Hoofstuk 17 - Die Storie van Afrikaans

Inleiding
Proses tot taalwaardering: van die 19de tot die 20ste eeu
Ontwikkelinge in die 20ste eeu: die wêreldkonteks

Let Wel: Die 20ste eeu (letterlik 1 Januarie 1900 – 31 Desember 1999) word in bronne beskryf as die een wat die vinnigste vordering van alle eeue tot op hede getoon het. Hierdie gebeure het ook gebeure in Suid-Afrika geraak. Omdat die gebeure in Suid-Afrika nie geïsoleer staan van die gebeure in die wêreld van die 20ste eeu nie, word – ten einde die omvang van die geskiedenis van hierdie eeu te begryp – hier onder ŉ tabel aangegee met ŉ aanduiding van enkele van die hoogte- en laagtepunte van wêreldgebeure in die 20ste eeu. Die meer volledige lys is hier opgeneem, en ŉ verkorte lys met slegs enkele kerngebeure word in die boek self opgeneem.

Aanvullende bronne

Briggs, A. 1993. When, Where, Why, and How It Happened. Readers’ Digest.

Briggs, A. 1995. Wanneer, Waar, Waarom & Hoe Het Gebeurde. Readers’ Digest.

Datum, tydperk	Gebeurtenis	Impak
1904 – 1908	Menseslagting: uitwis van Herero en Nama in Suidwes-Afrika[1]	In reaksie op aanvalle deur Herero’s op burgerlikes het Duitse magte ingetree en bykans 70 000 Herero’s gedood, óf tydens gevegte óf tydens vlugte na die woestyn (waar 1 000’e gesterf het aan ontbering)
1905	Albert Einstein se Teorie van Relatiwiteit
1908	Eerste snelweg in die wêreld gebou	Long Island Motor Parkway in die VSA Strek van Queens in New York tot Long Island, 72 km ver Privaat gefinansier
1908	Die eerste slagoffer van ŉ vliegtuigongeluk: lt. Thomas Selfridge	17 September 1908 Sterf toe vliegtuig van Orville Wright neerstort
1909	Eerste vlug oor Engelse Kanaal (Louis Bleriot)
1910	Unie van Suid-Afrika kom tot stand Eerste Suid-Afrikaanse Volkraadsverkiesing vind plaas	31 Mei 1910 15 September 1910
1911	Eerste mens bereik Suidpool (R. Amundsen)
1912	Einde van Chinese Ryk – Republiek van China gestig
1912	Titanic sink Wêreld se grootste passasierskip van sy tyd	In Noord-Atlantiese Oseaan op die oggend van 15 April 1912 1 502 uit 2 224 passasiers sterf
1913[2]	Samestelling van atoom bepaal (N. Bohr)
1914	Eerste geskeduleerde kommersiële vlug vind plaas	1 Januarie 1914 Vanaf St. Petersburg na Tampa (Florida, VSA)
1914 – 1918	Eerste Wêreldoorlog[3] in Europa (WO 1)	Begin 28 Julie 1914[4] Meer as 18 miljoen mense sterf (ongeveer 10 miljoen soldate en 8 miljoen burgerlikes) (verdere 7 miljoen soldate lewenslank geskend, 19 miljoen burgerlikes gewond) Bykans 12 500 Suid-Afrikaanse soldate sterf in hierdie oorlog[5]
1914	Panama-kanaal[6] voltooi (maak verbinding moontlik tussen Stille Oseaan en Atlantiese Oseaan)	15 Augustus 1914 77,1 km lank
1916	Wêreld se langste spoorlyn voltooi – Trans-Siberiese spoorlyn tussen Moskou en Wladiwostok in Rusland	November 1916 5 772 myl Reis neem nege dae (2016)
1917	Russiese Revolusie (Oktober-revolusie), beëindig Russiese Ryk soos dit was	Drie ryke stort in duie: die Russiese Ryk, die Ottomaanse Ryk en die Habsburgse Ryk Wladimir Levin kom aan bewind
1918-1919	Spaanse Griep tref wêreld[7]	Tussen 50-100 miljoen mense sterf wêreldwyd,in SA meer as 6 miljoen mense
1919	Begin van Weimar-Republiek in Duitsland [8]
1920	Adolf Hitler word leier van die Nazi-Party in Duitsland
1922	USSR gevestig in Rusland	Kommunistiese Staat gevorm
1922	Grafkelder van Toetenkamen opgespoor
1924	Walt Disney-maatskappy gevorm in VSA
1924	Vladimir Lenin sterf
1924	Amerikaanse FBI kom tot stand
1925	Hitler se Mein Kampf gepubliseer
1927	Wêreldbevolking oorskry 2 miljard
1927	Eerste Transatlantiese vlug (C. Lindbergh)
1928	Gesnyde brood vir die eerste keer verkoop in Amerikaanse deelstaat Missouri	7 Julie 1928
1929	Wall Street se ineenstorting in New York lei tot begin van Groot Depressie	Lei tot groot armoede
1929	Vatikaanstad erken as ŉ onafhanklike staat
1930	Begin van vreedsame openbare protes onder leiding van Mohandas Gandhi[9] in Indië
1931	Oorstromings eis 2,5 miljoen mense in China
1931	Chinese Kommunistiese Republiek gestig deur Mao Zedong	Sou tot groot lewensverlies in China lei – uiteindelik meer as 77 miljoen mense
1931	Empire State-gebou in New York opgerig
1932	BBC begin wêreldwyd uitsaai
1932	Neutron ontdek[10]
1934	Adolf Hitler word verkies tot kanselier in Duitsland	19 Augustus 1934 Uit 45 miljoen stemgeregtigdes stem 38 miljoen vir hom, met 4,25 miljoen daarteen
1935	Hitler verklaar homself tot leier (Führer) in Duitsland (kombineer ampte van president en kanselier)
1935	Persië word herdoop tot Iran
1936 – 1939	Spaanse Burgeroorlog
1936 – 1938	Uitwissingsproses in Rusland	Meer as 700 000 sterftes
1938	Kristallnacht in Duitsland	Vernietiging van Joodse besittings
1938	Strokieskarakter Superman maak sy eerste verskyning
1939 – 1945	Tweede Wêreldoorlog in Europa[11], brei later uit tot Noord-Afrika en Asië (WO 2)	60 miljoen sterftes in oorlog (soldate en burgerlikes). “Holocaust” (uitwis van Jode in Nazi-konsentrasiekampe) eis meer as 12 miljoen lewens (6 miljoen Jode).[12]
1940	Winston Churchill word eerste minister in Engeland
1941 – 1944	Duitse inval in Rusland	Meer as ŉ miljoen ongevalle
1941	Aanval op Pearl Harbour (in Hawaii) deur Japannese vegvliegtuie	7 Desember 1941 2 400 slagoffers, hoofsaaklik Amerikaanse soldate Betrek hierdeur die VSA aktief by die oorlog
1941	Televisie word kommersieel in die VSA geloods
1944	D-Dag in Europa	Aanval begin op 6 Junie 1944 in Normandië (Frankryk) Begin van einde van oorlog teen Duitsland
1945	Dood van Anne Frank	Skryf bekendste Nederlandse dagboek oor WO II.
1945	Hitler pleeg selfmoord in Berlyn aan einde van WO II	Adolph Hitler se heerskappy het tot meer as 21 miljoen sterftes gelei, grootliks die gevolg van WO II
1945	Eerste atoombom in ŉ oorlog gebruik: Hiroshima, 6 Aug. 1945.[13]	“Of the 78,000 buildings standing in the city that August morning, nearly 50,000 were totally incinerated. Almost all the rest were partially destroyed. About 80,000 of Hiroshima’s estimated population of 350,000 in 1945 were killed instantly. People within 800m of the blast were turned into lumps of charcoal by the heat wave. Another 80,000 or more people living in the city at the time would die in the coming weeks, months and years, due to the effects of burns or radiation. The exact number will never be known.” (https://www.dailymaverick.co.za/article/2020-08-06-in-the-shadow-of-hiroshima-75-years-on/)
1945	Verenigde Volkere-Organisasie (VVO) ontstaan	Om wêreld te bewaar teen oorloë
1945 – 1946	Nürenberg-verhore ná oorlog	Talle Nazi-leiers gevonnis en tereg gestel
1947	Die langspeelplaat geskep	Maak wyer oordag van musiek moontlik
1948	Staat van Israel gestig
1948	Mohandas Gandhi vermoor
1949	Verdeel van Duitsland in Oos- en Wes-Duitsland	Druk vanuit USSR
1949	Sowjet-Unie toets atoombom
1949	Volksrepubliek van China geproklameer	1 Oktober 1949 Mao Tsetoeng word leier Digbevolkste land ter wêreld Tweede grootste land ter wêreld
1950	“Peanuts”, strokiesprentkarakter verskyn eerste keer	3 Oktober 1950
1950	Algemene Vergadering van VVO verklaar die beleid van rasse-skeiding (apartheid) as diskriminerend	2 Desember 1950
1950 – 1953	Koreaanse Oorlog	VSA lei nederlaag
1952	Koningin Elizabeth II gekroon
1953	DNS uitgevind	Kan unieke menslike eienskappe bepaal
1953	Mount Everest eerste keer bestyg
1953	Joseph Stalin sterf	Onder Stalin se bewind het meer as 62 miljoen mense uiteindelik gesterf
1954	In die VSA word ŉ einde aan rasgebaseerde skole aangekondig	“Brown vs. Board of Education”
1954	Sowjet-Unie wek elektrisiteit op deur kernkrag
1956	Hongaarse opstand onderdruk deur Sowjet-Unie
1957	Die eerste dier word na die ruimte gestuur: Laika, ŉ hond[14]	3 November 1957 Gaan dood tydens die terugkeer na die aarde – die tuig het oorverhit
1957	Eerste voorskrif van die geboortebeperkingspil
1958 – 1962	Groot Chinese Hongersnood	Eis ongeveer 40 miljoen lewens
1958	Uitvind van kassetbande	Maak beter kwaliteit opnames moontlik
1959	Kubaanse Revolusie begin
1959 – 1975	Viëtnamese Oorlog	Eis 3,8 miljoen lewens volgens berekening
1959	Wêreldbevolking oorskry 3 miljard
1960	Die eerste geboortebeperkingspil bekend gestel, bekend as die “pil”	11 Mei 1960
1960	VVO vra in Resolusie 134 die SA regering om apartheid af te skaf
1961	Chinese revolusie eindig	Eis meer as 20 miljoen lewens
1961	VVO verwerp SA se apartheidstelsel	13 April 1961
1962	Kubaanse Missielkrisis	Ontlont deur pres. J.F. Kennedy
1962	Eerste vlug in wentelbaan om aarde	John Glenn (VSA)
1962	Kassetbande ontwikkel
1963	Pres. J.F. Kennedy vermoor in Dallas	21 November 1963
1963	Dr. Martin Luther King Jr. se “I have a dream”-toespraak	Begin van einde van segregasiepolitiek in VSA
1963	‘n Spesiale VN-komitee oor apartheid het die eerste keer in 1963 vergader met Resoulsie 181 wat gevolg het waarin alle lande gevra is om ‘n wapenverbod teen Suid-Afrika in te stel
1964	Wet op Burgerlike Regte beëindig segregasie in VSA
1964 – 1979	Rhodesiese Bosoorlog
1965	Anti-kommunistiese opstand in Indonesië	Meer as 500 000 sterf
1965 – 1976	Kulturele Revolusie in China
1965	Die Rus Aleksei Leonof word die eerste mens om in die ruimte te wandel
1966	Onafhanklikheid van Lesotho, Botswana
1967	Sesdae-oorlog in Israel
1967	Hippie-beweging in VSA	Era van vryheid onder jeug
1968	Dr. Martin Luther King Jr. vermoor in VSA	4 April 1968
1969	Woodstock-fees in VSA
1969	Die eerste supersoniese vliegtuig, die Concorde, begin met gereelde vlugte tussen Europa en die VSA	Vervoer passasiers teen twee keer die spoed van klank
1969	Eerste man op die maan[15]	20 Julie 1969
1970	Eerste vlug van Boeing 747	Pan Am-lugredery in die VSA Verander lugvaart dramaties
1971	Mikroskyfie ontdek
1972	Slagting van Israelse atlete tydens Olimpiese Spele in München	Internasionale terreur brei uit
1972	Videomasjien ontwikkel
1973	Faksmasjien ontwikkel
1973	Watergate-skandaal in VSA	Lei tot bedanking van pres. Richard Nixon
1973	Eerste ruimtestasie, Skylab
1974	Wêreldbevolking meer as 4 miljard
1976 (- 2003)	Eerste vlug met Concorde vind plaas
1977	Elvis Presley (1935-1977) sterf	16 Augustus 1977 Musiekikoon van die 20ste eeu
1978	Geboorte van die eerste proefbuisbaba
1979	Pokke uitgewis
1979	Margaret Thatcher word eerste minister van Verenigde Koninkryk (VK)
1979	Eerste nabye foto’s van Saturnus	Buitenste ruimte verder ontgin
1979	Einde van Khemer Rouge-regime in Kambodja	Eis meer 1,7 miljoen lewens
1980	Zimbabwe word onafhanklik
1980	Koningin Beatrix bestyg die troon in Nederland	Abdikeer in April 2013 ten gunste van haar seun, Koning Willem-Alexander
1980	Solidariteitsbeweging in Pole
1982	Oorlog om Falkland-eiland	Brittanje vs. Argentinië
1985	Michael Gorbatsjof word leier in Sowjet-Unie	Begin van einde van USSR
1986	Chernobyl-kernramp in Rusland	Gevaar van kernkrag getoon
1986	Ruimtestasie Mir word ruimte ingestuur
1987	Effektebeurse stort in duie	Wêreldwye ekonomiese swaarkry
1987	Wêreldbevolking meer as 5 miljard
1988	Perestroika begin	Lei tot demokrasie in Sowjet-Unie en ook uiteindelike val van Berlynse Muur in November 1989
1988	Pan Am-vlug 103 stort neer by Lockerbie, Skotland	Bomontploffing aan boord Almal sterf Libië betrokke
1988 – 1994	Bou van tonnel onder deur Engelse Kanaal
1989	Val van Berlynse Muur	9 November 1989 Begin van einde van Koue Oorlog en val van kommunisme. Hereniging van Duitsland begin. Staan bekend as “Tag der Deutschen Einheit” (Dag van die Duitse Eenheid”)[16] “Muur van skande” genoem. Aftakeling van die muur is afgehandel teen 1990 en op 3 Oktober 1990 het Wes- en Oos-Duitsland finaal herenig. Meer as 5 000 mense het oor die muur probeer ontsnap – ongeveer 100 oor 28 jaar doodgeskie in pogings hiertoe.
1989	Slagting op Tiananmen-plein in China deur die Chinese weermag	4 Junie 1989 Bykans 1 000 sterf
1989	Internet kom tot stand[17]
1990	F.W. de Klerk kondig bevryding van Nelson Mandela af	2 Februarie 1990
1990 – 1993	Onderhandelinge oor nuwe politieke bestel in Suid-Afrika: KODESA I & II, veelparty-onderhandelinge in Kemptonpark	Einde van apartheid begin

1991	Eerste webwerf bekendgestel Eerste CD-ROM ontwikkel	Teen Sept. 2014 reeds 1 miljard webwerwe
1990 – 1991	Golfoorlog teen Irak se aanval in Koeweit	2 Augustus 1990 – 28 Februarie 1991 Geallieerde magte (van 34 lande) onder leiding van VSA
1991	Ontbind van Sowjet-Unie (word Russiese Federasie) en kry van onafhanklikheid deur voormalige republieke	Einde van kommunisme in Rusland
1991	Internet word in Suid-Afrika bekendgestel[18]	12 November 1991
1992	Europese Unie (EU) gestig met Maastricht-verdrag	Begin van vereniging van Europa[19]
1994	Volksmoord vind plaas in Rwanda	800 000 Tutsi’s vermoor deur hulle landgenote die Hutsi’s in die tydperk April-Julie 1994 (100 dae)[20]
1994	Amazon gestig	4 Julie 1994 Grootste aanlyn verskaffer ter wêreld[21]
1995	Stigting van Wêreldhandelsorganisasie (WHO)
1995	Einde van Bosniese oorlog ná ingreep deur NAVO	Meer as 8 000 Moslemmans en seuns gedood deur Serwiese soldate in Srebenica in Julie 1995. Beskou as tweede volksmoord (naas die Holocaust).
1995	1% van wêreldbevolking het toegang tot internet
1996	Eerste gekloonde skaap – Dolly
1997	Hongkong word oorhandig aan China
1997	Diana, Prinses van Wallis, sterf in ŉ motorongeluk in Parys, Frankryk
1997	Klankgrens op land oorskry
1998	Osama bin Laden kondig oorlog (fatwa) teen Weste af	Begin van terreuraanvalle teen veral VSA
1998	Einde van konflik in Noord-Ierland
1998	Hongersnood in Noord-Korea	Lei tot meer as 2,5 miljoen sterftes
1998	“Polar One”, eerste regstreekse vlug oor Noordpool tussen New York en Hongkong	Vergroot lugvaart se rol in die wêreldekonomie
1998	Bomaanval deur Al Kaida-terroriste op VSA Ambassade in Nairobu, Kenia	213 gedood
1999	Wêreldbevolking oorskry 6 miljard
2000	Internasionale Ruimtestasie begin funksioneer	Wêreldmoondhede werk saam aan ruimteprogram

Wêreldgebeure in die 20ste eeu

Ten einde die prentjie tot op hede te voltooi, word ook net gebeure in die eerste dekade van die 21ste eeu aangedui. ŉ Korter weergawe hiervan is in die boek opgeneem.

Datum, tydperk	Gebeurtenis	Impak
2002	Bomaanvalle in Bali
2002	Aanhoudingskamp in Guantanamo opgerig deur VSA	Deel van stryd teen terreur
2003	Oorloë in Irak en Darfoer begin
2003	Menslike Genoomprojek voltooi
2003	Supersoniese vliegtuig, die Concorde, aan diens onttrek ná ŉ ongeluk in Parys, Frankryk
2004	Bomaanvalle in Madrid
2004	Tsoenami in Ooste (Phuket en elders)	26 Desember 2004 Bykans 230 000 sterftes Aardbewing van 9,15 op Richterskaal Indonesië, Indië, Sri Lanka, Thailand meeste geraak
2005	IRA kondig einde van stryd in Noord-Ierland aan
2005	Aardbewing in Kashmir en Pakistan (7,6 op Richterskaal)	Oktober 2005 Eis 80 000 lewens
2005	Benedictus XVI word nuwe pous
2006	Saddam Hussein gedood deur magte van VSA	Beëindig skrikbewind in Irak
2009	Resessie eindig
2009	Aardbewing in Italië (6.3 op Richterskaal)	April Ongeveer 240 sterftes
2010	Aardbewing in Haïti	Meer as 230 000 sterf
2010	Europese skuldkrisis	Erge finansiële druk in wêreld
2010	Spanning tussen Noord- en Suid-Korea
2011	Revolusies in Tunisië, Egipte, Libië	Sosiale media speel groot rol
2011	Aardbewing in Japan	Lei tot 16 000 sterftes Kernkragsentrale by Fukushima lek
2012	Osama bin Laden doodgeskiet in Pakistan deur Amerikaanse magte	Bin Laden was die meesterbrein agter die aanval met gekaapte vliegtuie op die “World Trade Centre” in New York, VSA op 11 September 2001
2013	Franciskus 1 word nuwe pous
2013	Supertifoon rig groot skade aan in Filippyne	Meer as 8 000 sterftes
2014	Die Ebola-virus eis talle lewens in Liberië, Nigerië, Sierra Leone, Guinee, en mettertyd ook in ander lande	Grootste uitbreek van hierdie virus tot op hede in die wêreld (meer as 20 000 sterf, hoofsaaklik in Afrika) Word as ŉ wêreldramp ervaar
2014	Duitsland wen die Wêreldbeker in sokker	Aangebied in Brasilië
2014	Eerste ruimtetuig land op ŉ komeet[22]	12 November 2014 Landingstuig: Philae Nuwe ruimteterreine word verken
2015	Aanval van die terreurgroep Boko Haram op die dorp Baga in Nigerië eis 2 000 lewens (vrouens, kinders, bejaardes)	8 Januarie 2015
2015	Aanval deur Al Kaida-terroriste op Garissa Universiteit in Kenia dood 148 studente	2 April 2015
2015	ŉ Aardbewing van 7,8 op die Richterskaal rig groot verwoesting aan in Nepal	25 April 2015 Bykans 8 900 dood en meer as 500 000 huise vernietig
2015	Opkoms van Islamitiese Staat (ISIS), ŉ Midde-Oosterse terreurorganisasie wat terreur bedryf teen die Weste[23]	Verander gesig van terreur
2016	Pres. Barack Obama van die VSA besoek Kuba ná sny van politieke bande in 1961	20 Maart 2016 Eerste besoek deur ŉ VSA president aan Kuba sedert 1928
2016	Terreuraanval deur ISIS in Brussel, België (lughawe en moltrein in stad)	22 Maart 2016 31 mense sterf, meer as 300 beseer
2016	Aardbewings rig groot skade aan in Japan 6,5 en 7,3 op Richterskaal	April 2016
2016	ŉ Aardbewing van 7,8 op die Richterskaal rig groot verwoesting aan in Ecuador	16 April 2016 Meer as 700 mense sterf, meer as 13 000 beseer
2016	Aardbewing in Italië (6,2 op Richterskaal)	Augustus Heelwat sterftes
2017	Aardbewings in Mexiko (maks. 7,1 op Richterskaal)	September 2017 Meer as 200 mense sterf in Mexiko Stad, duisende beseerq
2017	Donald Trump word president van die VSA
2017	Besonder warm jaar, een van die warmste jare sedert 1850[24]	Temperature wissel erg
2018	Historiese ontmoeting tussen leiers van Noord- en Suid-Korea	27 April 2018 Eerste gesprek sedert 1953
2018	President Donald Trump (VSA) en president Kim Jong Un (Noord-Korea) voer eerste gesprek tussen die twee lande op hierdie vlak sedert 1953	12 Junie 2018 Singapoer
2018	Wêreldbevolking reeds op 7,6 miljard (was in 1800 op 1 miljard)	Teen Julie 2018 Projeksie dat daar teen 2050 9,8 miljard mense op aarde kan wees en teen 2100 al 11 miljard[25] [26]
2018	Buitengewone hoë temperature in Europa en Asië[27]	Julie/ Augustus 2018 Talle mense sterf weens hitte-uitputting
2018	Kragtige aardbewing tref Indoniese eiland Lompak[28] (7 op Richterskaal)	5 Aug. 2018 Meer as 350 mense sterf
2018	Dorp Paradise in Kalifornië vernietig in brand
2019	Ebola-epidemie in Demokratiese Republiek van die Kongo	Meer as 600 sterf
2019	Sikloon Idai tref Mosamboek, Malawi en Zimbabwe. Stad Beira feitlik vernietig	Maart 2019 Bylans 700 sterftes
2019	Warmste Junie nóg in die geskiedenis[29]	Junie 2019 Impak van aardverwarming
2019	Tweede warmste jaar nóg in op rekord[30]	Impak van aardverwarming
2019	Australië ondervinde brande wat groot dele van die land verwoes	Desember 2019 – Januarie 2020
2019	Corona-virus (Covid-19) ontdek in Wuhan, China[31]	Sedert Desember 2019 Teen einde Januarie 2020 al meer as 170 sterftes, en 7 700 persone met infeksies Teen 17 Maart 202O: 208,185 Infected – 82,902 Recovered – 8,272 Deaths
2020	Prof Donald Trump in staat van beskuldiging geplaas in Amerikaanse Huis van Verteenwoordigers	Januarie 2020
2020	Korona-virus lei tot ineenstorting van effektebeurse wêreldwyd[32] Koronavirus eis die lewens van honderd duisende mense wêreldwyd	8-9 Maart 2020 Statistiek teen 22 Junie: Geinfekteerdes: 8,7 miljoen Sterftes: 420 000 SA gaan in ’n staat van inperking op 27 Maart

Wêreldgebeure 2001-2020

Bron: Tempelhoff, E. 2018. Wêreldbevolkingsdag. Aarde kreun onder mens. Beeld, 12 Julie 2018, bl. 12. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/aarde-kreun-onder-mense-mense-mense-20180711

Ontwikkelinge rakende Suid-Afrika

Datum, tydperk	Gebeurtenis	Impak
1901	Eerste stasie in destydse Duits-Wes-Afrika gebou en werk aan spoorlyn tussen Walvisbaai en Swakopmund begin	Desember 1901
1902	Bruin leiers stig politieke party
1905	Swart mense se reg op grondbesit beperk deur Lagden-kommissie
1906	Eerste Springbok-rugbyspan toer na Engeland	September 1906 – Januarie 1907 Kaptein: Paul Roos Gebruik op 27 Sept 1906 eerste keer die Springbok-wapen as embleem in eerste toerwedstryd teen Britse span in Northampton, Engeland Wen 26 uit 29 wedstryde in Engeland
1908 – 1914	Lydelike verset onder leiding van Mohandas Gandhi om te protesteer teen diskriminasie teen Indiërs
1909	Zuid-Afrikaanse Akademie voor Taal, Letteren en Kunst gestig in Bloemfontein (sedert 1942: Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns)	2 Julie 1909 Word die belangrikste bevorderingsorganisasie in Afrikaans
1909	Eerste suksesvolle vliegtuigvlug in Suid-Afrika[33]	28 Desember 1909 in Oos-Londen deur die Fransman Albert Kimmering
1910	Thomas Thornton word die eerste lugpassasier in Suid-Afrika toe hy Albert Kimmerling £100 betaal het om hom in Johannesburg op ŉ vlug saam te neem	19 Maart 1910
1910	Eerste Suid-Afrikaanse Volkraadsverkiesing vind plaas	15 September 1910
1911	Suid-Afrikaanse Party (SAP) gestig	Louis Botha as leier
1911	Swart werkers uitgesluit van geskoolde arbeid op myne en spoorweë	Begin van skeiding en uitsluiting op grond van ras
1913	Naturellen Grond Wet beperk grondbesit deur swart mense tot 7% van land se grondgebied (Wet op Naturellegrondgebied, Nr. 27 van 1913)	Lê hiermee grondslag vir latere tuislandbeleid. Swart mense mag slegs in beperkte gebiede grond aankoop. Verbied ook die aankoop van stamgrond in ‘naturellegebiede’ aan wit mense. Geen voorsiening vir uitbreiding nie – lei tot oorbevolking en word teelaarde vir konflik. Word ná 1994 ŉ politieke tameletjie om te hanteer vir ANC-regering – aandrang ná 2000 baie sterk om grond terug te gee aan diegene wie se grond ontneem is.
1913	Kirstenbosch Botaniese Tuin opgerig
1913 – 1914	Wit en swart mynwerkers staak
1914	Eerste inval van Duitse soldate uit die voormalige Suidwes-Afrika in Suid-Afrika – blaas spoorlyn op tussen Port Nolloth en Steinkopf Skermutseling vind plaas by Nakop en Kummernais Duitse troepe gee hulle in Mei 1915 oor	Augustus – Oktober 1914
1916	Eerste nasionale wildreservaat in Suid-Afrika kom tot stand Genoem na oudpres. Paul Kruger	Nasionale Krugerwildtuin Gestig Junie 1916
1917	SS Mendi sink in die Engelse kanaal, aan kus van Engeland	21 Februarie 1917 607 swart SA soldate sterf[34]
1918	Afrikaner-Broederbond gestig
1920	Eerste swart vakbond gestig	Beywer vir regte van swart werkers
1920	Afrikaanse Hoër Seunskool en Afrikaanse Hoër Meisieskool ontstaan[35]	28 Januarie 1920 Pretoria
1923	Wet op Naturelle Stedelike Gebiede (Wet op Stedelike Gebiede) aanvaar[36] Swart mense se regte afgewentel na munisipaliteite[37]	Lê grondslag vir segregasie van woonbuurte (wit, swart apart) Swart mense kry nie permanente verblyfreg in dorpe, stede nie
1924	Pakt-regering gevorm (NP en Arbeidersparty) Vorm beleid van ‘beskaafde arbeid’ Wet op Nywerheidsversoening aanvaar[38]	Sluit swart mense uit van erkende vakbonde
1927	Wet in Natal afgekondig om geslagsomgang tussen wit en swart te verbied
1928	YSKOR gestig	5 Junie 1926 Produksie begin in 1934
1929	Die sweefspoor teen Tafelberg geopen	Lok bykans 900 000 besoekers per jaar
1931	Die Voortrekkerbeweging in Suid-Afrika gestig[39] (Alternatief vir Engelstalige Boy Scout-beweging)	30 September 1931 in Bloemfontein Dr. N.J. van der Merwe eerste hoofleier
1939	Reddingsdaadbond (RDB) gestig	8 Desember 1939 Het ten doel om die Afrikaner ekonomies op te hef deur eie Afrikaanse kapitaal beskikbaar te stel
1940	Alfred Xuma word president van ANC
1940	Botsing tussen bruin mense en wit studente op Stellenbosch[40]	Dra by tot vergroting van kloof tussen wit en bruin
1942	Afrikaanse Handelsinstituut (AHI) gestig	Augustus 1942 in Bloemfontein
1947	Verteenwoordigende Naturelleraad eis afskaf van alle diskriminerende wette
1948	Duitse weeskinders kom in Suid-Afrika aan[41]	8 September 1948
1952	Eerste vlug met straler vanaf Londen na Johannesburg	2 Mei 1952 Vlug duur 18 uur met stoppe in Rome, Beiroet, Entebbe en Livingstone
1958	Dr. H.F. Verwoerd word premier in plek van J.G. Strijdom
1959	Apartheid ook aan universiteite ingevoer Idee van ‘swart tuislande’ geopper
1961	Algemene verkiesing in Suid-Afrika, met slegs wit mense wat mag deelneem Gewen deur Nasionale Party	19 Oktober 1961
1963	Nelson Mandela en nege ander gevonnis	Aangehou op Robbeneiland
1964	ŉ Bom ontplof op die Johannesburgse stasie	24 Julie 1964 Een persoon dood en meer as 20 beseer[42]
1967	Steve Biko begin Swartbewussynsbeweging
1969	Rugby: Springboktoer ontwrig deur betogers in Brittanje	Effek van isolasie weens apartheidsbeleid
1969	Aardbewing Tulbacg, Ceres, Wolseley en ongewing	29 September 1969[43]
1973	AWB gestig (Afrikaner-Weerstandsbeweging)	Leier E. Terre’Blanche vermoor in 2010
1974	Onafhanklikheid vir Angola en Mosambiek Steun bevrydingsbewegings teen Suid-Afrika
1975	Suid-Afrikaanse Magte val Angola binne
1976	Theron-kommissie kritiseer regering oor pligsversuim teenoor bruin Suid-Afrikaners
1978	P.W. Botha word eerste minister Buitelandse druk op Suid-Afrika neem toe
1981	Rugby: Springbokke se toer ontwrig deur betogers teen apartheid in Nieu-Seeland	“Betogertoer”
1982	Konserwatiewe Party (KP) gestig ná breuk tussen dr. A.P. Treurnicht en P.W. Botha	24 Februarie 1982 Dr. A.P. Treurnicht word leier
1984	Driekamerparlement ingestel om bruin mense en Indiërs ook beheer te gee oor ‘eie sake’
1984 – 1986	Noodtoestande teen onluste / opstande[44] in land Opstand breek uit in die Vaaldriehoek toe inwoners begin betoog teen hulle plaaslike raad	“Swart September”[45] Lei tot dood van 30 mense en gee aanleiding tot landswye proteste en die uiteindelike dood van meer as 600 mense Noodtoestand word verklaar in 1985
1988	Informele gesprekke begin met ANC (Nelson Mandela)
1989	F.W. de Klerk word staatspresident Skaf beperkinge op politieke partye af
1991	Stigting vir Afrikaans (SVA) kom tot stand (latere naam: Stigting vir die Bemagtiging deur Afrikaans (SBA))[46]	7 November 1991
1992	Massa-aksie deur ANC
1992	Referendum onder wit kiesers: 68% steun onderhandelingsproses	Maart 1992
1992	Boipatong-slagting[47]	17 Junie 1992 45 mense sterf in aanval deur o.m. IVK-ondersteuners
1993	ANC-leier Chris Hani (50) voor sy huis in Boksburg vermoor deur wit regsgesindes	10 April 1993 Bring land op rand van rasse-oorlog
1998 – 2008	Thabo Mbeki president	Afrikanisering sterk gedryf Ras behou as faktor in regstelling
2008-2009	Kgalema Motlanthe president	Oorgangspresident
2002	Sara Baartman (1770-1815) herbegrawe[48]	9 Augustus 2002 by Hankey, buite Humansdorp
2009-2016	Jacob Zuma president	Swak president, termyn gekenmerk deur omvattende korrupsie en verval in land
2010	Wêreldsokkerbeker in Suid-Afrika aangebied – Spanje oorwinnaar	Julie – Augustus 2010
2011	Tafelberg as een van die wêreld se sewe huwe natuurwonders aangewys	2 November 2011 New7-Wonders-stigting
2012	34 mynstakers word deur die Polisie doodgeskiet by Marikana, Noordwes-Provinsie[49]	16 Augustus 2012
2012	Tafelberg aangewys as een van die sewe Nuwe Natuurwonders van die wêreld
2014 –	Jacob Zuma ingehuldig vir ŉ tweede termyn as president	Mei 2014
2014	Langste staking by myne in die Suid-Afrikaanse geskiedenis	Februarie – Junie 2014 Het groot effek op ekonomie
2014	Aardbewing ruk groot dele van die land – 5,5 op Richterskaal	5 Augustus 2014 Een persoon sterf
2015	Die parlement in Kaapstad word deur lede van die SAPD binnegegaan om orde te skep[50]	12 Februarie 2015
2016	Nasionale Krugerwildtuin word 90	Junie 2016 Ontvang jaarliks meer as een miljoen besoekers
2019	Die Springbokke wen vir die derde keer die Rugby-wêreldbekertoernooi	2 November 2010 Japan
2020	ATKV vier 90ste jaar van bestaan[51]	19 Aug. 2020.

Aanvullende bronne

De Lange, E. 1970. Die verhaal van die Dietse Kinderfonds.

Felix 2014. Mylpaal in die lug. Tafelberg se karretjie ry al 85 jaar lank, bl. 3.

Human, R. 2015. Dit gaan goed met die mens. Lewensverwagting is hoog, maar aarde ly, bl. 12.

Joubert, N. 2014a. Van 1 tot 1 mjd. in 23 j., bl. 4.

Nel, C-A. 2015s. Veels geluk, liewe maatjie, bl. 9.

Pelser, W. 2015b. Afrikaans op 90: Veg, ja, maar vind ook vennote, bl. 6.

Scholtz, L. 2014j. 100 j. gelede: WO I, bl. 10.

Scholtz, L. 2014k. SA bloed vloei in Franse en Vlaamse modder, bl. 10.

Scholtz, L. 2014p. Alles kon anders wees.

Tempelhoff 2014. Veel minder graan verbou as temperatuur styg, bl. 6.

Vriende van Afrikaans 2009. Dae uit ons geskiedenis.

Liebenberg & Spies (reds.) 1993. South Africa in the 20th century.

Mackinnon 2012. The making of South Africa.

Pretorius, F. (ed.) 2014. A History of South Africa. From the distant past to the present.

Ross, R. 2009. A Concise History of South Africa.

Ross e.a. 2011. Cambridge History of South Africa.

Saunders (ed.) e.a. 1994. Reader’s Digest Illustrated History of South Africa: The Real Story.

Tarnoff 2016. How the internet was invented.

Wilson & Thompson 1969-1971. The Oxford history of South Africa.

Anyaduba, C.A. 2019. Portraying Rwanda’s genocide as an encounter with hell. Geplaas 4 April 2019. https://theconversation.com/portraying-rwandas-genocide-as-an-encounter-with-hell-114305?

Hern, A. 2019. Tim Berners-Lee on 30 years of the world wide web: ‘We can get the web we want’. The Guardian, 13 Maart 2019. https://www.theguardian.com/technology/2019/mar/12/tim-berners-lee-on-30-years-of-the-web-if-we-dream-a-little-we-can-get-the-web-we-want?CMP=share_btn_link

Wolverton, T. 2019. The internet’s ‘father’ says it was born with two big flaws. Geplaas 22 Jan. 2019. https://www.businessinsider.co.za/google-vint-cerf-explains-why-early-internet-lacked-security-and-room-2019-1

Cameron, T, & J.J. Human, 1999. Hulle het ons eeu gevorm: die invloedrykste Suid-Afrikaners van die twintigste eeu. Kaapstad: Human & Rousseau.

Internetskakels

http://www.africanhistory.about.com/

http://www.sahistory.org.za/

Wikipedia 2013 (118). History of South Africa.

Wikipedia 2013 (240). 20th Century.

Wikipedia 2013 (241). Kategorie: 20ste eeu.

Wikipedia 2020. Hulle het ons eeu gevorm. https://af.wikipedia.org/wiki/Hulle_het_ons_eeu_gevorm

Ontwikkelinge rakende Afrikaans in die 20ste eeu: ŉ oorsig

Aanvullende bronne

Boshoff, S.P.E. 1959a. Die wonder van die ontstaan van Afrikaans, bl. 25-35.

Conradie & Groenewald 2014. Die ontstaan en vestiging van Afrikaans, bl. 27-31.

Herbst 1959. Ons georganiseerde taalstryd, bl. 29-38.

Hugo (red.) 2009. Halala Afrikaans.

Kannemeyer, J.C. 1974. Die Afrikaanse bewegings.

Labuscagne 1959b. Waar en waarin lê die wonder van Afrikaans?, bl. 8-12.

Labuscagne 1959c. Die opkoms en trefwydte van Afrikaans, bl. 13-28.

Nienaber, G.S. 1959. Die taalstryd na 1902, bl. 48-59.

Nienaber, P.J. (red.) 1959. Die wonder van Afrikaans.

Nienaber, P.J. 1959c. Die geboorte van die Afrikaanse gedagte: ŉ Wonder, bl. 36-47.

Nienaber, P.J. 1975b. Afrikaans word kultuurtaal, bl. 27-35.

Nienaber, G.S. & P.J. Nienaber 1970. Die opkoms van Afrikaans as kultuurtaal.

Pienaar 1943. Die triomf van Afrikaans.

Ponelis 1998. Standaardafrikaans en die Afrikaanse familie.

Scholtz, J. du P. 1980. Wording en Ontwikkeling van Afrikaans. (Deel I.)

Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 3, bl. 74-90.)

Van der Merwe & Posthumus 1972. Die opkoms van Afrikaans as kultuurtaal, bl. 67-97.

Vriende van Afrikaans 2009. Dae uit ons geskiedenis.

Pretorius, F. (ed.) 2014. A History of South Africa.

Afrikaans as amptelike taal

Geplaas deur: Afrikaanse Taalraad, 8 Mei 2019.

Aanvullende bronne

Anoniem 1919a. Is Afrikaans as offisiële taal onwettig?, bl. 588-589.

Hugo (red.) 2009. Halala Afrikaans. (Hoofstuk 3, bl. 58-60.)

Giliomee 2004. Die Afrikaners. ŉ Biografie. (Hoofstuk 11, bl. 328-330.)

Giliomee 2012b. Afrikanernasionalisme, 1902-1924, bl. 291-292.

Giliomee & Mbenga (reds.) 2007. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika. (Hoofstuk 11, bl. 252-253.)

Labuscagne 1959b. Waar en waarin lê die wonder van Afrikaans?, bl. 8-12.

Labuscagne 1959c. Die opkoms en trefwydte van Afrikaans, bl. 13-28.

Langenhoven 1931e. My aandeel aan die Taalstryd. 5. Die Afrikaans-mosie, bl. 21, 44, 55.

Langenhoven 1931h. My aandeel aan die Taalstryd. 8. Die grondwettelike slagboom, bl. 25, 47, 55.

Malan, S.I. 1974. Die groei van Afrikaans as skryftaal, bl. 280-293.

Nel, C-A. 2015s. Veels geluk, liewe maatjie, bl. 9.[52]

Pienaar, E.C. 1917. “Die toekomstige volkstaal van Zuid-Afrika: Engels, Nederlands of Afrikaans?”

Ponelis 1998. Standaardafrikaans en die Afrikaanse familie. (Hoofstuk 6, bl. 47-54, 56-57.)

Scholtz, J. du P. 1980. Wording en ontwikkeling van Afrikaans, bl. 24-25.

Scholtz, L. 2015e. Gee Afrikaans oral vrye teuels.

Smit, M. 1985. Sestig jaar Afrikaans, bl. 2-3.

Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 6, bl. 203-204.)

Theron, N. 2017c. Afrikaans vier 92 jaar as amptelike taal.

Van Jaarsveld, F.A. 1981. Van Van Riebeeck tot P.W. Botha.

Zietsman 1992. Die taal is gans die volk. (Hoofstuk 11, bl. 196-198.)

Grebe 2009. De taal is gans het volk – taalstandaardisatie en de constructie van identiteit, bl. 21-34.

Noordegraaf 2010. De bril van de taalkundige: Taalbeschouwing als overdracht van culturele waarden, bl. 49-66. (Oor Nederlandse invloed op die taalkundige gedagtes van Pannevis, S.J. du Toit en Johannes Brill in die vroeë tydperk, 1870-1900.)

Verskaf: Parlementêre Biblioteek

Oor die politiek van 1902-1925[53]

Giliomee 2012b. Afrikanernasionalisme, 1902-1924, bl. 291-292.

Kruger, D.W. 1977c. Die totstandkoming van die Unie, 1908-1910, bl. 463-477.

Kruger, D.W. 1977d. Die bondgenootskap tussen Nasionalisme en Arbeid, 1924-1933, bl. 510-528.

Liebenberg, B.J. 1990a. Botha en Smuts aan bewind, 1924-1939, bl. 419-451.

Liebenberg, B.J. 1990b. Hertzog aan bewind, 1910-1924, bl. 389-418.

Spies 1990. Heropbou en unifikasie, 1902-1910, bl. 367-388.

Spies 1986a. Rekonstruksie en unifikasie, 1902-1910, bl. 219-227.

Wiid 1977c. Weeropbou, 1902-1908, bl. 434-462.

Mackinnon 2012. The making of South Africa.

Pretorius, F. (ed.) 2014. A History of South Africa. From the distant past to the present.

Ross, R. 2009. A Concise History of South Africa.

Saul & Bond 2014. South Africa – The present as history. From Mrs Ples to Mandela and Marikana. (Hoofstuk 1.)

Saunders e.a. 1994. Reader’s Digest Illustrated History of South Africa: The Real Story. (Deel 5.)

Thompson, L. 2000. A History of South Africa. (Hoofstuk 5.)

Worden 2012. The making of modern South Africa: Conquest, Apartheid, Democracy.

Van Jaarsveld, F.A. 1975. From Van Riebeeck to Vorster 1652-1974. An introduction to the history of the Republic of South Africa. (Hoofstukke 13 en 14.)

Worden 2012. The making of modern South Africa: Conquest, Apartheid, Democracy.

Internetskakels

Toespraak op 8 Mei 1925 deur dr. D.F. Malan oor die aanvaarding van Afrikaans as amptelike taal – http://www.afrikanergeskiedenis.co.za/wp-content/uploads/2012/01/DF-Malan-oor-Afrikaans-as-amptelike-taal.pdf (Ook opgeneem in Pienaar & Scholtz (reds.) 1964: 181-184.)

South African History Online. Towards a people’s history. http://www.sahistory.org.za/

Wikipedia 2013a. Afrikaans.

Wikipedia 2013 (118). History of South Africa.

Wikipedia 2013 (119). Geskiedenis van Suid-Afrika.

Afrikaans as onderwystaal in die 20ste eeu: Afrikaans se eerste groot deurbraak

6.1 Taal van skole (primêre en sekondêre onderwys)

“Die jaar 1914 sal vir altijd in die geskiedenis van die Afrikaanse Taalbeweging met rooi letters aangeteken staan als ‘n annus mirabilis, omdat in daardie jaar eindelik die allereerste en mees vanselfsprekende opvoedkundige beginsel deur wetgewing in Suid-Afrika erken geword is, namelik: dat die Afrikaanse kind sij eerste onderrig op skool sal ontvang in en deur middle van sij eie taal!”( E.C. Pienaar, 1919. Taal en poësie van die tweede Afrikaanse taalbeweging, bl. 49).

Aanvullende bronne

Hugo (red.) 2009. Halala Afrikaans. (Hoofstuk 3, bl. 64-67.)

Jason & Odendaal 2014. Afrikaans is 100 jaar lank ’n amptelike onderrigtaal.

Koch, R. 2002. Neelsie veg vir moedertaal-onderwys, bl. III.

Kok & Trümpelmann 2004. Bydraes in Afrikaans tot die Suid-Afrikaanse onderwys en opvoedkundige denke, bl. 85-90.

Langner, D. & D. du Plessis 2015. Taalpioniers, bl. 73-78.

Lugtenburg 1925. Geskiedenis van die onderwys in die S.A. Republiek, 1836-1900. Bydrae tot die kennis van onderwystoestande in die Transvaal, 1836-1900.

Nienaber, G.S. & P.J. Nienaber 1970. Die opkoms van Afrikaans as kultuurtaal. (Hoofstuk 7, bl. 62-66.)

Nienaber, P.J. 1947. Die Vrystaatse Taalbeweging. (Hoofstuk V.)

Nienaber, P.J. 1968c. Wat doen die Akademie?

Pienaar, E.C. 1943. Die triomf van Afrikaans. (Hoofstuk 5, bl. 331-350.)

Ponelis 1998. Standaardafrikaans en die Afrikaanse familie. (Hoofstuk 6, bl. 47-54.)

Schmidt, C.H. 1920a. Ondersoek na die waarde van Afrikaans as medium van onderwys vir Afrikaanssprekende leerlinge, bl. 93-94.

Schmidt, C.H. 1920b. Ondersoek na die waarde van Afrikaans as medium van onderwys vir Afrikaanssprekende leerlinge, bl. 143-145.

Scholtz, J. du P. 1980. Wording en ontwikkeling van Afrikaans, bl. 21-24.

Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 6, bl. 206-211.)

Webb e.a. 1992. Afrikaans: feite en interpretasies, bl. 49-53.

Zietsman, P.H. 1992. Die taal is gans die volk. (Hoofstukke 7-10.)

Internetskakel

Wikipedia 2013 (245). Afrikaanse Woordelys en Spelreëls.

6.2 Taal van universiteite (tersiêre onderwys)

Aanvullende bronne

Carstens, W.A.M. 2014b. Bestuur eerder die taal beter, bl. 12.

De Villiers, R.M. 1941. Afrikaans as voertaal. Merkwaardige vordering in Skiereilandse skole, bl. 35, 61, 65.

Hugo, T.J. 1941. Die Afrikaanse universiteit en sy taak in die volkslewe.

Kapp 2011c. Stellenboschstudente se rol in die vestiging van Afrikaans as onderrigtaal aan die Universiteit van Stellenbosch.

Langner, D. & D. du Plessis 2015. Taalpioniers, bl. 83-85.

Nienaber, G.S. & P.J. Nienaber 1970. Die opkoms van Afrikaans as kultuurtaal. (Hoofstuk 7, bl. 62-66.)

Scholtz, J. du P. 1980. Wording en ontwikkeling van Afrikaans, bl. 23.

Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 9.)

Steyn, J.C. 1994a. Vroeë pleidooie vir ŉ tweetalige Universiteit van Kaapstad, bl. 205-215.

Steyn, J.C. 2015b. Taalstryd duur al meer as ’n eeu.

Steyn, J.C. 2015d. Taalstryd by UV duur al lank.

Van Rooi, L. 2018. US: Hoe dink ’n mens terug oor ’n eeu? Die Burger, 21 Junie 2018. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/us-hoe-dink-n-mens-terug-oor-n-eeu-20180620

Viljoen, M. 2018. US het 100 j. volle universiteitstatus. Die Burger, 23 April 2018. https://www.netwerk24.com/Stemme/MyStem/us-het-100-j-volle-universiteitstatus-20180422

Internetskakel

Wikipedia 2013 (246). Suid-Afrikaanse universiteite.

Terblanche, E. 2018. DF Malherbe (1881–1969). Geplaas 20 Junie 2018. https://www.litnet.co.za/df-malherbe-1881-1969/ (Oor die lewe en werk van DF Malherbe, eerste professor in Afrikaans; skrywer, taalstryder, lid van Taalkommissie)

Oor Afrikaans as onderrigtaal aan universiteite in Suid-Afrika

Steyn, J.C. 2004. Het apartheid Afrikaanse universiteite geskep?, bl. 142-146.

Steyn, J.C. 2014a. ‘Ons gaan ŉ taal maak’. Afrikaans sedert die Patriot-jare. (Hoofstuk 8.)

Steyn, J.C. 2015b. Taalstryd duur al meer as ’n eeu.

Steyn, J.C. 2015d. Taalstryd by UV duur al lank.

Brink, C. 2006. No lesser place. The Taaldebat at Stellenbosch.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Building_Potchefstroom_University.jpg/250px-Building_Potchefstroom_University.jpg

Universiteit Kaapstad: Verskaf

6.3 Besinning

Afrikaans as kerktaal: die Bybelvertalingsgeskiedenis

“Die sterk oplewing van Afrikaans kom eintlik maar eers vanaf 1920. Afrikaans word skool- en kanseltaal i.p.v. Nederlands. ŉ Begin word gemaak met die Afrikaanse Bybelvertaling en die bewerking van die Psalms en Gesange in Afrikaans; Afrikaans word in 1925 verhef tot ampstaal.” (A.J. Coetzee 1948. Standaard-Afrikaans, bl. 20)

7.1 Afrikaans as kerktaal

Aanvullende bronne

Combrink, J. 1999c. Die rol van taal in godsdiens, bl. 9.

Hugo (red.) 2009. Halala Afrikaans. (Hoofstuk 3, bl. 71-74.)

Kriel, C.J. 1963. Die geskiedenis van die Ned Gereformeerde Sendingkerk in Suid-Afrika 1881-1956. ŉ Historiese studie van die sendingwerk onder die Kleurlingbevolking van Kaapland.

Kriel, C.J. 1981. Die eerste eeu. Die Ned Geref Kerk in Suid-Afrika, 5 Oktober 1881 – 5 Oktober 1981.

Loff, C.J.A. 1981. Dogter of verstoteling? Kantaantekeninge by die geskiedenis van die Ned Geref Sendingkerk in Suid-Afrika.

Naudé, W.J. 1938. Waarvandaan ons Bybel?

Nel, R. 2016c. Genote, gelowig en geskei: ŉ Postkoloniale beoordeling van die ontstaan van die afsonderlike sendingkerke aan die Kaap, 1652-1881, bl. 57-71.

Niemand 2015b. Taal: Ons het groot wysheid nodig, bl. 9.

Nienaber, G.S. & P.J. Nienaber 1970. Die opkoms van Afrikaans as kultuurtaal. (Hoofstuk 7, bl. 66-70.)

Nienaber, P.J. 1947. Die Vrystaatse Taalbeweging. (Hoofstuk VI.)

Ponelis 1998. Standaardafrikaans en die Afrikaanse familie. (Hoofstuk 6, bl. 47-54, 59-60).

Redakteur Volksblad 2015c. Volksblad sê: Afrikaans op 90 jaar jonk.

Scholtz, J. du P. 1980. Wording en ontwikkeling van Afrikaans, bl. 21-24. Scheepers, G.P. 1937. Bybel- en godsdiensinvloed op die Afrikaanse woordeskat.

Scheepers 1937. Bybel- en godsdiensinvloed op die Afrikaanse woordeskat.Scheepers, G.P. 1937. Bybel- en godsdiensinvloed op die Afrikaanse woordeskat.Scheepers, G.P. 1937. Bybel- en godsdiensinvloed op die Afrikaanse woordeskat. Scheepers, G.P. 1937. Bybel- en godsdiensinvloed op die Afrikaanse woordeskat. Scheepers, G.P. 1937. Bybel- en godsdiensinvloed op die Afrikaanse woordeskat. Scheepers, G.P. 1937. Bybel- en godsdiensinvloed op die Afrikaanse woordeskat.

Smal 1915. Afrikaans en Godsdiens.

Vorster, K. e.a. (reds.) 2009. Uit dankbaarheid 1959-2009. Die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika.

Scholtz, J. du P. 1970a. External history of Afrikaans, bl. 76-80.

Nel, M. 2019. Moedertaal in die kerk: die Apostoliese Geloofsending van Suid-Afrika (AGS van SA) en Afrikaans as ’n illustrasie van die rol van moedertaal in die kerk. Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 59(2). http://dx.doi.org/10.17159/2224-7912/2019/v59n2a

Verster, P. 2019. Uitdagings ten opsigte van taaldiversiteit in kerke: die eenheid van die kerk en taal. Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 59(2). http://dx.doi.org/10.17159/2224-7912/2019/v59n2a2

Internetskakel

“Kerkverbande in Suid-Afrika” – http://www.sachristian.co.za/church.html

Afgeneem in NG Moedergemeente Oudtshoorn

7.2 Die vertaal van die Bybel in Afrikaans

“Die eerste besending Afrikaanse Bybels het op 29 Mei 1933 op die Carnarvon Castle uit Londen in Kaapstad aangekom. Die Evangelie volgens Markus was die eerste wat destyds vertaal is. C.P.Hoogenhout het die vertaling reeds in 1878 gedoen, maar volgens die SA Bybelgenootskap is die manuskrip nooit gepubliseer nie en word dit in die Nasionale Biblioteek in Kaapstad bewaar. Dit was 6 jaar nadat dr. Arnoldus Pannevis die eerste keer ‘n openbare pleidooi gelewer het vir die vertaling van die Bybel. Die eerste volledige weergawe van die Bybel is vertaal deur prof J.D. du Toit (die digter Totius), prof. E.E. van Rooyen, prof. J.D. Kestell, prof. B.B. Keet en dr. H.C.M. Fourie. Daaarna het die nuwe vertaling in 1983 gevolg.” (Frikkie Wallis, Facebook-inskrywing 29 Mei 2019)

https://www.npvanwyklouw.org.za/wp-content/uploads/2016/05/De-Bijbel-in-het-Afrikaans-s.jpg

“(Uit die Dopperdagboek die volgende oor die Bybel in Afrikaans) Dr. J.D. du Toit (Totius) en dr. Bennie Keet is in 1923 as eindvertalers van die Bybel in Afrikaans aangestel, maar die Kuratorium van die Kweekskool kon Keet nie vrystel nie en ds. J.D. Kestell (vader van die Reddingsdaad) is in sy plek benoem. Laasgenoemde was dan ook die hoofvertaler.

Later, toe nog drie eindvertalers aangestel is, is dr. Keet benoem om uit die oorspronklike tale te vertaal. Keet het reeds in 1914 op Stellenbosch ’n voordrag gelewer oor die Bybel in Afrikaans. Met die verskyning van die Bybel in Afrikaans, wat op hierdie dag in Bloemfontein in die ou Gedenksaal gesamentlik deur die drie Afrikaanse kerke in ontvangs geneem is, was dit die 182ste volledige Bybelvertaling ter wêreld. Die Rosestad is vir die bekendstelling gekies vanweë sy sentrale ligging.

Die 1933-vertaling was doelbewus ’n letterlike vertaling van die Bybel. Dit was dus nie ’n vrye vertaling nie, maar ’n letterlike oorsetting van die Heilige Skrif, soos die vertalers dit beskryf het. Buiten Kestell, Keet en Du Toit was hulle ook proff. E.E. van Rooyen en H.C.M. Fourie (van die Hervormde Kerk).

Die eerste besending van 10 000 eksemplare het egter reeds op 29 Mei 1933 uit Brittanje, waar dit gedruk is, in Kaapstad aangekom. Keet en sy vier mede-eindvertalers het ten nouste met die taaladviseurs saamgewerk, wat meegehelp het dat die Afrikaanse taal hom losgewikkel het uit die formele styl van die Statebybel.

Nadat die Afrikaanse Bybel in 1933 verskyn het, is Keet en Du Toit aangewys om revisie van die vertaling te doen. Hierdie hersiende uitgawe het in 1953 verskyn.” (https://www.facebook.com/janbosman64)

Aanvullende bronne

Conradie, C.J. 1985. Die normering van Afrikaanse Bybeltaal, bl. 464-487.

Cronjé, H. 1975. Psalm 23 in Afrikaans, bl. 34-35.

Deist 1983. Jubeljaar van die Afrikaanse Bybelvertaling, bl. 16-18.

Dreyer, A. 1933. Die Afrikaanse Bybel. Onvermoeide ywer van Ds. H.P.M. Steyn, bl. 19, 63.

Du Plessis, L.T. 1986. Afrikaans in beweging. (Hoofstuk 4.)

Du Toit, J.D. 1959. Die vertaling van die Bybel in Afrikaans.

Gaum 2004. Die Multivertaling-Bybel.

Groenewald, E.P. 1975. ŉ Eeu van Bybelvertaling, bl. 10-11, 23.

Hugo (red.) 2009. Halala Afrikaans. (Hoofstuk 3, bl. 71-74.)

Jackson, N. 2008a. Bybel in Afrikaans: nog gesaghebbend ná 75 j., bl. 17.

Jackson, N. 2008b. 1933-vertaling van Bybel was reusemylpaal, bl. 18.

Jackson, N. 2013b. FAK gedenk dag toe God Afrikaans begin praat het, bl. 3.

Jordaan, W. 2004. Teologiese denke in Afrikaans, bl. 101-114.

Keet 1914. Die Bybel in Afrikaans, bl. 61-66.

Lategan, H. 2014. Digterlikheid in Totius se Psalms, bl. 28.

Le Roux, T.H. 1965. Taalkundige probleme by die vertaling van die Bybel in Afrikaans, bl. 238-273.

Möller, G.S. 1956. Die hersiene Afrikaanse Bybel, bl. 71, 73.

Nienaber, G.S. & P.J. Nienaber 1970. Die opkoms van Afrikaans as kultuurtaal. (Hoofstuk 7, bl. 66-70.)

Nienaber, P.J. 1934. Die Geskiedenis van die Afrikaanse Bybelvertaling.

Nienaber, P.J. 1953a. Wat elke vertaler eintlik bygedra het, bl. 21, 24, 38.

Nienaber, P.J. 1953b. Monumentale werk het ywer en opoffering geverg, bl. 35-36, 38.

Nienaber, P.J. 1975e. Die Afrikaanse Bybelvertaling, bl. 8-11.

Pienaar, E.C. 1943. Die triomf van Afrikaans. (Hoofstuk 5, bl. 342-360, 388-412.)

Rousseau, L. 2013. Drie digters, twee skrywers en ŉ teoloog …, bl. 4-5.

Scholtz, J. du P. 1980. Wording en ontwikkeling van Afrikaans, bl. 21-24.

Smit, A.P. 1970. Baanbrekers vir die Bybel, bl. 56-58.

Steyn, J.C. 2014a. ‘Ons gaan ’n taal maak’. Afrikaans sedert die Patriot-jare. (Hoofstuk 7, bl. 172-179.)

Van der Watt, J. 2014. Waarom soveel Bybelvertalings?

Van Melle 1953. Ons Bybel is soms duideliker. Boeretaal se voordeel teenoor Nederlandse grammatika, bl. 29, 31.

Van Rensburg e.a. 1997. Afrikaans in Afrika. (Hoofstuk 6, bl. 69-70.)

Van Zyl, A.H. 1970. Die nuwe Afrikaanse Bybelvertaling, bl. 49-55.

Vaughan 1935b. Die Afrikaanse Bybel in Braille-skrif, bl. 43, 47.

Scholtz, J. du P. 1970a. External history of Afrikaans, bl. 76-80.

Britz, E. 2020. Nuwe dokumentêre reeks. Dít is hoe Afrikaanses glo, aanbid. Beeld,15 Julie 2020.

Marx, J. 2019. Kerke vier 400^ste herdenking van Sinode van Dordrecht. Geplaas 6 Julie 2019. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/kerke-vier-400ste-herdenking-van-sinode-van-dordrecht-20190705; https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/susterskerke-vier-400-jaar-oue-sinodesitting-saam-20190718

Van der Walt, J. (red.) 1986. In ons eie taal: die waarde en gebruik van die 1933/53 en 1983 Afrikaanse vertaling van die Bybel. Potchefstroom: PU vir CHO.

Van Rensburg, A. 2005. ’n Nuwe vertaling van die Bybel in Afrikaans: ’n perspektief op die teorie en praktyk. Ongepubliseerde M.Phil.-verhandeling – M.Phil. Stellenbosch: Universiteit van Stellenbosch.

Van Rensburg, A. & C.H.J. van der Merwe 2007. ’n Nuwe vertaling van die Bybel in Afrikaans: die praktiese aanvaarbaarheid van ’n nuwe vertaalmodel. Nederduitse Gereformeerde Teologiese Tydskrif, 43(1-2): 270-283.

Du Plessis, D. 2014. Die verskillende Afrikaans van die Afrikaanse Bybelvertalings. Geplaas 5 Des. 2014. http://www.standpunte.co.za/die-verskillende-afrikaans-van-die-afrikaanse-bybelvertalings/

Meer inligting oor die Bybel

Hays & Duvall 2015. Die Geïllustreerde Bybelhandboek.

Joubert & Maré 2015. Ontsluit die Bybel: ŉ Omvattende studie oor die Ou en Nuwe Testament.

img.bidorbuy.co.za/image/upload/user_images/310/3038310/160824091146_diebybelvirkleuters-front.jpg

Die beplande nuwe Bybelvertaling (2020)

Nel, J. 2014. Bybel word nuut vertaal, bl. 6.

Oosthuizen, J. 2002. Nuwe Bybelvertaling kom, bl. 1.

https://www.youtube.com/watch?v=mL8JT4IVosM&feature=youtu.be – virtuele konferensie oor nuwe Bybelvertaling van 2020. (Geplaas 21/07/2020)

Onderwerpe

SPREKER	ONDERWERP
Prof Bernard Combrink	Onderwerpe & Aanbieders
Prof Bernard Combrink	Aanleiding tot en proses van die vertaling
Prof Christo van der Merwe	Wat maak die 2020-vertaling so anders as die bestaande vertaling?
Prof Jackie Naudé	Hervertaling van die Bybel volgens komplekse denke: Die 2020-vertaling as voorbeeld
Prof Herrie van Rooy	Bronteks vir die OT, verbind aan vrae oor tekskritiek
Prof Jorrie Jordaan	Bronteks vir die NT en verse “wat weggelaat is”
Prof Andries Breytenbach	Die 2020-vertaling – ‘n eerlike vertaling
Prof Jan Barkhuizen	Klassifikasie van vertaalprobleme in die NT met illustrasies
Prof Heilna du Plooy	Aspekte van die vertaling van poësie in die Bybel
Prof Ernst Kotzé	Interessante Afrikaanse taalkundige aspekte van die 2020-vertaling

Internetskakel

http://www.bybeldirektevertaling.co.za/ – die amptelike webtuiste oor Die Bybel: ŉ Direkte Vertaling.

Internetskakels

Bybelgenootskap van Suid-Afrika – http://www.bybelgenootskap.co.za/ en http://www.bybel.co.za/home/ [54]

Wikipedia 2013 (247). Bybel.

Oor Totius se rol as Bybelvertaler

Anoniem 2013p. Oud-Potchefstromer die grootste dryfkrag vir die Bybel in Afrikaans, bl. 17.

Buys, P.W. 1977. Totius as psalmdigter, bl. 18-19.

Keet 1947. Totius en die Bybelvertaling, bl. 17-18, 78.

Venter, H. 1977. Totius as Bybelvertaler, bl. 5-7

Internetskakel

Wikipedia 2013 (248). Totius.

7.3 Die Psalm- en Gesangberymings in Afrikaans

“Die eerste volledige Psalm- en Gesangboek in Afrikaans het op 29 Oktober 1944 verskyn – 11 jaar ná die Bybel in Afrikaans en 7 jaar ná Totius se beryming van die Psalms in Afrikaans. Reeds vanaf die middel van die 19de eeu het daar stemme in die Hollandse Kerk in Suid-Afrika opgegaan om vernuwing van die kerklied. Die Psalms was die Nederlandse beryming van 1775 met die Geneefse melodieë uit die 16de eeu. Die Gesange was die 192 ‘Evangelische Gesangen’, saamgestel vir die Hervormde Kerk in Nederland tussen 1803 en 1805. By die Afrikaanse Psalms is die mooiste Geneefse melodieë behou,met baie nuwe melodieë deur Afrikaanse komponiste wat bygekom het. Die Gesange was grotendeels verwerkings van die Evangeliese Gesange. (uit die ‘Kultuurhistoriese Almanak’)” (Aangehaal op Facebook-blad, Frikkie Wallis, 20 Oktober 2019)

Aanvullende bronne

Anoniem 1937b. Ons Afrikaanse Psalmboek. Hoe hy gemaak is – en deur wie, bl. 21.

Anoniem 1937f. Die Afrikaanse Psalmboek, bl. 13.

Buys, P.W. 1977. Totius as psalmdigter, bl. 18-19.

Cloete, T.T. 1998. Die omdigting van die Psalms in Afrikaans.

Coetzee, J.V. 1937. Die Afrikaanse Psalmboek. Moeisame taak na sewentien jaar voltooi, bl. 20-21, 23, 89.

Dekker 1937. Die Afrikaanse Psalmberyming, bl. 14-15, 87.

Dekker 1938. Die Afrikaanse Psalmberyming.

Dekker 1947. Totius as Psalmberymer, bl. 23, 37.

De Villiers, C.G.S. 1936. Die oorsprong van ons Gesange en Psalms, bl. 23, 73.

Gerdener 1944. Ons Psalm- en Gesangboek. Sy groot godsdienstige en kulturele betekenis, bl. 4-5, 37.

Loader (red.) 1979. ŉ Nuwe lied vir die Here. Opstelle by die verskyning van die nuwe Afrikaanse Psalm- en gesangboek. (Verskeie hoofstukke dien as verdere toeligting van die onderwerp.)

Moorrees, A. 1937. Die Nederduitse Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika, 1652-1873.

Nienaber, G.S. & P.J. Nienaber 1970. Die opkoms van Afrikaans as kultuurtaal. (Hoofstuk 7, bl. 70-71.)

Pienaar, E.C. 1943. Die triomf van Afrikaans. (Hoofstuk 5, bl. 412-422.)

Pienaar, E.C. 1944b. Die Afrikaanse Gesangberyming, bl. 4-5, 44.

Roux, E. 1985. Die grondbeginsels van die Gereformeerde kerklied, met verwysing na die 1978-Psalm- en gesangebundel.

NG Kerk 2001. Liedboek van die kerk: vir gebruik by die erediens en ander byeenkomste.

Schaberg, P.W. et al. 1959. Jubel Gesangboek van die Broederkerk.

Van Helden 2003. Sosiohistoriese en sosiolinguistiese aspekte van die leksikale veranderinge van die 1936- en 2001-psalmomdigtings.

Oor Afrikaans en die Katolieke Kerk

Agathangelus (ed.) 1951. The Catholic Church and Southern Africa: A series of essays.

Brady 1951. History of the Church in South Africa.

Hinwood 1993. Psalms en lofgesange.

Rosner 1960. My Missaal vir Sondae en Feesdae van die Jaar.

1957. Die Katolieke Gesang- en Gebedeboek.
Woord en Sakrament, Gebede- en gesangboek.
1987. Die Sakramentarium. DieRomeinse Missaal.[55]
Die Liturgiese Gebedsure, oftewel Die Brevier, Boeke I, II en III. (Oudtshoorn: Oratorium Uitgewery.)

Agathangelus (ed.) 1951. The Catholic Church and Southern Africa: A series of essays.

Brady 1951. History of the Church in South Africa.

Addisioneel oor die NG Kerk

Gerdener, G.B.A.1934. Ons Kerk in die Transgariep. Geskiedenis van die Ned Geref Kerke in Natal, Vrystaat en Transvaal. Kaapstad: Nasionale Pers.

Oosthuizen, J. 2018. Die opkoms en ondergang van die NG Kerk. Kaapstad: Penguin Random House South Africa.

Samevatting
Oorgang na Hoofstuk 18

[1] Daar word na hierdie gebeure verwys as die ‘Eerste volksmoord van die 20ste eeu’. Volgens Styan 2013: 10 glo “sommige kenners dit was die saadjie vir die Duitsers se vergrype teen die Jode in die Tweede Wêreldoorlog”. Genl. Lothar von Trotha het ŉ uitwissingsbevel (Vernichtungsbefehl) asook ’n skietbevel (Schiessbefehl) uitgereik om die aanvalle deur die Heroro’s en ook die Namas teen te staan. Teen 1919 was daar slegs 15 000 van ’n geskatte 80 000 Herero’s in die land oor. Vgl. ook Bridgman se The Revolt of the Hereros (1981), Pool (2016) oor Die Herero-opstand 1904-1907 asook Wallace se A History of Namibia (2011). Teen 2017 is daar gepoog om Duitsland sover te kry om amptelik te erken dat die uitwis van die Herero’s en Namas wel gelykstaande was aan ’n volksmoord, om daarvoor verskoning te vra en dan reparasie te betaal – vgl. Becker 2017, asook Brock 2017.

[2] Rousseau 2013 verwys na 1913 as die “jaar toe alles verander het”. Ná 1913 het die wêreld inderdaad radikaal begin verander, en dit het begin met die aanbreek van die vernietigende Eerste Wêreldoorlog in 1914. Vgl. L. Scholtz 2014m: 13, A. Pretorius 2014: 4-5 asook Butcher 2014 oor die voorval wat gelei het tot die begin van die oorlog, naamlik die sluipmoord op aartshertog Franz Ferdinand, die troonopvolger van Oosternryk-Hongarye, en sy vrou Sophie, deur die Serwiër Gavrilo Princip.

[3] Ook bekend as die “Groot Oorlog” (Great War), die “Oorlog van Nasies” (War of Nations), as ‘die Grootste Fout van die 20^ste eeu’ en ook as die “Oorlog om alle oorloë te beëindig” (War to end all Wars). Daar is letterlik duisende bronnne oor hierdie oorlog (wat eers in 1939 as die Eerste Wêreldoorlog bekend begin staan het) beskikbaar, soos M. MacMillan se The War that Ended Peace: How Europe Abandoned Peace for the First World War (2014) – sien ook Mason 2010: hoofstuk 8. Die ideaal dat hierdie oorlog alle oorloë moes beëindig, het glad nie waar geword nie, want 21 jaar later het WO II (1939) begin. Die aanleiding tot die oorlog was ’n reeks gebeure wat aan die gang gesit is met die moord op die Oostenrykse troonopvolger, aartshertog Franz Ferdinand, op 28 Junie 1914, toe hy op ’n besoek aan Sarajevo was. Vgl. Wikipedia 2014 (120) oor “World War I Casualties”. Hiervolgens het daar bykans 12 500 Suid-Afrikaanse soldate in die oorlog gesterf.

[4] Vgl. L. Scholtz 2014j: 10 en 2014m: 13 oor die faktore wat gelei het tot die oorlog.

[5] Vgl. L. Scholtz 2014k: 10 oor “SA bloed vloei in Franse en Vlaamse modder.” Vgl. Nasson 2015a se WWI and the People of South Africa asook C. Schoeman 2014 se The Somme Chronicles: South Africans on the Western Front (2014) oor die impak wat hierdie oorlog op Suid-Afrikaners se lewens gehad het. Volgens Wikipedia 2014 (120) het daar bykans 12 500 Suid-Afrikaanse soldate in die oorlog gesterf.

[6] Die ander belangrike seekanaal, die Seuz-kanaal, is op 17 Nov. 1869 geopen. Hierdie kanaal van 193 km lank verbind die Middellandse See met die Rooi See in Egipte. Die kanaal verkort die pad tussen Asië en die res van die wêreld beduidend.

[7] “Three hundred thousand (or 6 per cent of the population) dead in six weeks; tens of thousands of wives and husbands turned into widows or widowers virtually overnight; hundreds of thousands of orphans created at a stroke… These stark statistics sum up the grim impact of the devastating epidemic of so-called Spanish flu, which raged through South Africa in October–November 1918 and again, less virulently, in August 1919. Short, sharp and savage, “Black October” (as contemporaries called it) became a synonym for the country’s worst epidemic ever, for it outdid in intensity, range and lethality every other epidemic in the subcontinent before or since”. HISTORIESE VERENIGING VAN KAAPSTAD se kwartaalblad, CABO 2018-01 https://journals.co.za/content/journal/10520/EJC-1086a7ec33. Vgl ook https://nl.wikipedia.org/wiki/Spaanse_griep Vgl. ook: https://www.netwerk24.com/Nuus/Wetenskap/groot-griep-van-1918-het-wereld-op-sy-kniee-gedwing-20200508

[8] Duitsland het eers in 1871 as ŉ nasie ontstaan toe dit gevorm is uit ŉ verskeidenheid kleiner state – vgl. Mason 2010: 7.

[9] Gandhi het van 1893 tot 1914 in Suid-Afrika gewoon voordat hy terug is na Indië. Tydne sy verblyf in Suid-Afrika het hy die Natalse Indiërkongres gestig. Vir meer inligting oor Gandhi kan onder meer Wikipedia geraadpleeg word.

[10] Oor die atoom het Einstein gesê: “There is not the slightest indication that nuclear energy will ever be obtainable. It would mean that the atom would have to be shattered at will” (1932). Dertien jaar later is die eerste atoombom oor Hiroshima afgegooi.

[11] Volgens prof .G. Olivier 2014: 15 moet die Weste gedeeltelike verantwoordelikheid aanvaar vir die ontstaan van Nazisme in Duitsland en die uitbreek van WO II. “In albei gevalle kan gebrek aan leierskap en veral die diplomatieke kortsigtigheid van die Weste geblameer word.” L. Scholtz 2014p dui op die rol wat Hitler gespeel het om ’n reeks gebeure aan die gang te sit, soos WO II, maar ook op ander gebeure wat later in die 20ste eeu gevolg het.

[12] Op 27 Januarie van elke jaar word die bevryding van Auschwitz deur die Russiese Leer herdenk as die “International Holocaust Remembrance Day”.

[13] McNamee, T. 2020. In the shadow of Hiroshima — 75 years on. Geplaas 6 Aug. 2020.

https://www.dailymaverick.co.za/article/2020-08-06-in-the-shadow-of-hiroshima-75-years-on/

[14] Daar is in 2008 ’n monument vir Laika opgerig in Moskou.

[15] Vgl. Viljoen, C. 2019. Die (eerste) man op die maan. Geplaas 12 Julie 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/die-eerste-man-op-die-maan-20190711

[16] Vgl. J. (Johan) Brits 2014a oor die vreugde met die vier van die val van die muur in 2014 (25 jaar later). Dit blyk wel dat die voormalige Oos-Duitsland steeds ’n groot agterstand het rakende infrastruktuurontwikkeling, ekonomiese groei, werkverskaffing – vgl. J. Brits 2014b.

[17] Vgl. Hern, A. 2019. Tim Berners-Lee on 30 years of the world wide web: ‘We can get the web we want’. The Guardian, 13 Maart 2019. https://www.theguardian.com/technology/2019/mar/12/tim-berners-lee-on-30-years-of-the-web-if-we-dream-a-little-we-can-get-the-web-we-want?CMP=share_btn_link asook

[18] Oor die groei in die belang van toegang tot die internet vgl. N. Harmse 2018. Is die internet vandag se penissilien? Geplaas 29 Julie 2018. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/is-die-internet-vandag-se-penisillien-20180729

[19] Vgl. Delva e.a. 2016 oor hoe Europa funksioneer, onder andere met die hulp van die EU.

[20] Die term inyenzi (= kokkerotte) is gebruik om Tutsi’s te etiketteer in hierdie uitmoorproses. Oor die gebeure vgl. o.m. Anyaduba, C.A. 2019. Portraying Rwanda’s genocide as an encounter with hell. Geplaas 4 April 2019. https://theconversation.com/portraying-rwandas-genocide-as-an-encounter-with-hell-114305?

[21] Vgl. Shankar, V. 2019. Amazon is turning 25 – here’s a look back at how it changed the world. Geplaas 3 Julie 2019. https://theconversation.com/amazon-is-turning-25-heres-a-look-back-at-how-it-changed-the-world-118307

[22] E. Brits 2014d het soos volg hieroor berig: “Die mensdom het suksesvol op ‘n komeet – halfpad tussen die wentelbane van Jupiter en Mars – geland. Die Rosetta-tuig het Woensdagoggend [12 November 2014] om 11:02 (SA tyd) suksesvol die landingstuig Philae losgelaat en die reis na die oppervlak het sewe uur geduur. Philae het kort na 17:35 geland en die sein het om 18:02 op die aarde aangekom. Die landing op die komeet 67P/Churyumov–Gerasimenko was suksesvol.” (Ons invoeging)

[23] Vgl. J. Nel 2015d oor IS se “Jaar van terreur”. Vgl. ook Wikipedia 2015.

[24] Tempelhoff, E. 2018. 2017 net-net nie so warm soos 2015-’16. Beeld, 3 Aug. 2018, bl. 13. https://www.netwerk24.com/Nuus/Omgewing/2017-was-van-warmste-jare-op-rekord-verslag-20180802#loggedin

[25] Vgl. Tempelhoff, E. 2018. Wêreldbevolkingsdag. Aarde kreun onder mens. Beeld, 12 Julie 2018, bl. 12. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/aarde-kreun-onder-mense-mense-mense-20180711

[26] Beeld, 11 Julie 2020, bl. 7. Geprojkteerde wêreldbevolking teen 2100

In teenstelling hiermee dui ander berigte daarop dat die wêreldbnevolking eerder ongeveer 8,8 miljard teen 2100 kan wees, o.m. weens die verwagte laer vrugbaarheidsyfer: 1950 – 4,7, 2017 – 2,7 en teen 2100 minder as 1,7. Vgl. Navorsers voorspel klein wereld-bevolking teen 2100. Geplaas 16 Julie 2020. https://www.netwerk24.com/Nuus/Omgewing/navorsers-voorspel-kleiner-wereld-bevolking-teen-2100-20200716

[27] Busby, M. 2018. Europe’s record temperature of 48C could be beaten this weekend. The Guardian, 4 Aug. 2018. https://www.theguardian.com/world/2018/aug/03/europe-heatwave-record-temperature-uk-weather?CMP=share_btn_link

[28] https://www.netwerk24.com/Nuus/Wereld/lombok-aardbewing-eis-al-347-lewens-20180808

[29] Pienaar, C. 2019. ‘Warmste Junie nóg’ maak kenners benoud. Geplaas 20 Julie 2019. https://www.netwerk24.com/Nuus/Omgewing/warmste-junie-nog-maak-kenners-benoud-20190719. Ook: E. Tempelhoff 2019. Europa swéét. Kwik in vyf lande hoogste nóg. Beeld, 26 Julie 2019, bl. 7.

[30] D. Carrington 2020. Climate emergency: 2019 was second hottest year on record. The Guardian, 15 Jan. 2020. https://www.theguardian.com/environment/2020/jan/15/climate-emergency-2019-was-second-hottest-year-on-record

[31] Boseley, S.; H. Devlin & M. Belam 2020. What is coronavirus and how worried should we be? The Guardian, 30 Januarie 2020. https://www.theguardian.com/world/2020/jan/30/what-is-coronavirus-symptoms-from-wuhan-china-and-how-worried-should-we-be-sars. Vergelyk ook: https://www.netwerk24.com/Nuus/Gesondheid/koronavirus-rede-tot-kommer-vir-sa-20200128 Die Corona-virus (Covid-19) skyn een van die rampe te wees wat die wêreld soos ons dit ken, beduidend gaan raak. In Maart 2020 is bykans alle reis regoor die wêreld gestaak in afwagting op die uitwoed van die virus. Die oorsaak van die virus was teen middel Maart 2020 steeds onseker – vgl. W. Markotter 2020. Scientists are still searching for the source of COVID-19: why it matters. Geplaas 12 Maart 2020. https://theconversation.com/scientists-are-still-searching-for-the-source-of-covid-19-why-it-matters-133467

[32] Vgl. https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/verhandeling-op-wall-street-word-so-opgeskort-20200309

[33] “Die eerste enjin-aangedrewe vlug in Suid-Afrika het op 28 Desember 1909 plaasgevind toe ‘n besoekende Fransman, die 27-jarige Albert Kimmerling, sy Voisin by Nahoon se perdewedrenbaan by Oos-Londen 6 meter hoog laat vlieg het. Dit was ses jaar ná die Wright-broers se eerste vlug by Kitty Hawk. Sowat 200 geesdriftiges het sy poging dopgehou. In Maart die volgende jaar het Thomas Thornton die eerste lugpassasier in Suid-Afrika geword toe hy Kimmerling £100 betaal het om hom in Johannesburg op ‘n vlug saam te neem. Kimmerling is in 1912 in ‘n vliegtuigongeluk in Frankryk dood. Majoor Allister Miller het die eerste Suid-Afrikaanse lugredery, Union Airways in 1929 gestig, wat in 1934 deur die regering oorgeneem is.” (Frikkie Wallis, Facebook-inskrywing, 28 Des. 2019)

[34] Altesaam 646 mense sterf in die botsing van ’n vragskip met die troepedraer SS Mendi, waarvan die 607 swart soldate die meerderheid was. Die gebrek aan erkenning van die bydrae van swart soldate aan WO 1 was lank ’n twispunt in die geskiedenis. In 2017 is die gebeurtenis opnuut herdenk om die geskiedenis reg te stel en die nodige erkenning te gee – vgl. Scheun 2017 asook onder meer http://www.navy.mil.za/newnavy/mendi_history/mendi_hist.htm en https://historicengland.org.uk/whats-new/first-world-war-home-front/what-we-already-know/sea/ssmendi/

[35] Pretorius, F. 2020. Affies vanuit die staanspoor trots Afrikaans. Beeld, 9 Sept. 2020, bl. 11.

[36] Die motivering tot hierdie wet was die gedagte dat swart mense in hulle eie gebiede moes bly omdat hulle andersins ook soos die wit mense stemreg sou eis. Die implikasie was dat swart mense geen regte in wit gebiede gehad het nie en ook nie sou kry nie. Vgl. Giliomee & Mbenga (reds.) 2007: 251.

[37] In talle munisipaliteite het hierdie wet die verkoop van drank (sorghumbier) aan swart mense gebruik om die woongebiede te finansier. Giliomee & Mbenga (reds.) 2007: 251 vat dit soos volg saam: “Om skande by skade te voeg, het die wet die formule aanvaar wat eerste deur die munisipaliteit van Durban ontwikkel is om die woonbuurte te finansier. Die vernaamste bron van inkomste was die opbrengs uit die verkoop van sorghumbier aan mense wat dié produk nêrens anders kon koop nie. Hoe meer die swart mense gedrink het, hoe meer geld sou daar wees vir behuising en ander noodsaaklikhede wees.” Drankverkope het dus ŉ stelsel in plek gehou. Dit is ooreenstemmend aan die latere dopstelsel waarvolgens werkers soggens en saans met drank beloon is vir werk.

[38] Hierdie wet het saam met die Suid-Afrika-Wet (1909), die Wet op die Naturellegrondgebied (1913) en die Wet op Stedelike Gebiede (1923) die basis gevorm vir die rasseverhoudinge in Suid-Afrika van die 20ste eeu, en dit was ook die basis waarvandaan apartheid later (1948) vertrek het. Vgl. Giliomee & Mbenga (reds.) 2007: 250-253 asook Scher 2012a: 264-273 vir meer inligting hieroor.

[39] Vgl. hieroor J. de V. Heese 1940, 1941, 1942, W. Engelbrecht 2016.

[40] Vgl. J.D. Froneman 2012b oor hierdie gebeure.

[41] 83 Duitse weeskinders het op 8 Sept. 1948 op die Winchester Castle in Suid-Afrika aangekom. Dit was deel van ’n poging om vir Duitse weeskinders weens die gevolge van WO II ’n ander tuiste te bied. Vgl. hieroor verder E. de Lange 1970, VvA 2009: 252 asook W. van der Merwe 1988.

[42] Die bomplanter John Harris is ter dood veroordeel en op 1 April 1965 gehang. Vgl. Du Pisani 2015 vir meer inligting oor die agtergrond rakende hierdie gebeure.

[43] Vgl. Laubscher, B. & J. Holzapfel 2019. Ons onthou 29 September 1969: Aardbewing-herinneringe van Ceres-kontrei se mense. Togryers-Museum. Aardbewing1969@gmail.com

[44] Die terme “opstand” of “onlus” word bepaal deur die hoek waaruit na die betrokke gebeure gekyk word. Uit die wit perspektief was die gebeure in Soweto “onluste” en uit swart en bruin perspektief was dit weer ŉ “opstand” teen die verdrukkende regering.

[45] Vgl. Makhanya 2014c: 11 oor die aard van ‘Swart September” (1984).

[46] Vgl. Murray, L. 2019. Die SBA-historie van Stigting tot 2019. Bellville: SBA.

[47] https://en.wikipedia.org/wiki/Boipatong_massacre

[48] Vgl. R. Holmes 2008, Crais & Scully 2010, H. Pienaar 2016 asook Le R. Schoeman 2016 oor Sara/Saartjie Baartman se lewe. Sy is misbruik as vertoonstuk vir die Franse publiek en het in eensaamheid in Parys gesterf. Haar oorskot is uiteindelik teruggebring na Suid-Afrika (hiervoor moes ’n geraamde R10 miljoen aan die Franse regering betaal word) en in 2002 in die Oos-Kaap herbegrawe.

[49] Vgl. hieroor Marinovich 2016.

[50] Dit is beskou as die begin van die einde van demokrasie in Suid-Afrika omdat die neutrale terrein van die parlement betree is. Vgl. Trench 2015 hieroor. P. du Toit 2015b berig die oorsaak hiervan is “die ANC se blindelingse vasbeslotenheid om pres. Jacob Zuma te beskerm” en dit “is besig om die staat te vernietig”. Die ANC se werk tot die bevryding van Suid-Afrika skyn hiermee ongedaan gemaak te wees omdat die party nie meer gefokus is op die belang van die mense nie, maar op die belang van enkele individue in die party.

[51] Opperman, A.J. 2020. Op 90 wil ATKV steeds Afrikaans bevorder. Beeld, 20 Aug. 2020., bl. 3. https://www.netwerk24.com/Vermaak/op-90-wil-atkv-steeds-afrikaans-bevorder-20200819

[52] Met verwysing na Afrikaans se 90ste ‘verjaarsdag’.

[53] Daar is nie ruimte om die politiek van die tydperk 1902-1925 hier te bespreek nie. Dit is wel ’n tydperk wat ’n beduidende impak op Afrikaans as taal gehad het: nie net op die uiteindelike erkenning van Afrikaans in Mei 1925 nie, maar in die besonder op die politieke verhoudinge en verskille tussen die wit, bruin en swart sprekers van Afrikaans. In hierdie tyd is politieke segregasie verder ontwikkel en is die basis vir die latere apartheid vasgelê. Die aangeduide bronne sal meer agtergrond hieroor verskaf.

[54] Die verhaal van die totstandkoming van die Suid-Afrikaanse Bybelgenootskap gaan terug na ŉ jong Walliese meisie, Mary Jones, wat in 1800 ver gestap het om haar eie Bybel te kan koop. Die idee om Bybels op ŉ groter skaal beskikbaar te stel, aan die hand van Mary Jones as voorbeeld, het gelei tot die stigting van die Britse en Buitelandse Bybelgenootskap (BBBG) in Maart 1804 in Londen en uiteindelik in Augustus 1820 in Suid-Afrika tot die stigting van die “South African Bible Society”. Vir meer inligting oor die Bybelgenootskap van Suid-Afrika vergelyk die Bybelgenootskap se webwerf. Die Bybelgenootskap se hoofkantoor is in Kaapstad en dié liggaam het ook sewe streekkantore.

[55] Goedgekeur vir gebruik in die Bisdomme van Suid-Afrika en bevestig deur die Pouslike Seël. Afrikaanse vertaling voorberei deur die Sakramentarium-subkomitee van die Afrikaanse Taal- en Pastorale streek. Kaapstad: CTP Boekdrukkers.