag te lê vir geletterdheid en syfergeletterdheid in ’n taal wat nie goed genoeg deur die leerlinge of die onderwysers verstaan word nie.

Dit is ’n skande dat ons haglike onderwysstelsel so klaaglik daarinnderwysstelsel so klaaglik daarin misluk om leerlinge te leer lees, skryf en basiese wiskunde te verstaan.

Ons het in 1994 weggespring met ’n nuwe visie vir ’n regverdige Suid-Afrika, met ’n Grondwet wat die reg van alle kinders beskerm om onderwys in ’n gepaste taal te ontvang, maar ons het nie daarin geslaag nie.

Ons het misluk in die formulering van ’n nuwe visie vir veeltaligheid in die land, ten spyte van die taalplan-verslag wat in 1996 deur ’n taakgroep opgestel is én ondanks die stigting in daardie jaar van die Pan-Suid-Afrikaanse Taalraad, ’n statutêre liggaam.

Selfs al het ons in 1997 ’n nuwe taalbeleid vir onderwys ontwikkel wat voorsiening maak vir ’n aanvullende benadering tot tweetalige en veeltalige onderwys – gegrond op moedertaal of huistaal plus Engels – het ons misluk. Ons het te min gedoen om seker te maak ons doen dit behoorlik. Ons het die meeste van ons kinders probeer ontneem van die onderrig wat hulle nodig het. Ons het meestal voorgegee hulle sal vroeër eerder as later regkom in Engels. Hulle het nie.” (Heugh, K. 2019. SA taalplan misluk. Beeld, 19 Junie 2019, bl. 7. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/sa-taalplan-misluk-20190618)

“Hoekom domineer Engels dan?

Die vraag vir ons in Suid-Afrika is: Hoekom domineer die voorkeur vir Engels steeds selfs al het ons ‘n onderwysbeleid wat 11 amptelike tale erken en veeltaligheid aanmoedig?”

– Prof. Mamokgethi Phakeng, rektor en visekanselier van die Universiteit van Kaapstad (https://www.vryeweekblad.com/nuus-en-politiek/2019-06-21-eerlike-trump-en-msholozi-se-besige-dagboek/)

“The December 2017 judgment of the Constitutional Court on the unviability of Afrikaans as a language of instruction at the University of the Free State (thus affirming the council-endorsed policy to make English the primary means of instruction), again for a mixture of ideological and access reasons, risks sealing the fate of all South African languages, other than English, to the status of perpetual minority, even if the languages of the communities surrounding our universities, are majority languages.” (Balfour, R. 2019. English monolingualism gains the upper hand. Mail & Guardian, 26 Junie 2019. https://mg.co.za/article/2019-06-26-00-english-monolingualism-gains-the-upper-hand?sfns=mo) (Eie kursivering)

“We need to start viewing all South African languages as multiple resources at our disposal, rather than wanting to chase the European ideal of monolingualism. Kathleen Heugh has written extensively about the benefits of seeing languages as resources, and how they then promote social cohesion.” (Snijman, L. 2019. Decolonise education — by including Afrikaans. Geplaas 7 Julie 2019. https://www.dailymaverick.co.za/opinionista/2019-07-07-decolonise-education-by-including-afrikaans/) (Eie kursivering)

“We South Africans attempted to address these threats to inter-community harmony when we adopted our new Constitution 23 years ago. Our new Constitution:

recognised our 11 official languages and proclaimed that they should enjoy parity of esteem.
required us to strive for unity within our diversity.
prohibited discrimination, inter alia, on the basis of race, language and culture.
enjoined the State to take special action to develop our indigenous languages.
recognised the right to receive education in the language of one’s choice in public educational institutions, where such education is reasonably practicable; and that
people belonging to cultural, religious and ethnic communities would be able to enjoy their culture, practise their religion and use their language.

Unfortunately, virtually every one of these provisions has been ignored or diluted since the adoption of the Constitution in 1996.

English is increasingly the single de facto official language.
The supposed official status of the remaining 10 languages is an illusion.
Little or nothing has been done to develop our indigenous languages.
Afrikaans, as a language of public education, is under enormous pressure.
The cultural identity of Afrikaner and British-descended South Africans is routinely denigrated by government leaders and their heritage is being progressively excised from the national identity.

During the past 24 years South Africa has been moving further and further away from the

ideal of cultural, religious and language diversity – and from the halcyon days when Nelson Mandela led the way in promoting reconciliation and national unity.” (Oudpres. F.W. de Klerk, 24 Sept. 2019 –

https://www.fwdeklerk.org/index.php/en/latest/news/938-speech-the-stories-of-south-africa?

“In ’n verdere voorval van Engelstalige opmars bo-oor die veeltalige verbintenis in die Suid-Afrikaanse Grondwet het die Regspraktyksraad, wat hulself in Engels alleen veramptelik het as die LPC (Legal Practice Council) ’n voorgestelde taalbeleid in die Staatskoerant gepubliseer.

Nog ’n geval van déjà-vu – die beleid herinner mens aan talle vorige Suid-Afrikaanse verengelsings. Dit skop af met mooipraatjies oor taalwaardigheid, gelykheid, menswaardigheid en veeltaligheid. Wanneer die soetsappige lippediens afgehandel is, word die hande in die lug gegooi en verantwoordelikheid vir grondwetlike veeltaligheid geabdikeer. Die beleid verklaar dan dat weens die globale oorheersing van Engels in die markte en internasionale reg (onder andere) hulle voertaal Engels sal wees. …

As gebaar van selfingenome grootmoedigheid bepaal die LPC-taalbeleid dat daar wel gepoog sal word om in amptelike tale benewens Engels met lede en die publiek te kommunikeer. Onmiddellik daarna volg dan die gewraakte voorbehoud: Meertaligheid in hierdie verband is daarvan afhanklik dat dit vir die LPC prakties en gerieflik (practicable and convenient) is. Dit is weer so goed as om te redeneer dat sistemiese regstelling van onreg sal plaasvind vir sover dit vir die onderdrukker gerieflik en prakties is.

Die Regspraktyksraad vervang die vorige Prokureursorde oftewel die Law Society of South Africa (LSSA). Die Wet op Regspraktisyns van 2014 het die raad in die lewe geroep, en die raad is stelselmatig besig om die LSSA se funksies oor te neem. Die Wet poog onder andere om die regspraktyk te herstruktureer, ter wille van effektiewer en toegankliker regspleging.”

(Van Dyk, F.R. 2020. Nóg Engelse taalhegemonie: Die georganiseerde regsberoep trap in ’n ou etiese sponsdoring. Geplaas 21 Aug. 2020. https://www.litnet.co.za/nog-engelse-taalhegemonie-die-georganiseerde-regsberoep-trap-in-n-ou-etiese-sponsdoring/)

“My experience within an English tertiary education institution when my home and life language was English (one of the two official languages at the time) was of inadequacy. How much more was this the case for my counterparts whose home language was not English, but Xhosa or Sotho? While all of our languages are now affirmed by our Constitution, the experience of most of the “born-free” generation is that they are still required to access higher education in English or Afrikaans, rather than in their home languages. There is no tertiary institution that offers a full education in any of the indigenous languages, other than Afrikaans. It is true that many more black (in the Biko sense) people now come through former “Model C” schools, so that they feel more comfortable at tertiary institutions than might have been the case with my generation, but the point is that while some may claim the right to be educated in the language of their choice, eg Afrikaans, this right is, in fact, not available to the majority of students in practice, although it is a right they may claim in theory.” (Van Graan, M. 2015. Open Stellenbosch: Beyond the rainbow, towards a change of climate. Geplaas 18 Sept 2025. https://www.litnet.co.za/open-stellenbosch-beyond-the-rainbow-towards-a-change-of-climate/)

Aanvullende bronne

Carstens, S. 2014d. Hofstryd kom oor 11 tale, bl. 12.

Eybers, J. 2017. Ondersoek kom oor toepas van taalregte. Rapport, 10 Sept. 2017, bl. 10.

Kaschula 2015b. Omhels Afrikatale: Negatiwiteit hou vordering terug.

Manuel 2015. ŉ Lang pad lê voor.

Scholtz, L. 2014w. Afrikaanses is destyds mislei, bl. 14.

Bozzoli 2015. Afrikaans is an African language.

Grootes, S. 2014. The Oscar Pretorius trail – and the language Apartheid it reveals.

Kaschula 2015a. African languages have the power to transform universities.

Louw, P.E. 2004. Anglicising Postapartheid South Africa, bl. 318-332.

Olivier, J.A.K. 2014c. Compulsory African languages in tertiary education: prejudices from news website commentary, bl. 483-498.

Raidt 1997b. A case of David and Goliath: the changing position of Afrikaans vis-a-vis eleven official languages, bl. 215-225.

Webb 2006. Language management in South Africa. What is going wrong?, bl. 55-70.

De Klerk, F.W. 2019. “How will different cultural, religious and language groups co-exist in a rapidly changing world?” Toespraak gehou voor die “United Jewish Appeal Women’s Leadership, Group London, 24 September 2019”. Geplaas 9 Okt. 2019. https://www.fwdeklerk.org/index.php/en/latest/news/940-speech-how-will-different-cultural-religious-and-language-groups-coexist-in-a-rapidly-changing-world?

Docrat, Z. 2017. The role of African languages in the South African legal system: towards a transformation agenda. Ongepubliseerde M.A.-verhandeling, Grahamstad: Rhodes-Universiteit.

Docrat, Z.; M.K. Ralarala & R.H. Kachula 2020. South African cops need linguistic training – urgently. Geplaas 5 Julie 2020. https://theconversation.com/south-african-cops-need-linguistic-training-urgently-140075

Kaschula, R., E. Wolff & P. Maseko (eds.) 2017. Multilingualism and Intercultural Communication: A South African Perspective. Johannesburg: Wits University Press.

Potgieter, A. & C. Anthonissen 2017. Language-in-education policies – Managing the Multilingualism of learners in the 21st century. In Kaschula, R. (ed.) 2017: 131-156.

Boonzaier, D. 2019. Nama nou ’n vak vir kleintjies op skool. Rapport, 28 Julie 2019. https://www.netwerk24.com/Nuus/Onderwys/nama-nou-n-vak-vir-kleintjies-op-skool-20190727

Heugh, K. 2019. SA taalplan misluk. Beeld, 19 Junie 2019, bl. 7. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/sa-taalplan-misluk-20190618

McLachlan, T. 2019. ANC doen bloedweinig vir dié tale. Beeld, 28 Maart 2019, bl. 16. https://www.netwerk24.com/Stemme/MyStem/anc-doen-bloedweinig-vir-die-tale-20190327

Spies, W. 2018. Reg en praktyk bots oor taal. Beeld, 26 Julie 2018, bl. 24. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/reg-en-praktyk-bots-oor-taal-20180725

Van Eeden, J. 2018. ‘Mobiliseer, eis taalregte op’. Beeld, 15 Junie 2018, bl. 14. https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/mobiliseer-eis-taalregte-op-20180619

3.6 Besinning

3.7 En wat van Afrikaans?

“Diegene wat waarde heg aan die voortbestaan en groei van Afrikaans en ander inheemse tale binne ’n Suid-Afrika waar die ekonomiese speelruimte tans dramaties aan die krimp is, sal egter moet besef dat kreatiewe oplossings en nie retoriek nie uiteindelik die deurslag sal gee. Die aandring op grondwetlike regte moet met die daadwerklike soeke na en skep van alternatiewe, nuwe taalruimtes gepaard gaan. Die twis rondom Afrikaans op die kampusse van die universiteite in Noordwes, Stellenbosch en die Vrystaat het gewys dat daar nie meer tyd is om te kyk wat gebeur nie. Alliansies en planne moet nóú gesluit en gemaak word.” (Nuusbrief PEN-Afrikaans, 8 Des. 2015)

“Engels as enigste nasionale verkeerstaal vir Suid-Afrika het oor die afgelope vyf en twintig jaar klaaglik misluk, veral as taal van versoening. Een enkele nasionale verkeerstaal is klaarblyklik nie die oplossing nie! Afrikaans en Engels as verkeerstale was ŉ wit oplossing; twee of meer swart tale as enigste nasionale verkeerstale sal ŉ swart oplossing wees. Die taaloplossing vir Suid-Afrika moet daarom in die erkenning van veeltaligheid lê. Veeltaligheid is ŉ morele oplossing, want as my moedertaal erken word, word die taal van versoening, vrede en verdraagsaamheid my huistaal.” (Prof Hans du Plessis, Facebook-gesprek, 26 Junie 2018)

“Aanslag op Afrikaans help nie

’n Nuwe aanslag op Afrikaans as onderrigmedium vir kinders wat dit as huistaal het, help nie.

Al wat dit doen, is om die geleenthede te verminder vir kinders om te leer in die taal wat hulle die beste ken. Dit ontmoedig ouers om daarop aan te dring dat hul kinders die kans kry om hul moedertaal én Engels en selfs nog ’n Suid-Afrikaanse taal te bemeester. Dit ontneem ons kinders van die veeltaligheid wat hulle sal voorberei op die arbeidsmark en die vereistes van ’n wêreld wat toenemend divers word.

Die enigste leerlinge wat in die huidige omstandighede sukses sal behaal, is die klein minderheid wat Engels as huistaal het en/of die kinders van die maatskaplik-ekonomiese en politieke elite van die land. Dit is nie demokrasie nie en dit skep nie gelykheid nie.” (Heugh, K. 2019. SA taalplan misluk. Beeld, 19 Junie 2019, bl. 7. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/sa-taalplan-misluk-20190618)

Aanvullende bronne

Ngoepe 2016e. Govt must address language challenge at universities – Radebe.

Rudwick 2017. Compulsory African language learning at a South African University: An exploration of macro- and micro dynamics.

Meertaligheid

“Multilingualism” must mean, first of all, promoting individual multilingualism (so that the members of the society can communicate with one another because they share competence in overlapping languages); secondly, establishing a multilingual attitude and way of thought; and, thirdly, creating a multilingual official or public society (where all major languages of the country are used for the high public functions).” (Webb 2002: 27)

“Multilingualism is a common phenomenon in the world; there are almost no territories in which only one language is used by the citizenry. South Africa is often lauded for giving recognition to eleven of its languages as official ones.” (Hacksley e.a. 2010: 38)

“We have 11 official languages and everyone should be able to speak their language at the university.” (Minister J. Radebe, aangehaal in Ngoepe 2016e)

“ … dit (is) nie net Engels en Afrikaans is wat as professionele tale beskou moet word nie, maar wel álle tale.” (Teaterkenner Jerry Mofokeng, aangehaal in I. van Tonder 2016)

“Dit lyk nou vir my of ons meertaligheid verkeerd verstaan. Elf amptelike tale beteken nie dat elke Suid-Afrikaner elftalig moet wees nie – nog minder dat alle Suid-Afrikaners Engels moet ken nie. Meertaligheid veronderstel dat die staat die individu in haar of sy voorkeurtaal moet kan bedien. Die belaglike argument dat alles dan in elf tale moet wees, hou nêrens water nie, want hoekom sal die munisipaliteit van Doereenkant in die Noord- of Oos-Kaap, byvoorbeeld, Tsonga wil gebruik? Multikulturaliteit beteken immers dat die staat vele kulture moet kan huisves, nie dat ek en my huis al-kultureel word nie. Meertaligheid en meerkulturigheid plaas die onus van meerheid op die owerheid, nie op elke enkele individu nie. Of is dit ek wat meertaligheid verkeerd verstaan?” (Prof Hans du Plessis – Facebookinskrywing 19 Febr. 2019 https://www.facebook.com/hans.duplessis.1/)

“Daar is Afrikaansinstansies wat soms die indruk wek dat hulle meer en sterker pleidooie vir meertaligheid as vir Afrikaans lewer. Die klem moet klaarblyklik eerder na die bevordering van Afrikaans verskuif word, omdat meertaligheid Afrikaans kan uitsluit. Dus: ‘n toekomstige meertalige Suid-Afrika sonder Afrikaans is iets wat Afrikaansinstansies geensins behoort te bevorder nie.” (Comestor, J. 2019. Afrikaans: drie werklikhede. Geplaas 19 Maart 2019. https://www.litnet.co.za/afrikaans-drie-werklikhede/)

“Dit is duidelik dat Afrikaanse mense die geveg om veeltaligheid self aan die gang moet sit. Maar die houding moet nie wees om instansies te skep as front vir die Afrikaanse taalstryd nie. Dit moet gaan om Afrikaans self te verbeter, om ons Suid-Afrikaanse multiversums uit te bou en diensbaar vir almal te maak en om die gevare van identiteitspolitiek te oorkom.

Een moontlikheid is om hulp aan Lesufi aan te bied. Skoolrade kan onderneem om skole met swart tale te deel, of om minstens onderwysers in swart tale in diens te neem en/of in townshipskole te plaas en/of by Afrikaanse skole te plaas. Afrikaanse organisasies kan onderneem om tekste in swart tale te vertaal. Natuurlik sal dit geld kos, maar AfriForum of die Afrikanerbond kan mos help. Ek is seker daar is reeds sulke inisiatiewe; ek staan nie in die onderwys nie en kan dus nie sê wat alles gebeur en wat alles moontlik is nie.” (Pienaar, H. 2019. Afrikaans: Hoe om die Laakbare Lesufi hok te slaan. Geplaas Junie 2019. https://www.vryeweekblad.com/menings-en-debat/2019-05-24-taal-en-identiteit-hoe-om-die-angel-van-die-laakbare-lesufis-van-die-lewe-te-trek/

“Meertaligheid en culturele diversiteit die daarvan deel zijn, brengen ons verder in een maakbare wereld dan de laakbare taalverschraling die we om ons heen zien plaatsvinden.” (T’Sjoen, Y. 2019. ‘Taal is veel meer dan een instrument, ze is een voedingsbodem van identiteit’. Knack, 23 Julie 2019. https://www.knack.be/nieuws/belgie/taal-is-veel-meer-dan-een-instrument-ze-is-een-voedingsbodem-van-identiteit/article-opinion-1489555.html?)

“De essentie van meertaligheid is dat je uit je talige comfortzone wordt gehaald en in de soms ongemakkelijke worsteling met een andere taal een talige lenigheid ontwikkelt; liefst gebeurt dat al tijdens de kindertijd.” (https://www.neerlandistiek.nl/2019/11/wie-echt-voor-meertaligheid-is-sluit-geen-talen-uit/ – 27 Nov. 2019)

“Language is a societal issue. It requires a recognition of multilingualism as a lucrative resource for South Africa, not just in identity and culture but also economically.” (Mohohlwane, N. 2020. Policy options to crack the mother tongue versus English riddle in South African schools. Geplaas 26 Julie 2020. https://theconversation.com/policy-options-to-crack-the-mother-tongue-versus-english-riddle-in-south-african-schools-142396)

“Because of the link between multilingualism and a just society, the single-minded movement towards mainly-English or English-only in most domains, such as education, since the 1990s alarmed Alexander. He expressly warned against the prevalent shift from bilingualism to English-only or mainly-English instruction, viewing it as the death knell of multilingualism. What happened to Afrikaans, according to him, would determine the fate of the other official languages and thereby the very nature of South African society.” (Steenkamp, C. 2020. The language of Afrikaans is not the problem. Mail & Guardian, 2 Aug. 2020. https://mg.co.za/opinion/2020-08-02-the-language-of-afrikaans-is-not-the-problem/)

“Most Afrikaans language specialists, organisations and advocates, furthermore, have thrown their weight behind multilingualism and the promotion of the indigenous languages. Why would they do otherwise? Collaboration and synergy represent the only viable way forward for Afrikaans and the other indigenous languages. They are all in the same boat.” (Steenkamp, C. 2020. The language of Afrikaans is not the problem. Mail & Guardian, 2 Aug. 2020. https://mg.co.za/opinion/2020-08-02-the-language-of-afrikaans-is-not-the-problem/)

Aanvullende bronne

Cartwright 2016b. Benut die geskenk van veeltaligheid.

Du Plessis, L.T. 2004b. Meertaligheid en regering in Suid-Afrika: ŉ Ondersoek na die implementering van die Taalklousule in die Staatsdiens.

Du Plessis, L.T. 2006b. Die Afrikaanse universiteit van die toekoms: Afrikaans binne meertalige verband?, bl. 6.

Du Toit, K. 2002. Taaldiversiteit in ŉ geglobaliseerde samelewing.

Omotose 2002. SA se taalverlede belangrik vir hede. Afrikaans het plek in strewe na sinvolle veeltaligheid, bl. 8.

Oosthuizen, J. & W.A.M. Carstens 2016. Het meertaligheid die boot gemis?

Prince, L. 2016f. As tale saam gedy, bl. 25.

Prinsloo, K.P. & C. Malan 1988. Kulture in kontak: die taalterrein en die kunste in Suid-Afrika, bl. 279-292.

Strydom, H. 2004. Het ons vordering gemaak na ŉ menswaardige taalbedeling in Suid-Afrika?, bl. 19-21.

Van Staden, E. 1997. Afrikaans, meertaligheid en die rol van die universiteit.

Cornelissen, J. 2016. Meertaligheid in Zuid-Afrika. Die casus West-Kaap, bl. 32-34.

Wouwmans 2015. De voordelen van het meertalige brein, bl. 118-120.

Alexander, N. 2004. The politics of language planning in post-apartheid South Africa.

Banda 2000. The dilemma of the mother tongue: Prospects for bilingual education in South Africa, bl. 51-66.

Banda 2009. Critical perspectives on language planning and policy in Africa: Accounting for the notion of multilingualism, bl. 1-11.

Balfour 2007a. University language policies, internationalism, multilingualism, and language development in South Africa and the UK, bl. 35-49.

Banda 2000. The dilemma of the mother tongue: Prospects for bilingual education in South Africa, bl. 51-66.

Bell 2012. The Guidebook to Sociolinguistics. (Die hoofstuk oor “multilingualism”.)

Berthoud e.a. (eds.) 2013. Exploring the Dynamics of Multilingualism.

Bhatia & Ritchie (eds.) 2014. The handbook of bilingualism and multilingualism.

Cenoz 2013. Defining Multilingualism.

Cenoz e.a. (eds.) 2015. Multilingual Education. Between Language and Translanguaging.

Coetzee, C. 2013. Accented Futures. Language Activism and the Ending of Apartheid.

Conteh & Meier (eds.) 2014. The Multilingual Turn in Language Education. Opportunities and Challenges.

Coulmas 2018. An Introduction to Multilingualism. (Boek wat ‘n goeie inleiding gee oor wat meertaligheid in ‘n veranderende wêreld inhou.)

Cuvelier, P. e.a. (eds.) 2007. Multilingualism and Exclusion. Policy, Practice and Prospects.

Cuvelier, P. e.a. (eds.) 2010. Multilingualism from below: Studies in language policy in South Africa.

Davis, C.P. 2020. The Struggle for a Multilingual Future. Youth and Education in Sri Lanka. Oxford: Oxford University Press.

De Varennes 2007. Language Rights as an Integral Part van Human Rights – A Legal Perspective, bl. 115-126

Docrat & Kaschula 2015. ‘Meaningful engagement’: Towards a language rights paradigm for effective language policy implementation, bl. 1-9.

Du Plessis, L.T. 2000. South Africa: From two to eleven official languages.

Du Plessis, L.T. 2003b. Multilingualism and language in education policy in South Africa – A historical overview, bl. 99-119.

Du Preez, J. 2014. Languages, justice and the courts: a misinterpretation.

Edwards, J. 1995. Multilingualism.

Grin 2007. The affordability of multilingualism: an economic view, bl. 10-21.

Grucza, e.a. (eds.) 2016. Advances in Understanding Multilingualism: A Global Perspective.

Hacksley e.a. 2010. Towards a nuanced view of multilingualism.

Hajek & Slaughter (eds.) 2014. Challenging the Monolingual Mindset.

Heugh 2000. The case against bilingual and multilingual education in South Africa.

Heugh 2013. Multilingual Education Policy in South Africa constrained by theoretical and historical disconnections.

Hogan-Brun 2017. Linguanomics. What is the Market Potential of Multilingualism?

Hornberger (ed.) 2016. Honoring Richard Ruiz and his Work on Language Planning and
Bilingual Education.

Horner & Weber 2017 (2nd ed.). Introducing Multilingualism. A Social Approach.

Jessner & Kramsch (eds.) 2015. The Multilingual Challenge.

Kalan 2016. Who’s Afraid of Multilingual Education? Conversations with Tove Skutnabb-Kangas, Jim Cummins, Ajit Mohanty and Stephen Bahry about the Iranian Context and Beyond.

King & Carson (eds.) 2016. The Multilingual City.

Kruschewsky 2014. “6 multilingual benefits that you only can get if you speak another language.”

Lim, L. e.a. (eds.) 2018. The Multilingual Citizen. Towards a Politics of Language for Agency and Change.

Madiba 1999. Multilingualism and nation-building in the “new” South Africa, bl. 59-81.

Madiba 2004. “Treading where angels fear most”: The South African government’s new language policy for higher education and its implications’, bl. 26-43.

Minnaard & Dembeck 2014. Challenging the Myth of Monolingualism.

Murray, C. 2014. Public schools for Afrikaners in South Africa, bl. 139-168.

Mvulane 2003. Multilingualism in South Africa.

Mwaniki 2012. Multilingualism and the Public Sector in South Africa.

Ndimande-Hlongwa & Ndebele 2017. Embracing African languages as indispensible resources through the promotion of multilingualism, bl. 67-82.

Painter 2015. Reclaiming Multilingualism.

Pillay & Yu 2015. Multilingualism at South African universities: A quiet storm, bl. 439-452.

Plüddeman 1997. ‘Additive’ and ‘subtractive’: Challenges in education for multilingualism, bl. 17-28.

Raidt 1997b. A case of David and Goliath: the changing position of Afrikaans vis-a-vis eleven official languages, bl. 215-225.

Reagan 1986. The Role of Language Policy in South African Education, BL. 1-13.

Reagan 2004. Multilingualism in South Africa: ‘Dit is nou ons erns.’

Ricento e.a. (eds.) 2015. Language Policy and Political Theory.

Rudwick 2017. Compulsory African language learning at a South African University: An exploration of macro- and micro dynamics.

Singh, N.K. 2013. Multilingual Trends in a Globalized World.

Singleton e.a. (eds.) 2013. Current Multilingualism. A New Linguistic Dispensation.

Stavans & Hoffmann 2015. Multilingualism.

Strydom, H. 2003. Mapping the road to multilingualism in South Africa, bl. 15-31.

Tyler e.a. 2015. Multilingualism boosts learning – and can create new science knowledge too.

Verhoef, M.M. & T. du Plessis, T. (reds.) 2007. Multilingualism and Educational Interpreting – innovation and delivery. (Oor die belangrike rol van tolking in die implementeer van meertaligheid.)

Vince 2016. Why being bilingual works wonders for your brain.

Webb 1992d. Language attitudes in South Africa: Implications for a post-apartheid democracy, bl. 429-459.

Webb, V.N. 1999. Multilingualism in democratic South Africa. The over-estimation of language policy, bl. 351-366.

Webb 2009. Multilingualism in South Africa: The challenge from below, bl. 190-204.

Webb 2010c. Multilingualism from below. Really? In South Africa?, bl. 134-146.

Webb 2012. Managing multilingualism in higher education in post-1994 South Africa, bl. 202-220.

Webb e.a. (eds.) 2005. The Standardisation of African Languages in South Africa.

Weber & Horner 2012. Introducing Multilingualism. A Social Approach.

Williams, Q. (ed.) 2017. Remix Multilingualism. Hip Hop, Ethnography and Performing Marginalized Voices.

Xavier Vila & Bretxa (eds.) 2014. Language Policy in Higher Education: The Case of Medium-sized Languages.

Comestor, J. 2019. Afrikaans: drie werklikhede. Geplaas 19 Maart 2019. https://www.litnet.co.za/afrikaans-drie-werklikhede/

Netwerk24. Manifes vir SA Gebaretaal uitgereik. Geplaas 5 Sept. 2020. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/manifes-vir-sa-gebaretaal-uitgereik-20200904 (Pleidooi dat SAGT die 11de amptelike SA taal word.)

Nienaber, M. 2020. Veeltalige onderrig vir beter leer op tersiêre vlak. Geplaas 28 Aug. 2020. https://www.netwerk24.com/Nuus/Onderwys/veeltalige-onderrig-vir-beter-leer-op-tersiere-vlak-20200827

Pienaar, H. 2018. Veeltaligheid wêreldwyd: ’n oorsig van ’n onlangse werkswinkel. Geplaas 17 Julie 2018. https://www.litnet.co.za/veeltaligheid-wereldwyd-n-oorsig-van-n-onlangse-werkswinkel/

Docrat, Z. & R. Kaschula 2018. Litigating multilingualism. Geplaas 4 April 2018. http://www.litnet.co.za/litigating-multilingualism/

Harley, D. 2019. Is multilinguism the silver bullet in SA varsities, or does it in fact create elitism? Geplaas 3 Jan. 2018. https://www.parent24.com/Learn/Tertiary-education/is-multilinguism-the-silver-bullet-in-sa-varsities-or-does-it-in-fact-create-elitism-20190102

Hickey, R. (ed.) 2019. English in Multilingual South Africa. The Linguistics of Contact and Change.

Cambridge: Cambridge University Press. Book URL: https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/languages-linguistics/african-and-caribbean-language-and-linguistics/english-multilingual-south-africa-linguistics-contact-and-change?localeText=United+States&locale=en_US&query=&remember_me=on [2]

Horner, K. & J. Dailey-O’Cain (eds.) 2019. Multilingualism, (Im)mobilities and Spaces of Belonging. Bristol: Multilingual Matters. Book URL: http://www.multilingual-matters.com/display.asp?isb=9781788925037

Jessner-Schmid, U. & C.J. Kramsch (eds.) 2017. The Multilingual Challenge. Cross-Disciplinary Perspectives. Berlyn: De Gruyter Mouton.

Kraus, P.A. & P. Grin (eds.) 2018. The Politics of Multilingualism. Europeanisation, globalisation and linguistic governance. Amsterdam: John Benjamins.

Menzelwa, Z. 2018. Bhisho opens arms to mother tongues. Dispatch Live, 22 Mei 2018. https://www.dispatchlive.co.za/news/2018-05-22-bhisho-opens-arms-to-mother-tongues/

Mkhize, D. & Balfour, R. 2017. Language Rights in Education in South Africa. South African Journal of Higher Education, 31(6): 133-150.

Montanari, S. & S. Quay (eds.) 2019. Multidisciplinary Perspectives on Multilingualism. The Fundamentals. Berlyn: De Gruyter Mouton. Book URL: https://bit.ly/2Cz9iN6

Oakes, l. & Y. Peled 2017. Normative Language Policy. Ethics, Politics, Principles. Cambridge: Cambridge University Press.

Phipps, A. 2019. Decolonising Multilingualism. Struggles to Decreate. Bristol: Multilingual Matters. Book URL: http://www.multilingual-matters.com/display.asp?isb=9781788924047

Schwieter, J.W. & M. Paradis (eds.) 2019. The Handbook of the Neuroscience of Multilingualism.
Cambridge: Wiley. (Hoofstuk 1 – Kees de Bot)

Stroud, C. & Q. Williams 2018. Multilingualism as utopia: Fashioning non-racial selves. AILA Review, 30(1): 167-188.

Tollefson, J.W. & M. Pérez-Milans (eds.) 2018. The Oxford Handbook of Language Policy and Planning. Oxford: Oxford University Press.

Cornips, L. 2019. Het alledaagse maar zo complexe verschijnsel meertaligheid. Geplaas 14 Febr. 2019. https://www.neerlandistiek.nl/2019/02/het-alledaagse-maar-zo-complexe-verschijnsel-meertaligheid/

T’Sjoen, Y. 2019. ‘Taal is veel meer dan een instrument, ze is een voedingsbodem van identiteit’. Knack, 23 Julie 2019. https://www.knack.be/nieuws/belgie/taal-is-veel-meer-dan-een-instrument-ze-is-een-voedingsbodem-van-identiteit/article-opinion-1489555.html

Internetskakels

“The benefits of multilingualism” – http://www.multilingualliving.com/2010/05/01/the-benefits-of-multilingualism/ [Gebruik 27 Feb. 2014.]

“Multilingualism” – http://www.linguisticsociety.org/resource/multilingualism [Gebruik 27 Feb. 2014.]

“Multilingualism in South Africa” – http://salanguages.com/multilingualism.htm [Gebruik 27 Feb. 2014.]

Wikipedia 2014 (96). Meertaligheid.

Wikipedia 2014 (97). Multilingualism.

Lys van meertalige lande

“List of multilingual countries and regions”: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_multilingual_countries_and_regions

“Which countries have multiple official languages? https://www.quora.com/Which-countries-have-multiple-official-languages”

“Afghanistan : Pashto and Persian
Algeria : Arabic and Berber
Belarus : Belarusian and Russian
Burundi : French and Kirundi
Cameroon : English and French
Canada : English and French
Central African Republic : French and Sango
Chad : Arabic and French
Cyprus : Greek and Turkish
Djibouti : Arabic and French
East Timor : Portuguese and Tetum
Finland : Finnish and Swedish
Haiti : French and Haitian Creole
India : English and Hindi
Ireland : English and Irish
Israel : Arabic and Hebrew
Kazakhstan : Kazakh and Russian
Kenya : English and Swahili
Kiribati : English and Gilbertese
Kosovo : Albanian and Serbian
Kyrgyzstan : Kyrgyz and Russian
Lesotho : English and Sotho
Madagascar : French and Malagasy
Malawi : Chewa and English
Malta : English and Maltese
Marshall Islands : English and Marshallese
Morocco : Arabic and Berber
Nauru : English and Nauruan
Pakistan : English and Urdu
Palau : English and Palauan
Paraguay : Guarani and Spanish
Philippines : English and Filipino
Samoa : English and Samoan
Somalia : Arabic and Somali
Sri Lanka : Sinhala and Tamil
Sudan : Arabic and English
Swaziland : English and Swazi
Tanzania : English and Swahili
Tonga : English and Tongan
Tuvalu : English and Tuvaluan
Uganda : English and Swahili

Sovereign countries with 3 official languages:

Belgium : Dutch, French and German
Bolivia : Aymara. Quechua and Spanish
Bosnia and Herzegovina : Bosnian, Croatian and Serbian
Comoros : Arabic, Comorian and French
Equatorial Guinea : French, Portuguese and Spanish
Fiji : English, Fijian and Fiji hindi
Luxembourg : French, German and Luxembourgish
New Zealand : English, Maori and New Zealand Sign Language
Rwanda : English, French and Kinyarwanda
Seychelles : English, French and Seychellois Creole
Vanuatu : Bislama, English and French
Zimbabwe : English, Northern Ndebele and Shona

Sovereign countries with 4 official languages:

Papua New Guinea : English, Hiri Motu, Papua New Guinean Sign Language and Tok Pisin
Singapore : Chinese, English, Malay and Tamil
Switzerland : French, German, Italian and Romansh

Sovereign country with 11 official languages:

South Africa : Afrikaans, English, Northern Sotho, Sotho, Southern Ndebele, Swazi, Tsonga, Tswana, Venda, Xhosa and Zulu

So, total 41+12+3+1 = 57 sovereign countries have more than one official language.”

Impak op Afrikaans

“In 1994 begin die verskuiwing van mag uit die hande van Afrikaanssprekendes amptelik… Die nuwe tydperk het beteken dat daar geen sprake meer kan wees van enige bevoordeling van Afrikaans nie.” (Van Rensburg e.a. 1997: 55)

“Die stryd oor Afrikaans gaan nie meer om ŉ eng nasionalistiese projek nie en ook nie oor die belange van ŉ geslote groep nie.” (Schlemmer & Giliomee 2004: 132)

“The anglicisation of the historically Afrikaans universities led to a situation which has generated widespread discontent amongst many Afrikaans-speaking students and academics who claim and fear that the increased use of English in their institutions will increasingly diminish and marginalise the role of Afrikaans to the extend that its status as a language of higher education will be seriously threatened, which, in turn, will signal the end of Afrikaans as a public language. One commentator has remarked ‘[t]hat the greatest danger for education in Afrikaans lies at the university level’.” (Orman 2009: 118)

“Language policy is not just a political act; it is intrinsically bound to national and socioeconomic development.” (Mahboob 2015)

Aanvullende bronne

Alexander, N. 1994. Die toekoms van Afrikaans in ŉ demokratiese Suid-Afrika, bl. 18-28.

Carstens, W.A.M. 1994. Om ou koeie uit die sloot te grawe: is daar lesse te leer uit die verlede? Enkele kantaantekeninge, bl. 16-33.

Carstens, W.A.M. 2006a. Die breë Afrikaanse debat (1994-2005): enkele temas en inisiatiewe, bl. 1-19.

Carstens, W.A.M. 2013b. Die storie van Afrikaans: perspektiewe op die verlede, hede en toekoms, bl. 21-50.

Du Plessis, H. 1992. En nou, Afrikaans?

Du Plessis, H. 2003b. Engels, Engels, alles Engels, bl. 58.

Du Plessis, H. & L.T. du Plessis (reds.) 1987. Afrikaans en taalpolitiek. (’n Verskeidenheid onderwerpe en invalshoeke.)[3]

Du Plessis, L.T. 1992. Veranderde opvattings rondom Afrikaans sedert die sewentigerjare, bl. 91-115.

Du Plessis, L.T. 2004a. Afrikaans en taalaktivisme, bl. 169-182.

Du Plessis, L.T. & A. van Gensen (reds.) 1999. Taal en Stryd 1989-1999 Gedenkbundel. (’n Verskeidenheid onderwerpe en invalshoeke.)

Du Toit, K. 2002. Taaldiversiteit in ŉ geglobaliseerde samelewing.

Giliomee 2001. Die taal- en kulturele uitdagings van die histories Afrikaanse universiteite, bl. 34-75.

Giliomee 2004a. Die Afrikaners. ŉ Biografie.

Giliomee & Schlemmer 2006. ŉ Vaste plek vir Afrikaans. Taaluitdagings op kampus.

Hugo (red.) 2009. Halala Afrikaans. (Hoofstuk 5.)

Kombuis, K. 2013b. Ons moet begrip hê vir elkeen in SA se pyn, bl. 3.

Langner, D. & D. du Plessis 2015. Taalpioniers, bl. 88-90.

Prinsloo, K.P. & M.C.J. van Rensburg (reds.) 1984. Afrikaans: Stand, Taak, Toekoms. (’n Verskeidenheid onderwerpe en invalshoeke.)

Prinsloo, K. (red.) 2006a. Op pad na ‘n Taalstrategie vir Afrikaans.

Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal.

Steyn, J.C. 1984. Die oorlewing van Afrikaans, bl. 3-29.

Steyn, J.C. 1986a. Die politisering van taal, bl. 54-81.

Steyn, J.C. 1987b. Afrikanernasionalisme en Afrikaans, bl. 72-96.

Steyn, J.C. 1989. Afrikaans in die politieke magstryd, bl. 42-43.

Steyn, J.C. 1990. Taalstatus, taalbeleid en taalregte, bl. 303-310.

Steyn, J.C. 1992a. Drie soorte dreigende funksieverliese vir Afrikaans, bl. 155-163.

Steyn, J.C. 1992b. Die behoud van Afrikaans as ampstaal, bl. 201-225.

Steyn, J.C. 1995a. Die Taalstryd in die Oorgangstyd: Gesindhede teenoor Afrikaans 1990-1994.

Steyn, J.C. 1995b. Afrikaans in ‘n nuwe bedeling: terugslae, groei en reaksies op bedreigings, bl. 280-292.

Steyn, J.C. 1998. Nuwe aktiwiteite rondom Afrikaans: die totstandkoming van ’n ‘Afrikaanse Oorlegplatform’, bl. 253-264.

Steyn, J.C. 2000h. Taalprestasie eg, bl. 10.

Steyn, J.C. 2014a. ‘Ons gaan ŉ taal maak’: Afrikaans sedert die Patriot-jare. (Hoofstukke 16 en 17.)

Steyn, J.C. & A. Duvenhage 2011. Taalverskuiwing en taalhandhawing in die Afrikaanse gemeenskap: tendense en toekomsperspektiewe.

Van Coller & Steyn 2005. Taal en aktivisme in ’n tyd van transformasie.

Van den Berg, S. 2003. Taalverskuiwing en Afrikaans – ’n ontleding van sensusdata, bl. 177-188.

Van Rensburg, M.C.J. 1991a. Wat van ‘n nuwe Afrikaans?, bl. 13-33.

Van Rensburg, M.C.J. 1991b. Die status en onderrigmoontlikhede van tale in ‘n nuwe Suid-Afrika.

Van Rensburg, M.C.J. 2012. So kry ons Afrikaans. (Hoofstuk VII.)

Van Rensburg e.a. 1887. Afrikaans in Afrika. (Hoofstukke 5 en 6.)

Webb 1992a. Die statutêre erkenning van minderheidstale in ‘n toekomstige Suid-Afrika, bl. 227-247.

Webb 1992b. Konflik in die Suid-Afrikaanse samelewing en die rol van taal, bl. 104-123.

Webb 2001. Die bevordering van Afrikaans, bl. 164-178.

Webb e.a. 1992. Afrikaans: feite en interpretasies, bl. 25-67.

Webb 1997. Afrikaans in een democratiserend Zuid-Afrika, bl. 225-236.

Lourens, C. 2012b. Denial of language rights by die Government of South Africa: constitutional breakdown or break-up of the Republic?

Makhanya 2010. Afrikaners set a fine example championing their language, bl. 6.

Makhanya 2011.Will this nation allow its languages to die out – from sheer neglect?

Murray, C. 2014. Public schools for Afrikaners in South Africa, bl. 139-168.

Orman 2009. Language Policy and Nation-building in Post-Apartheid South Africa. (Hoofstuk 5.)

Orman 2014. Language policy and identity conflict in relation to Afrikaans in the post-apartheid era, 59-76.

Posel & Zeller 2016. Language shift or increased bilingualism in South Africa: evidence from census data, bl. 357-370.

Van Rensburg, M.C.J. 1999. Afrikaans and Apartheid, bl. 77-95.

Webb & Kriel 2000. Afrikaans and Afrikaner nationalism, bl. 19-49.

5.1 Verlies van taalfunksies: voor en ná 1994

“As ’n taal uit die openbare sfeer verdring word, verarm dit die spreker van die taal se kultuurlewe. Hoewel Afrikaanse boeke en films tans floreer, is dit te betwyfel hoe lank hierdie opbloei sal voortduur as die taal sy hoër funksies verloor. Wie gaan byvoorbeeld ’n roman in Afrikaans skryf as sy omgang, nie net met die letterkunde nie, maar haas elke ander interaksie buite die huis, amper uitsluitlik in Engels was?” (Niemand 2017)

“Tans is daar in baie oorde ’n gelate tevredenheid oor die lewenskragtigheid van die Afrikaanse media, die florende Afrikaanse boekemark en kunstefeeste met talle Afrikaanse produksies van gehalte. Ek hoop van harte dat dit so sal voortduur, maar indien die hoër funksies van Afrikaans toenemend gekniehalter word, sal dit sekerlik ’n uitkringeffek hê na die breër kulturele veld.” (A. Visagie 2017)

“The Afrikaans language is burdened with significant political and cultural baggage and lost some ground in the public domain to English in its multicultural African context. But Afrikaans also has a rich literature and continuing cultural celebration of its use, several million mother tongue speakers from diverse cultural backgrounds and an emerging recognition of all its different social and geographical varieties.” (Kamusella & Ndhlovu 2017: 25)

“Die opbloei van boeke, rolprente en toneelstukke in Afrikaans beteken nie die taal gaan oorleef nie; dit is die produk van vorige investering …” (Prof Hermann Giliomee aangehaal in

https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/afrikaner-en-afrikaans-se-opkoms-en-ondergang-20190217

“Functieverlies is prestigeverlies.” (Devoldere, L. 2019. Engels is noodzakelijk, maar niet voldoende. De Lage Landen, geplaas 13 Des. 2019. https://www.de-lage-landen.com/article/engels-is-noodzakelijk-maar-niet-voldoende)

Aanvullende bronne

Carstens, S. 2014e. ‘Werk om Afrikaans in howe te hou’, bl. 23.

Carstens, W.A.M. 2014b. Bestuur eerder die taal beter, bl. 12.

Carstens, W.A.M. 2014c. Het die klok begin lui vir Afrikaans?, bl. 11.

Combrink, J.G.H. 1991. Die toekomstige status en funksies van Afrikaans, bl. 101-112.

Du Toit, K. 2002. Taaldiversiteit in ŉ geglobaliseerde samelewing.

Eckard 2014b. Afrikaanse nuus: SAUK hou by sy besluit, bl. 3.

Jansen van Rensburg 2014. Afrikaans kry afjak op TV, bl. 5.

Marais, A. 2014g. SAUK het ‘geluister’ en skuif nuus terug na SABC2.

Nel, J. 2014b. Minder sal Afrikaanse TV kan sien.

Rademeyer, A. 2010b. Gevaarligte flikker vir skole, waarsku FW, bl. 4.

Schlemmer & Giliomee 2004. Afrikaans by die kruispad, bl. 117-121.

Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal.

Steyn, J.C. 1992a. Drie soorte dreigende funksieverliese vir Afrikaans, bl. 155-163.

Steyn, J.C. 1995b. Afrikaans in ‘n nuwe bedeling: terugslae, groei en reaksies op bedreigings, bl. 280-292.

Steyn, J.C. 2004. Skoolkrisis kan Afrikaans uitbou. Asmal-era dalk rampspoedigste ooit in onderwys, bl. 10.

Steyn, J.C. & A. Duvenhage. 2011. Taalverskuiwing en taalhandhawing in die Afrikaanse gemeenskap: tendense en toekomsperspektiewe.

Van den Berg, S. 2003. Taalverskuiwing en Afrikaans – ’n ontleding van sensusdata, bl. 177-188.

De Klerk, G. 2002. Mother-tongue education in South Africa: The weight of history, bl. 29-46.

Ferreira, T. 2014. SABC dumps Afrikaans TV news.

Orman 2009. Language Policy and Nation-building in Post-Apartheid South Africa. (Hoofstuk 5.) (LW)

Wright, L. 2012. Implications of the National Language Policy in the South African Classroom.

Carstens, W.A.M. 2018. Rolbosse en Afrikaans: Die funksiedebat. In Colleman, T.; J. De Caluwe, V. De Tier, A-S. Ghyselen, L. Triest, R. Vandenberghe & U. Vogl (reds.). Hulde-album voor Jacques Van Keymeulen. Gent: Universiteit Gent. Te verschijnen. Bl. 505-533.

Minnaar, D.; C. Myburgh & M. Poggenpoel 2014. Die belewenisse van ouers wie se kinders emigreer het. Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 54(4): 853-867.

5.2 Afrikaans se rol is uitgespeel: herposisionering is nodig

Aanvullende bronne

Basson, A. 2014. Mag dit tog net enkeles wees, bl. 10.

Botha, R. 2015b. ‘Starbucks is nou gewilder as boeretroos’, bl. 2.

Carstens, W.A.M. 2013a. Op pad van ŉ verdeelde na ŉ gedeelde toekoms in die Afrikaanse taalgemeenskap: Die rol van die Afrikaanse Taalraad in die proses van versoening, bl. 447-483.

Carstens, W.A.M. 2013b. Die storie van Afrikaans: perspektiewe op die verlede, hede en toekoms, bl. 21-50.

Els, R. 2016c. ‘Meertaligheid maak jou nie minder Afrikaans’.

Kombuis, K. 2013b. Ons moet begrip hê vir elkeen in SA se pyn, bl. 3.

Redakteur Volksblad 2016b. Volksblad sê: Stel Sesotho in as vertrekpunt in Afrikaanse skole.

Retief, H. 2018b. Om nié te stry vir taal is immoreel, bl. 11.

Terblanche, S. 2014b. Wittes skuld nog baie, bl. 13.

Van den Berg, S. 2013. Afrikaans met ‘gŉ etiket’ hoë se droom, bl. 3.

Van der Westhuizen, J. 2017b. Dertien gebooie wat Afrikaans kan red, bl. 14-15.

Willemse, H. 2005b. Taal, identiteit en Suid-Afrika: Op soek na ’n ruim belewing van Afrikaans.

5.3 Afrikaans en die nuwe Suid-Afrika ná 1994

Aanvullende bronne

Carstens, W.A.M. 2016c. ŉ Nasionale Forum vir Afrikaans?, bl. 10-11.

Small 1996. Afrikaans se intrinsieke krag, bl. 44-46.

Terblanche, S. 2014b. Wittes skuld nog baie, bl. 13.

Willemse, H. 2012. Om ŉ veelkantiger Afrikaans te bedink, bl. 64-89.

5.4 Inklusiwiteit nou die norm

Aanvullende bronne

Carstens, W.A.M. 2009. Die ontpolitisering van Afrikaans deur ‘n Nasionale Strategie vir Afrikaans.

Retief, H. 2018b. Om nié te stry vir taal is immoreel, bl. 11.

Scholtz, L. 2012a. Taal gaan nie maklik onder.

Scholtz, L. 2012b. Sien ook die ander waarheid.

Scholtz, L. 2012. Die bedoelings agter baasskap.

Semela 2012. Haal sélf remskoen van apartheid af, bl. III.

Small 1996. Afrikaans se intrinsieke krag, bl. 44-46.

Samevatting

[1] Hierdie berig is tekenend van die probleme wat PanSAT ervaar – dat hoofde gereeld in die spervuur beland. In hierdie proses word die grondwetlike mandaat van die instelling nie uitgevoer nie en word die waarmaak van meertaligheid in die land die slagoffer.

[2] “South Africa is a country characterised by great linguistic diversity. Large indigenous languages, such as isiZulu and isiXhosa, are spoken by many millions of people, as well as the languages with European roots, such as Afrikaans and English, which are spoken by several millions and used by many more in daily life. This situation provides a plethora of contact scenarios, all of which have resulted in language variation and change, and which forms the main focus of this insightful volume. Written by a team of leading scholars, it investigates a range of sociolinguistic factors and the challenges that South Africans face as a result of multilingualism and

globalisation in both education and social interaction. The historical background to English in South Africa provides a framework within which the interfaces with other languages spoken in the country are scrutinised, whilst highlighting processes of contact, bilingualism, code-switching and language shift.” (LINGUIST List: Vol-31-2031. Fri Jun 19 2020. ISSN: 1069 – 4875.)

[3] Vgl. Ricento e.a. (eds.) 2015 vir onlangse sienings oor die verband tussen taalpolitiek en politiek.