- Inleiding
“Jan van Riebeeck se aankoms in die Kaap was die begin van al Suid-Afrika se probleme, het pres. Jacob Zuma Vrydagaand [9 Jan. 2015] in Kaapstad gesê. ‘’n Man met die naam van Jan van Riebeeck het op 6 April 1652 in die Kaap aangeland. En dit was die begin van al die land se probleme. Wat daarop gevolg het, was talle stryde en oorloë en sterftes en die gryp van grond en die ontneming van die inheemse mense se politieke en ekonomiese mag.’” (M. Lamprecht 2015) (Ons invoeging)
“It is, of course, impossible to understand the past 40 years in South Africa without understanding the preceding 400 years.” (Oudpres. F.W. de Klerk, 17 Sept 2019 – https://www.fwdeklerk.org/index.php/en/latest/news/938-speech-the-stories-of-south-africa?)
“Afrikaans is a product of the cultural and linguistic explosion that took place in Southern Africa as a result of colonization by the Dutch and the British. These nations expanded their territories into what is now called South Africa from Cape Town in 1652 onwards, alternating their occupation of the Cape.
Linguistically, Afrikaans is rooted in various regional seventeenth-century Dutch dialects transported by colonists to the Cape. Considered one of the youngest Germanic languages, Afrikaans encountered a number of diverse influences in its over-three-hundred-year tenure on the African continent. These included Malay-Portuguese brought over by slaves (or indentured servants) from the late 17th century onwards, French transported by Huguenots, who began arriving at the Cape in 1688, German immigrants who arrived throughout the 18th century, as well as the language of theindigenous Khoi-San.” (Forbay, B.M. 2011. Afrikaans Art Song: A Stylistic Study and Performance. Ongepubliseerde D.Mus.-proefskrif. Cincinnati, VSA: Universiteit van Cincinnati, bl. 1.)
Aanvullende bron
Lamprecht, M. 2015. ‘Probleme begin in 1652’.
In Home & Mascher se strokiesboeke Hendrik Leerdam: Seereis na die Kaap (2012) asook Hendrik Leerdam: Kaaps van Storms (2016) word die aanvangsgeskiedenis van Suid-Afrika op ʼn visuele wyse voorgestel.[1] Dit is wel op kinders tussen die ouderdom van 9-11 gemik, maar dit kan as goeie vertrekpunt dien.
Rapport 1975. Rapport se verhaal van die Afrikaanse taal. (ʼn Strokiesverhaalweergawe van die ontwikkeling van Afrikaans.)
- Maatskaplike toestande en taalgroepe in die vroeë Kaapse samelewing 1652-1795
Aanvullende bronne
Cameron (red.) 1986. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika in woord en beeld. (Hoofstukke 1-3.)
Coetzee, A.J. (Abel) 1930. Die wording van Afrikaans gedurende die 17e en 18e eeue.
Nienaber, G.S. 1950b. Taaltoestande tydens Jan van Riebeeck, bl. 67-100.
Nienaber, G.S. 1953. Oor Afrikaans, Deel II. (Hoofstukke I en II.)
Ponelis 1994. Die ontstaan van Afrikaans, bl. 218-230.
Ponelis 1996b. Variëteite van Nederlands in die agtiende eeu aan die Kaap, bl. 86-111.
Ponelis 2001. ʼn Verkenning van die Hollandse samelewing aan die Kaap, bl. 112-123.
Raidt 1991a. Afrikaans en sy Europese verlede. (Hoofstuk 7.)
Schoeman, K. 1999. Armosyn van die Kaap: voorspel tot vestiging, 1415-1651. (Hoofstuk 4-10.)
Schoeman, K. 2006. Kinders van die Kompanjie: Kaapse lewens uit die sewentiende eeu, bl. 13-22.
Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 4.)
Van Aswegen 1989. Geskiedenis van Suid-Afrika tot 1854. (Hoofstuk 5.)
Van Oort, C.P. 2008. Die ontwikkelingsgeskiedenis van Afrikaans … (Hoofstuk 2.)
Van Rensburg e.a. 1997. Afrikaans in Afrika. (Hoofstukke 1-3.)
Van Rensburg, M.C.J. 2012. So kry ons Afrikaans. (Hoofstukke 1-3.)
Biewenga 1999. De Kaap de Goede Hoop. Een Nederlandse vestigingskolonie, 1680-1730.
Schonken 1914. De oorsprong der Kaapsch-Hollandsche volksoverleveringen.
Serton 1953. Zuid-Afrika, land van goede hoop.
McGregor 2015. The South African Story.
Oakes (ed.) 1995. Illustrated History of South Africa – The Real Story.
Ponelis 1993. The Development of Afrikaans. (Hoofstuk 1.)
Pretorius (ed.) 2014. A History of South Africa. From the distant past to the present day.
Saul & Bond 2014. South Africa – The present as history. From Mrs Ples to Mandela and Marikana. (Hoofstuk 1.)
Saunders (ed.) e.a. 1994. Reader’s Digest Illustrated History of South Africa: The Real Story.
Worden (ed.) 2013. Cape Town between East and West. Social Identities in a Dutch Colonial Town.
Willemyns 2013. Dutch. Biography of a Language. (Hoofstuk 8.)
- Strokiesboekreeks oor die vroeë Kaap
Home & Mascher 2013. Hendrik Leerdam: Seereis na die Kaap.
Home & Mascher 2016. Hendrik Leerdam: Kaap van Storms.
- Maatskaplike omstandighede
- Stigting en beginjare van die kolonie
“Toe die VOC die Kaap in 1652 stig, is dit onder die gesag van sowel die Kompanjie se direkteure in Amsterdam (die Here Sewentien) as die Raad van Indië in Batavia geplaas. Die Kaap is tot 1731 in wese uit Batavia regeer.” (https://voertaal.nu/jan-van-riebeeck-en-krotoa-se-tyd-10-verrassende-feite/ 24 Sept. 2019)
Aanvullende bronne
Du Plessis, A.J. 1956. Die Nederlandse emigrasie na Suid-Afrika.
Ponelis 1994. Die ontstaan van Afrikaans, bl. 218-230.
Binckes & Kotzé 2014. Die Groot Trek Ongesensor. (Hoofstuk 3.)
Böeseken 1951. 300 jaar gelede het Van Riebeeck na die Kaap vertrek, bl. 20-21.
Böeseken 1977b. Jan van Riebeeck en sy stigtingswerk, 1652-1662, bl. 34-58.
Böeseken 1990a. Die koms van die blankes onder Van Riebeeck, bl. 19-35.
Bosman, D.B. 1922a. Afrikaanse taaltoestande tydens Jan van Riebeeck, bl. 113-115.
Bosman, D.B. 1922b. Afrikaanse taaltoestande tydens Jan van Riebeeck, bl. 4-26.
Cameron (red.) 1986. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika in woord en beeld. (Hoofstukke 1-2.)
Coetzee, A.J. (Abel) 1930. Die wording van Afrikaans gedurende die 17e en 18e eeue.
Conradie, E.J.M. 1949. Hollandse skrywers in Suid-Afrika. Deel I: 1652-1875. (Hoofstuk 1.)
De Graaff 2013. 1 599 km tussen Amsterdam en Gouda. (Oor dorpe met Nederlandse name in Suid-Afrika.)
De Klerk, P. 2009a. Die stigting van die Kaapkolonie in die Nederlandse geskiedskrywing, bl. 178-196.
De Kock, W.J. 1990. Ontdekkers en omseilers van die Kaap, bl. 13-23.
De Villiers, A.J.D. 1936. Die Hollandse beweging in Suid-Afrika.
De Wet, C. 2017b. Bestuursinstellings aan die Kaap, bl. 113-131.
Elphick & Shell 1988. Onderlinge groepverhoudinge: Khoikhoi, koloniste, slawe en vryswartes, 1652-1795, bl. 124-182.
Fagan, G. 2017. Argitektuur en dorpsbeplanning aan die Kaap gedurende die tyd van die VOC.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ʼn Biografie. (Hoofstuk 1.)
Giliomee & Mbenga (reds.) 2007. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika. (Hoofstuk 2.)
Groenewald, G.J. 2002. Slawe, Khoekhoens en Nederlandse pidgins aan die Kaap, ca. 1590-1720 … (Hoofstukke 1 en 5.)
Guelke 1988. Die blanke setlaars, 1652-1740, bl. 44 en verder.
Hanekom-Heyns, E. 2017. Khoi-Khoi bannelinge in Australië. Famnea, 14 (1): 3-9.
Hattingh, L. 2017a. Die Kaapse Koina, bl. 269-288.
Hattingh, L. 2017b. Die ekonomiese stryd tussen die VOC en die Koina, 1652-1795, bl. 289-311.
Nienaber, G.S. 1953. Oor Afrikaans, Deel II. (Hoofstuk II.)
Ponelis 1996. Variëteite van Nederlands in die agtiende eeu aan die Kaap, bl. 86-111.
Ponelis 2001. ʼn Verkenning van die Hollandse samelewing aan die Kaap, bl. 112-123.
Potgieter, T. 2017a. Die strategiese waarde van die Kaap en die VOC-verdedigingstelsel aan die Kaap.
Potgieter, T. 2017b. Verdediging van die Kaap teen ʼn buitelandse bedreiging, 1781 en 1795.
Pretorius, C. 1998. Al laggend en pratende. Kaapse vroue in die sewentiende en agtiende eeu. (Hoofstukke 1-3.)
Schoeman, K. 2001. Armosyn van die Kaap: die wêreld van ʼn slavin, 1652-1733. (Hoofstukke 5-7.)
Schoeman, K. 2006. Kinders van die Kompanjie: Kaapse lewens uit die sewentiende eeu.
Schoeman, K. 2008. Patrisiërs & prinse: die Europese samelewing en die stigting van ‘n kolonie aan die Kaap, 1619-1715.
Schoeman, K. 2009a. Handelsryk in die Ooste – die wêreld van die VOC, 1619-1685.
Schoeman, K. 2010. Jan van Riebeeck en die vestiging van die eerste blankes, 1652-1662.
Schoeman, K. 2011b. Burgers & amptenare: die vroeë ontwikkeling van die kolonie aan die Kaap, 1662-1679.
Schoeman, K. 2013b. Here & boere – Die kolonie aan die Kaap onder die Van der Stels, 1679-1712.
Schutte, G.J. 1988. Kompanjie en koloniste aan die Kaap, bl. 185-225.
Schutte, G.J. 2016b. Die wêreld van die VOC.
Schutte, G.J. 2016b. Die VOC se nalatenskap.
Sleigh 2016. Die Kaapse diensstasie: ʼn Ondersoek na produksiestelsels en dienslewering.
Thom 1977. Die opkoms van die Nederlandse handel, bl. 15-33.
Van Aswegen 1980. Geskiedenis van Afrika: van die vroegste oorspronge tot onafhanklikheid. (Hoofstuk 7, bl. 142 en verder)
Van Aswegen 1989. Geskiedenis van Suid-Afrika tot 1854. (Hoofstuk 5.)
Van der Merwe, P.J. 1977a. Van verversingspos tot landbou-kolonie, 1652-1707, bl. 59-84.
Biewenga 1999. De Kaap de Goede Hoop. Een Nederlandse vestigingskolonie, 1680-1730.
De Graaff e.a. 2015. Zeeuwen aan de Kaap. Verhalen uit Zuid-Afrika. (Verhale oor die vroeë Kaap, onder andere van ‘n aantal nedersetters komende vanaf Seeland, soos Jan Woutersz wat op Dasseneiland gewerk het.)
Gosselink e.a.(reds.) 2016. Goede Hoop. Zuid-Afrika en Nederland vanaf 1600.
Hettema 1949. De Nederlandse stam in Zuid-Afrika. (Hoofstukke 1-3.)
Jacobs, E.M. 1991. Varen om peper en thee. Korte geschiedenis van de Verenigde Oost-Indische Compagnie.
Serton 1953. Zuid-Afrika, land van goede hoop.
Sleigh & Cornelissen 2017. “Gedeeld verleden, gemengd cultuur” – lesing 31 Mei 2017, Tong Tong Fair, Den Haag.
Van Ledden 2006. Jan van Riebeeck tussen wal en schip. Een onderzoek naar de beeldvorming over Jan van Riebeeck in Nederland en Zuid-Afrika omstreeks 1900, 1950 en 2000.
Boxer 1977. The Dutch seaborne empire, 1600-1800.
Elphick & Giliomee 1989. The origins and entrenchement of European dominance at the Cape, 1652-c.1840, bl. 521-566.
Grant-Marshall 2014. Author Interview: From Cape to Chobona.
Guelke 1989. Freehold farmers and frontier settlers, 1657-1780, bl. 66-108.
McGregor 2015. The South African Story.
Oostindie, P. (ed.) 2008. Dutch Colonialism, Migration and Cultural Heritage. Leiden: Koninklijk Instituut voor Taal-. Land- en Volkenkunde.
Ross, R. 1989. The Cape of Good Hope and the world economy, 1652-1835, bl. 243-281.
Saunders (ed.) e.a. 1994. Reader’s Digest Illustrated History of South Africa: The Real Story.
Schoeman, K. 2009b. Seven Khoi lives: Cape biographies of the seventeenth century.
Schrire (ed.) 2015. Historical Archeology in South Africa. Material Culture of the Dutch East India Company at the Cape.
Schutte, G.J. 1989. Company and Colonists at the Cape, 1652-1795, bl. 283-322.
Thompson, L. 2001. A History of South Africa. (Hoofstuk 2 oor “The white invaders: The Cape Colony, 1652-1870”, bl. 31-68.)
Van Tonder, I.W. 1950. Van Riebeeck se stad.
Werz 2017. The Haarlem Shipwreck (1647): The Origins of Cape Town.
Wilson & Thompson 1969-1971. The Oxford history of South Africa. (Hoofstukke 1-2.)
Athiros, G. & L. Athiros (samestellers) 2018. Around the Cape in Eighty Ways. Kaapstad. Historical Media.
Pretorius., F. 2020. Van Riebeeck lewer bydrae tot groente, vrugte. Beeld, 1 Julie 2020, bl., 9. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/van-riebeeck-lewer-bydrae-tot-groente-vrugte-20200630 (Oor Van Riebeeck se rol om ‘n verskeidenheid groente- en vrugtesoorte na SA te bring .)
- Oor Jan van Riebeeck en sy gesin
Leipoldt 1938b. Jan van Riebeeck.
Van Tonder, I.W. 1950. Van Riebeeck se stad. (Hoofstukke 4 en 5.)
Bosman, D.B. 1952. Briewe van Johanna Maria van Riebeeck en ander Riebeeckiana.
Doedes 1894. Jan van Riebeek, de stichter de Kaap-kolonie, bl. 323-342.
Godée-Molsbergen 1912. De stichter van Hollands Zuid-Afrika, Jan van Riebeeck 1619-1677.
Godée-Molsbergen 1968. Jan van Riebeeck en sy tyd.
Van Bart, M. 2016. Van Riebeecks het Klassieke musiektradisie in SA gevestig.
Internetskakels
Wikipedia 2013 (141). Jan van Riebeeck.
- Van Riebeeck se Daghregister[2]
Van der Merwe, H.J.J.M. 1958b. Die prioriteit van die Kaapse teks van Jan van Riebeeck se Dagregister.
Varley 1952. Die Dagregister van Van Riebeeck, bl. 62-63.
Verhage 1952. ʼn Sintakties-stilistiese studie van die Dagregister van Jan van Riebeeck.
Bosman & Thom 1952. Daghregister gehouden bij den oppercoopman Jan Anthonisz van Riebeeck. Deel 1.
Bosman & Thom 1957. Daghregister gehouden bij den opperccopman Jan Anthonisz van Riebeeck. Deel 2.
Brill 1892. Daghverhaal van Jan van Riebeeck, I, II. III.
Internetskakels
http://www.mieliestronk.com/vanrieb.html: “Onse Jan – die onwillige volksplanter”
http://www.sahistory.org.za/topic/arrival-jan-van-riebeeck-cape-6-april-1652: “The arrival of Jan van Riebeeck in the Cape – 6 April 1652”
Liebenberg, H.C. 2005a. Taaloord: Jan van Riebeeck se Daghregister (14 Des. 1651 – 12 Febr. 1662). http://www.taaloord.co.za
Ramerini 2013a. The Dutch in South Africa, 1652-1795, 1802-1806.
Ramerini 2013b. The Castle of Good Hope. A Dutch fort in South Africa.
Ramerini 2013c. The Dutch heritage in South Africa: the Afrikaans language and the Dutch Reformed Church.
Ramerini 2013d. The Dutch East India company.
- Oor die Vryburgers
Böeseken 1990a. Die koms van die blankes onder Van Riebeeck, bl. 29-31.
De Villiers, J. 2012a. Die Nederlandse era aan die Kaap, 1652-1806, bl. 43-47.
Du Plessis, J.S. 1957. Die vryburgers van 1657. Hulle was die eintlike Volksplanters.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ʼn Biografie. (Hoofstuk 1.)
Giliomee & Mbenga (reds.) 2007. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika. (Hoofstuk 2, bl. 42-50, 61-63.)
Guelke 1988. Die blanke setlaars, 1652-1740, bl. 44 en verder.
Hettema 1949. De Nederlandse stam in Zuid-Afrika. (Hoofstuk 3, bl. 11-15.)
Schoeman, K. 2011b. Burgers & amptenare: die vroeë ontwikkeling van die kolonie aan die Kaap, 1662-1679. (Hoofstukke 6-9.|)
Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 4, bl. 106-111.)
Van Aswegen 1989. Geskiedenis van Suid-Afrika tot 1854. (Hoofstuk 5, bl. 85-102.)
Van Rensburg, M.C.J. 2012. So kry ons Afrikaans. (Hoofstuk 2.)
Van Tonder, I.W. 1950. Van Riebeeck se stad. (Hoofstuk 6.)
Schutte, G.J. 1989. Company and Colonists at the Cape, 1652-1795, bl. 298-303.
- Kontak met die Khoi-Khoin
“… Afrikaanssprekende Khoekhoen het ook tot die vorming van die taal bygedra, sy aard, karakter en seggenskrag.” (Nienaber, G.S. 1989. Khoekhoense Stamname – ’n Voorlopige Verkenning, bl. 23)
Beddy 2007. Inleiding tot die geskiedenis van die Khoikhoi en die San as Afrikane. Vanaf die evolusionere ontstaan in Noord-Afrika tot die hede in Suid Afrika.
Boezak, W. 2016a. Groot bloedsgevoelte, bl. 25.
Boezak, W. 2016b. Ont-taling.
Boezak, W. 2017. Die Khoisan se politieke !Nâu. Maandblad Zuid-Afrika, 94(6): 130-131.
Bosman, D.B. 1922b. Afrikaanse taaltoestande tydens Jan van Riebeeck, bl. 4-26.
Bredekamp 1986b. Die oorsprong van die Khoisan-gemeenskappe in Suider-Afrika, bl. 28-31.
Bredekamp 1986c. Van brose selfstandigheid tot permanente gedienstigheid, bl. 101-105.
Coetzee, A.J. (Abel) 1930. Die wording van Afrikaans gedurende die 17e en 18e eeue.
De Villiers, J. 2012a. Die Nederlandse era aan die Kaap, 1652-1806, bl. 42, 47-50.
Elphick 1988. Die Khoisan tot c. 1770, bl. 3-43.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ʼn Biografie. (Hoofstuk 1.)
Giliomee & Mbenga (reds.) 2007. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika. (Hoofstuk 2, bl., 5-53, 72-75.)
Groenewald, G.J. 2002. Slawe, Khoekhoens en Nederlandse pidgins aan die Kaap, ca. 1590-1720. (Hoofstuk 5.)
Le Roux, H.J. 1945. Die toestand, verspreiding en verbrokkeling van die Hottentotstamme in Suid-Afrika, 1652-1713.
Nienaber, G.S. 1950b. Taaltoestande tydens Jan van Riebeeck, bl. 95-98.
Nienaber, G.S. 1953. Oor Afrikaans, Deel II. (Hoofstuk III.)
Ponelis 1996. Variëteite van Nederlands in die agtiende eeu aan die Kaap, bl. 86-111.
Schoeman, K. 1999. Armosyn van die Kaap: voorspel tot vestiging, 1415-1651.
Schoeman, K. 2001. Armosyn van die Kaap: die wêreld van ʼn slavin, 1652-1733.
Schoeman, K. 2006. Kinders van die Kompanjie: Kaapse lewens uit die sewentiende eeu.
Schoeman, K 2008. Patrisiërs & prinse: die Europese samelewing en die stigting van ‘n kolonie aan die Kaap, 1619-1715.
Sleigh 2004. Die buiteposte. (Deel 1: Hoofstuk 3.)
Sleigh 2017. Die Kaapse diensstasie: ʼn Ondersoek na produksiestelsels en dienslewering, bl. 33-48.
Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 4, bl. 104-106.)
Van Oort, C.P. 2008. Die ontwikkelingsgeskiedenis van Afrikaans, bl. 24-26.
Van Aswegen 1989. Geskiedenis van Suid-Afrika tot 1854. (Hoofstukke 2 en 6.)
Van Rensburg e.a. 1997. Afrikaans in Afrika.
Van Rensburg, M.C.J. 2012. So kry ons Afrikaans. (Hoofstukke 1-3.)
Van Rensburg, M.C.J. 2013. ʼn Perspektief op ʼn periode van kontak tussen Khoi en Afrikaans, bl. 1-11.
Van Rensburg, M.C.J. 2015c. Khoi en Oosgrensafrikaans, bl. 75-97.
Van Rensburg, C. (M.C.J.) 2018. Die Khoekhoegowab-tale en Afrikaans. Geplaas 22 Mei 2018. https://www.litnet.co.za/die-khoekhoegowab-tale-en-afrikaans/
Van Tonder, I.W. 1950. Van Riebeeck se stad. (Hoofstuk 8.)
De Graaff 2016. Ik, Yzerbek.[4]
Peters & Snoeijer 2016. Vêrlander – Forgotten children of the VOC.
Van Bruggen 2017. Vêrlander. Weeskinderen van de VOC, bl. 38-39.
Davenport 1993. South Africa. A modern history. (Hoofstukke 1-2.)
Davenport & Saunders 2000. South Africa: A modern history. (Hoofstukke 1-2.)
Van Heerden, M. & M. du Plessis 2018. Indigenous “Khoisan” languages: an interview with Menán du Plessis.
Elphick 1977. Kraal and Castle. Khoikhoi and the founding of white South Africa.
Elphick & Malherbe 1989. The Khoisan to 1828, bl. 3-65.
Elphick & Shell 1989. Intergroup relations: Khoikhoi, settlers, slaves and free blacks, 1652-1795, bl. 184-242.
Elphick & Giliomee 1989. The origins and entrenchement of European dominance at the Cape, 1652-c.1840, bl. 521-566.
Ponelis 1993. The Development of Afrikaans. (Hoofstuk 1, bl. 24-25.)
Ross, R. 2008. A concise history of South Africa. (Hoofstukke 1-2.)
Saunders (ed.) e.a. 1994. Reader’s Digest Illustrated History of South Africa: The Real Story.
Schoeman, K. 2009b. Seven Khoi lives: Cape biographies of the seventeenth century.
Smith, A.B. (ed.) 1993. The Khoikhoi of the Cape of Good Hope. Seventeenth-century drawings in the South African Library.
Venter, A.J. 1974. Coloured – A Profile of Two Million South Africans. (Hoofstuk oor Herrie/Autshumato.)
Internetskakels
Anoniem 2004b. Geskiedenis.
The Khoikhoi. http://www.sahistory.org.za/people-south-africa/khoikhoi
Wikipedia 2013 (143). Khoikhoi.
- Die slawe
“Tydens die Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC)-era was 65 000 slawe na die Kaap gebring. Die eerste slaweskepe het in 1658 aangeland. Teen die einde van die 18de eeu (rondom 1790) was daar meer slawe (26 000) as vryburgers (20 000).” (https://voertaal.nu/jan-van-riebeeck-en-krotoa-se-tyd-10-verrassende-feite/ 24 Sept. 2019)
Slawehandel in die Indiese Oseaan (Grafika: “Dynamics of Indian Ocean Slavery Revealed through Isotopic Data from the Colonial Era Cobern Street Burial Site, Cape Town, South Africa (1750-1827)”, 2016)
Bron: https://www.litnet.co.za/die-ontstaan-van-die-komieks/
Aanvullende bronne
Binckes & Kotzé 2014. Die Groot Trek Ongesensor. (Hoofstuk 8.)
Boezak, W. 2016f. Die tragiese verhaal van Krotoa en haar twee wêrelde.
Coetzee, A.J. (Abel) 1930. Die wording van Afrikaans gedurende die 17e en 18e eeue.
De Wet, G.C. 1981. Die vryliede en vryswartes in die Kaapse nedersetting 1657 – 1707.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ʼn Biografie. (Hoofstuk 1.)
Giliomee & Mbenga (reds.) 2007. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika. (Hoofstuk 2, bl. 53-59.)
Hattingh, J.L. 1981a. Die eerste vryswartes van Stellenbosch.
Hattingh, J.L. 1981b. Slawevrystellings aan die Kaap, 1700-1720.
Hattingh, J.L. 1982. Beleid en praktyk: die doop van slawekinders en die sluit van gemengde verhoudings aan die Kaap, bl. 24-42.
Hattingh, L. 2005a. Die wortels van slawerny, bl. 16.
Hattingh, L. 2005b. VOC soek slawe in Afrika, bl. 16.
Nienaber, G.S. 1950b. Taaltoestande tydens Jan van Riebeeck, bl. 98-100.
Nienaber, G.S. 1953. Oor Afrikaans, Deel II. (Hoofstukke II en III.)
Otto, H. 2014. 27 miljoen wêreldwyd as slawe aangehou.
Ponelis 1994. Die ontstaan van Afrikaans, bl. 218-230.
Schoeman, K. 2001. Armosyn van die Kaap: die wêreld van ʼn slavin, 1652-1733. (Hoofstukke 1-4.)
Schoeman, K. 2006. Kinders van die Kompanjie: Kaapse lewens uit die sewentiende eeu.
Shell 2012. Mense in knegskap, bl. 63-72.
Smit, M. 2015. Slawe en die ontwikkeling van Afrikaans.
Stander 2012. Europese rol in slawerny is die grootste skande, bl. 2.
Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 4, bl. 113-118.)
Stockenström 1934. Vrystelling van die slawe.
Van Aswegen 1980. Geskiedenis van Afrika: van die vroegste oorspronge tot onafhanklikheid. (Hoofstuk 7, bl. 155-168.)
Van Aswegen 1989. Geskiedenis van Suid-Afrika tot 1854. (Hoofstuk 6, bl. 126-139.)
Van Bart 2013. Dias vestig eerste slawevesting aan weskus van Afrika, bl. 4-5.
Van der Walt, C. 2014. Wat 2014 vir Nederland en Europa beteken (deel 1).
Van Oort, C.P. 2008. Die ontwikkelingsgeskiedenis van Afrikaans, bl. 28-33.
Van Rensburg e.a. 1997. Afrikaans in Afrika. (Hoofstuk 2.)
Van Rensburg, M.C.J. 2012. So kry ons Afrikaans. (Hoofstuk 1-3.)
Van Tonder, I.W. 1950. Van Riebeeck se stad. (Hoofstukke 27 en 28.)
Daalder e.a. (red.) 2001. Slaven en schepen: enkele reis, bestemming onbekend.
Mbembe 2015. Kritiek van de zwarte rede.[5]
Van der Geijn-Verhoeven e.a. 2002. Wonen op de Kaap en in Batavia 1602-1795.
Van Engelen 2013. Het kasteel van Elmina. Op het spoor van de Nederlandse slavenhandel in Afrika.
Allen 2015. European Slave Trading in the Indian Ocean, 1500-1800.
Armstrong & Worden 1989. The slaves, 1652-1834, bl. 109-182.
Barnes, J. 2014. Slaves at the Cape, bl. 21-27.
Böeseken 1977a. Slaves and free blacks at the Cape, 1656-1700.
Bozarth 1987. Burger, boer and bondsman: a survey of slavery at the Cape of Good Hope under the Dutch East Company. (Ph.D.)
Davenport 1993. South Africa. A modern history. (Hoofstuk 2, bl. 22-26.)
Davenport & Saunders 2000. South Africa: A modern history. (Hoofstuk 2, bl. 25 en verder)
De Kock, V. 1963. Those in bondage: An account of the life of the slave at the Cape in the days of the Dutch East India Company.
Elphick & Giliomee 1989. The origins and entrenchement of European dominance at the Cape, 1652-c.1840, bl. 521-566.
Elphick & Shell 1989. Intergroup relations: Khoikhoi, settlers, slaves and free blacks, 1652-1795, bl. 184-242.
Gqola 2010. What is slavery to me? Post-colonial slave memory in post-apartheid South Africa.
Groenewald, G.J. 2010b. Slaves and free blacks in VOC Cape Town, 1652 ̶ 1795, bl. 964-983.
Ismail 2011. Cape Town’s slave heritage.
Loos 2004. Echoes of slavery, voices from South Africa’s past.
Mason, J.E. 2003. Social Death and Resurrection: Slavery and Emancipation in South Africa.
McKinnon 2004. A Tapestry of lives. Cape women of the 17th century. (Oor die ervarings van vroue as slawe.)
Moore 2009. Cape Town and slavery.
Morton & Eldredge 1994. Slavery in South Africa: Captive Labor and the Dutch Frontier.
Mountain 2004. An Unsung Heritage. Perspectives on Slavery.
Mwiti 2015. 13 facts about slavery in Africa.
Ross, R. 2008. A concise history of South Africa. (Hoofstukke 1-2.)
Rousseau & Malan 2003. Minas aan die Kaap, bl. 11.
Saunders (ed.) e.a. 1994. Reader’s Digest Illustrated History of South Africa: The Real Story.
Schoeman, K. 2011a. Cape lives of the eighteenth century.
Schoeman, K. 2013a. Portrait of a Slave Society – The Cape of Good Hope, 1717-1795.
Shell 1994. Children of Bondage. A Social History of the Slave Society at the Cape of Good Hope, 1652-1838.
Shell 2013. From diaspora to diorama. A guide to the Old Slave Lodge CD.
Thompson, L. 2001. A History of South Africa. (Hoofstuk 2, bl. 40-45.)
Van Heerden, M. 2017. Afrikaans: the language of dissent.
Worden 1985. Slavery in Dutch South Africa.
Worden & Groenewald (eds.) 2005. Trails of slavery. Selected documents concerning slaves from the Criminal Records of the Council of Justice at the Cape of Good Hope, 1705-1794.
Heese, H.F. 2016. Amsterdam tot Zeeland. Slawestand tot middestand – Stellenbosse slawegeskiedenis. Stellenbosch. SUN Press.
- Shell e.a. 2007 se Bibliographies of Bondage vir inligting oor meer bronne rakende slawerny aan die vroeë Kaap.
Hoge 1938. Rassenmischung in Südafrika im 17. und 18. Jahrhundert, bl. 138-151. (‘Rassevermenging in Suid-Afrika in die 17de en 18de eeu.’)
- Opstande van slawe
Westra & Armstrong 2006. Slawehandel met Madagascar. Die joernale van die Kaapse slaweskip Leijdsman, 1715.
Sleigh & Westra (reds.) 2012. De Aanslag op de Slaweskip Meermin 1766.[6]
Hoorbeeldreeks
Boesak 2006. Suid-Afrika en haar slawegeskiedenis: van die VOC tot die ANC. (RSG)
- Die tale van die slawe en Afrikaans
Du Plessis, I.D. 1945. Die bydrae van die Kaapse Maleier tot die Afrikaanse kultuur, bl. 250-261.
Jeffreys 2006. Afrikaans se slawe-wortels. Beeld, 11 Jul. 2006, bl. 12.
Van Rensburg, M.C.J. 2012. So kry ons Afrikaans. (Hoofstuk 2.)
Davids 1990. Words the Cape slaves made: a socio-historical-linguistic study, bl. 1-24.
Du Plessis, I.D. 1947. The Cape Malay.
De Vries, I. 2018. Afrikaans en die Bo-Kaap. Geplaas 5 April 2018. http://www.litnet.co.za/afrikaans-en-die-bo-kaap/
- Slawemuseum
Die gerestoureerde Slawelosie (h/v Adderley- en Waalstraat in Kaapstad, naby die ingang tot die Kompanjiestuin) dien sedert 1998 as slawemuseum: http://www.iziko.org.za/museums/slave-lodge
- Internetskakels
Anoniem 2004b. Geskiedenis.
Anoniem 2013g. Slawerny in Suid-Afrika.
Anoniem 2013n. Bruinmense.
Liebenberg 2007a. Inleiding tot die Resolusies van die Politieke Raad van die die Kaap die Goeie Hoop. http://www.tanap.net (bl. 45-46)
“Slavernij en slavenhandel bij de VOC” – http://www.vocsite.nl/geschiedenis/slavernij.html (‘n Goeie oorsigtelike bron.)
“The slave trade” – http://www.sahistory.org.za/topic/slavery-south-africa
Wikipedia 2013 (144). History of slavery.
Wikipedia 2013 (145). Slavery.
Wikipedia 2013 (146). Slavernij.
- Lys van publikasies oor slawerny aan die Kaap
“Slavery @ the Cape: South African bibliography on slavery at the Cape of Good Hope” – http://batavia.polresearch.org/slavery/bibliography.htm
Die tydskrif Kronos (1979-2007), ʼn tydskrif oor die geskiedenis aan en van die Kaap, soos oor slawerny, sendingstasies, Maleiers, afstammelinge van slawe uit die 17de, 18de en 19de eeu, en so meer kan met vrug geraadpleeg word – http://content.ajarchive.org/cdm4/index_02590190.php?CISOROOT=/02590190 )
- Die doen van navorsing oor die slawe aan die Kaap
Cornell 2005. Slaves at the Cape. A Guidebook for Beginner Researchers. (’n Handleiding vir diegene wat navorsing oor die slawetydperk aan die Kaap wil doen.)
- Populêre romans oor die slawetydperk aan die Kaap
Therese Benadé. Anna, dogter van Engela van Bengale. (2005; Kaapstad: David Philip.)
André P. Brink.’n Oomblik in die wind. (1977; Kaapstad: Human & Rousseau.)
André P. Brink. Houd–den–bek. (1982; Kaapstad: Human & Rousseau.)
André P. Brink. Die eerste lewe van Adamastor. (1988; Kaapstad: Saayman & Weber.)
André P. Brink. Bidsprinkaan. ʼn Ware storie. (2005: Kaapstad: Human & Rousseau.)
Yvette Christiansë. Unconfessed. (2006; New York: Other Press.)
Karen Press. Bird Heart Stoning the Sea: Krotoa’s Story; Lines of Force: a Small Murder Myster. (1990: Kaapstad: Buchu Books.)
- Genealogie (van onder andere slawe)
Combrink, J. 1998a. Du Pisani’s stam van Venesiaan af, bl. 9.
De Villiers & Pama 1981. Geslagregisters van die ou Kaapse families.
Heese, J.A. 1971. Die herkoms van die Afrikaner 1657-1857.
Heese e.a. 1975. Families, familiename en familiewapens. (Sien: G.S. Nienaber oor “Afrikaanse familiename”.)
Heese & Lombard 1986. SA Geslagsregisters.
Krige 1934. Oorsprong en betekenis van Nederlandse en Duitse Familiename in die ‘Geslacht-Register der Oude Kaapsche Familien’ (C.C. de Villiers).
Malherbe, D.F. 1966. Stamregister van die Suid-Afrikaanse Volk. Family Register of the South African Nation.
Pama 1983. Die groot Afrikaanse familienaamboek.
Visagie, J.C. 2002. Navorsing in Europa oor die herkoms en verhuising van Afrikaanse stamvaders na die Kaap.
De Villiers, C. 1893. Geslachtregister der Oude Kaapsche Familien. Drie dele.
Kowalski 2015. Poles in the Dutch Cape Colony 1652-1814, bl. 65-96.
Linder 1997. The Swiss at the Cape of Good Hope, 1652-1971.[7]
H.F. Heese 2013 verwys na ’n webblad waar inligting verkry kan word oor die herkoms van onder andere slawe: http://www.familysearch.org./search . Hierdie webwerf bied verder algemene genealogiese gegewens.
- Die volgende webblaaie kan verder geraadpleeg word oor die herkoms van Suid-Afrikaanse families
Genealogiese Genootskap van SA: http://ww.genza.org.za en http://www.eggsa.org/
Genealogiese Instituut van SA (GISA): http://www.gisa.org.za
Stamouers: http://www.stamouers.com (ʼn Gebruikersvriendelike webblad)
Eerste vyftig jaar aan die Kaap: http://www.e-family.co.za/ffy/ (ʼn Uitsonderlike bron)
Nasionale Argiewe van SA: http://www.national.archives.gov.za/
Oorlogmuseum van die Boererepublieke: http://www.angloboerwar.com/
VOC-webwerf: http://www.vocsite.nl
- Groei en uitbreiding van die kolonie
Aanvullende bronne
Böeseken 1990b. Die vestiging van die blankes onder die Van der Stels, bl. 36-50.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ʼn Biografie. (Hoofstukke 1-2.)
Nienaber, G.S. 1953. Oor Afrikaans, Deel II. (Hoofstukke III en IV.)
Ponelis 1994. Die ontstaan van Afrikaans, bl. 218-230.
Ponelis 2001. ʼn Verkenning van die Hollandse samelewing aan die Kaap, bl. 112-123.
Steyn, J.C.1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 4.)
Van Aswegen 1989. Geskiedenis van Suid-Afrika tot 1854. (Hoofstukke 5 en 6.)
Van der Merwe, P.J. 1977a. Van verversingspos tot landbou-kolonie, 1652-1707, bl. 59-84.
Visagie, J.C. 2002. Navorsing in Europa oor die herkoms en verhuising van Afrikaanse stamvaders na die Kaap.
Böeseken 1938. Nederlandse Commissarissen aan de Kaap, 1657-1700.
Hettema 1949. De Nederlandse stam in Zuid-Afrika. (Hoofstuk 4.)
Davenport & Saunders 2000. South Africa. A Modern History. (Hoofstuk 2.)
- Oor Simon van der Stel
Bredekamp 1986a. Noordwaarts, langs die pad van die Khoisan: Verkenningstogte na die Koperberge tydens die kommandeurskap van Simon van der Stel, bl. 15-36.
Schoeman, K. 2006. Kinders van die Kompanjie. Kaapse lewens uit die sewentiende eeu, bl. 373-379.
Schoeman, K. 2013b. Here & boere – Die kolonie aan die Kaap onder die Van der Stels, 1679-1712.
Van Tonder, I.W. 1950. Van Riebeeck se stad. (Hoofstukke 13 en 14.)
Grant-Marshall, S. 2014. Author Interview: From Cape to Chobona.
Picard 1973. Man of Constantia: A biographical novel on the life of Simon van der Stel.
Ross, R. 2011. Van der Stel, Simon (1639).
Spilhaus 1970a. The story of Simon van der Stel. Chapter 1. Historia 15(2).
Spilhaus 1970b. The story of Simon van der Stel. Chapters 3 and 4. Historia 15(3).
Spilhaus 1970c. The story of Simon van der Stel. Chapter 5. Historia 15(4).
Spilhaus 1971a. The story of Simon van der Stel. Chapter 6. Historia 16(1).
Spilhaus 1971b. The story of Simon van der Stel. Chapters 7 and 8. Historia 16(2).
- Internetskakels
Wikipedia 2013 (147). Simon van der Stel.
Wikipedia 2013 (148). Simon van der Stel.
- Franse immigrante
“Die eerste Hugenote het op 31 Desember 1687 met die skip Voorschoten van Delftshaven na Suid-Afrika vertrek. Die 22 mense het vanne gehad wat vandag nog bekend is: Marais, Fouché en Pinard (tans Pienaar). In die volgende paar maande het nog sowat 130 aangekom, en in die hele periode tot die jaar 1700 sowat 225. Dit lyk na ‘n nietige getal, maar nie as mens dit vergelyk met die aantal blankes wat toe aan die Kaap was nie. Net voor hul koms was aan die Kaap en Stellenbosch 254 wit mans, 88 vroue, 119 seuns, 112 dogters en 39 knegte.
Hulle was minder as 200… net ’n breukdeeltjie van die meer as 400.000 Protestante wat in die tyd van die godsdiensvervolging uit die Rooms-Katolieke Frankryk gevlug het.
In 1688-’89 het die meeste lede van hierdie Gideonsbendetjie hulle aan die suidpunt van Afrika kom vestig. Sekeres van die sowat 200 het egter ook daarvoor en daarna gekom en die kolonistebevolking sporadies versterk.
Hulle was dus min in getal. En tog was hulle vir die jong Kaapse nedersetting ’n aansienlike groep. Hul nasate het hulle boonop besonderlik onderskei, en in die talle Franse vanne onder die Afrikaners sien ons steeds die stroom van Hugenote-bloed. Dit is ’n baie belangrike erflating.
Uit die gebied wat die Loire-vallei, suidwes van Parys, as sy hartland gehad het, kom byvoorbeeld die voorvaders van die Du Plessis’s, Celliers’s, Rousseaus en De Villiers’s, en uit die suide onder andere dié van die Rouxs, Jouberts, Le Granges, Jordaans en Therons.
Die Hugenote het weliswaar nie direk uit Frankryk gekom nie. In al die jare van die lang godsdiensstryd in Frankryk het duisende Franse Protestante immers na lande soos Nederland, Brittanje en Amerika gevlug. Dis daarom dat daar ook Hugenote-bloed in die are van byvoorbeeld Amerika se Paul Revere en selfs ons eie Maria (de la Queillerie) van Riebeeck gevloei het. Chretien de la Quellerie, die oupa van Jan van Riebeek se vrou, was ’n Hugenoot wat uit Frankryk padgegee en hom in Nederland gaan vestig het.
Ons Kaapse Hugenote het ook aanvanklik uit Frankryk na Nederland uitgewyk. Omdat Nederland ’n klein landjie is wat volgeprop was van die Franse vlugtelinge, is hulle—en andere wat hulle aan die Kaap wou gaan vestig—’n vry passaat hierheen aangebied.
Die feit dat hulle Nederlands geken het, het hul opname in die Kaapse samelewing vergemaklik.” (https://www.dievryburger.co.za/2013/12/die-koms-van-die-franse-hugenote/)
“Die eerste Franse Hugenote het op 13 April 1688 op die ‘Voorschoten’ in Tafelbaai aangekom. Onder hulle was Marais-, Fouché-, Le Roux en Malherbe-families wat op Oujaarsdag 1687 uit Delshaven, Nederland vertrek het. As mens na die verkorte passasierslys kyk, kry jy die name van die 48-jarige Charles Marais en sy vrou Catherine (46), Phillipe Foucher (31) en sy vrou Anna (29), Gédéon Malherbe (25), Jean le Roux (21), Gabriél le Roux (19) en ook ‘n Paul Godefroy (23) onder die passasiers. In totaal het 180 Hugenote uit Frankryk en 18 uit België hulle in die Kaap gevestig wat vier jaar later aangegroei het tot 201.” (FRikkei Wallis, https://www.facebook.com/frikkie.wallis, 13 April 2019)
Aanvullende bronne
Binckes & Kotzé 2014. Die Groot Trek Ongesensor. (Hoofstuk 5.)
Boshoff, S.P.E. 1921. Volk en taal van Suid-Afrika.
Boshoff, S.P.E. 1939. Franse inslag in Afrikaans, bl. 26-27.
Bosman, F.C.L. 1945. Die Franse stamverwantskap en kulturele bydrae tot die Afrikaanse volk, bl. 185-218.
Bosman, F.C.L. 1968. Die Franse stamverwantskap en kulturele bydrae tot die Afrikaanse volk, bl. 59-67.
Coetzee, A.E. 1994. Die Kaap se Franse plaasnaamerfenis, bl. 17-21.
Coetzee, A.J. 1930. Die wording van Afrikaans gedurende die 17e en 18e eeue.
De Vleeschauwer 1989. Die Vlaamse Hugenote.
Franken, J.L.M. 1929a. Hollandse Hugenotebriefies: Daniel Hugot, bl. 41, 43, 57.
Franken, J.L.M. 1929b. Hollandse Hugenotebriefies: Jaques Therond, bl. 63, 65, 67.
Franken, J.L.M. 1978. Die Hugenote aan die Kaap.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ʼn Biografie. (Hoofstuk 1, bl. 11-12.)
Grant e.a. 1988. Die Hugenote.
Grüner 1982. Die invloed van Duits op vroeë Afrikaans – ʼn sosiohistoriese perspektief, bl. 35-39.
Kannemeyer, A.J. 1940. Hugenote-familieboek.
Kok, A. (Andrew) 2017. Die Hugenote-Vereniging van Suid-Afrika.
Krige 1936. Die Franse familiename in Suid-Afrika (van voor 1800).
Leipoldt 1942. Die Hugenote.
Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 4, bl. 111-113.)
Scholtz 1965a. Die verdwyning van die Franse taal in Suid-Afrika, bl. 226-234.
Theron & Joyce 1988. Die Franse Hugenote.
Viljoen, C. 2013a. 158 Hugenote. 325 jaar se invloed, bl. 10.
Viljoen, C. 2013b. Franse bring geloof ook saam, bl. 4.
Visagie, J.C. 2006. Die VOC as werkgewer met spesiale verwysing na Vlaamse immigrante aan die Kaap, 1652-1662.
Visagie, J.C. 2017. Die VOC as werkgewer, bl. 312-327.
Waher 2001. Woorde wat wegraak: oorgeërfde Franse leenwoorde in Afrikaans, bl. 157-163.
Schonken 1914. De oorsprong der Kaapsch-Hollandsche volksoverleveringen. (Hoofstuk VI, bl. 185-188.)
Botha, C.G. 1970b. The French Refugees at the Cape.
Boucher 1981. French speakers at the Cape in the first hundred years of the Dutch East India Company Rule: The European Background.
Nathan 1939. The Hugenots in South Africa.
Ponelis 1993. The Development of Afrikaans. (Hoofstuk 1, bl. 21-24.)
Spilhaus 1970c. The story of Simon van der Stel. Chapter 5.
Internetskakels
Anoniem 2013k. Die Hugenote – hul belangrike erflating in SA.
De hugenoten en het hugenotenkruis – http://www.dick.wursten.be/hugenoot.htm
Die Hugenotemuseum (Franschhoek) – http://www.hugenoot.org.za/huge3.htm
Die Hugenote-stigting van Suid-Afrika – http://www.hugenoot.org.za/
Die Hugenote-Vereniging van Suid-Afrika – http://www.hugenoot.org.za/begin-a.htm; asook A. Kok 2017a: http://www.fak.org.za/die-hugenote-vereniging-van-suid-afrika/
Wikipedia 2013 (149). Hugenoten.
- Vergelyk ook die volgende reeks artikels deur G.S. Nienaber oor die aanpassing van die Hugenote in SA
Nienaber, G.S. 1952a. Verafrikaansing van Hugenote: eerste periode tot 1708, bl. 15, 27, 31.
Nienaber, G.S. 1952b. Verafrikaansing van Hugenote: tweede periode tot 1708-1750, bl. 7, 27.
Nienaber, G.S. 1952c. Verafrikaansing van Hugenote: slot, bl. 7, 21.
- Duitse immigrante
Aanvullende bronne
Coetzee, A.J. 1930. Die wording van Afrikaans gedurende die 17e en 18e eeue.
Du Plooy, F.D. 1981. Moontlike raakpunte tussen Platduits en Afrikaans.
Otterman 2006. “Duitsers op Stellenbosch.”
Schoeman, K. 2004. ‘n Duitser aan die Kaap, 1724-1765: die lewe en loopbaan van Hendrik Schoeman.
Trümpelmann 1968. Die Duitse bydrae tot die ontwikkeling van Suid-Afrika, bl. 45-51.
Van Bart 2014c. ʼn Jaar voordat jou viool per seilskip aankom, bl. 1.
Zöllner 1991. Die nasate van die Rynse sendelinge in Suid-Afrika.
Colenbrander 1964. De afkomst der Boeren.
Schonken 1914. De oorsprong der Kaapsch-Hollandsche volksoverleveringen. (Hoofstuk VI, bl. 177-185.)
Van Gelder 1997. Het Oost-Indisch avontuur: Duitsers in dienst van de VOC.
Hoge 1946. Personalia of Germans at the Cape 1652-1806.
Ponelis 1993. The Development of Afrikaans. (Hoofstuk 1, bl. 17-21.)
Theal 1888-1891. History of South Africa. Vol. 1: 1486-1691; Vol. 2: 1691-1795.
Zöllner & Heese 1984. The Berlin missionaries in South Africa and their descendants.
Bauch & Mertens 1964. Deutsche Kultur am Kap.
Moritz 1938. Die Deutschen am Kap unter den Holländischen Herrschaft, 1652-1806.
Obst 1934. Das Deutschtum in Süd-Afrika.
Schmidt, W. 1938. Der Kulturanteil des Deutschtums am Aufbau des Burenvolkes.
Internetskakels
Anoniem 2013l. Die wortels van Afrikaans. http://www.mieliestronk.com/afrwortels.html
Conradie, P. 2007. “Eerste Duitsers aan die Kaap (1652-1806)” – http://www.afrikaner.co.za/pietwerf/duitsers.htm
- Trekboere
Aanvullende bronne
Beyers 1967. Die Kaapse Patriotte.
Beyers 1977. Binnelandse beroering en ondergang van die Kompanjie, 1779-1795, bl. 1977: 107-130.
Böeseken 1990b. Die vestiging van die blankes onder die Van der Stels, bl. 36-50.
Böeseken 1990c. Die geheime en bekoring van Afrika, bl. 51-64.
Böeseken 1990d. Die Kompanjie en sy onderdane, bl. 65-81.
Coetzee, A.J. 1930. Die wording van Afrikaans gedurende die 17e en 18e eeue.
De Villiers, J. 2012a. Die Nederlandse era aan die Kaap, 1652-1806, bl. 56-61.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ʼn Biografie. (Hoofstuk 1, bl. 16-18; Hoofstuk 2.)
Nienaber, G.S. 1953. Oor Afrikaans, Deel II. (Hoofstukke IV en V.)
Oosthuysen, C.M. 2020. Die trekos en trektoerusting in Suid-Afrika: ʼn historiese perspektief. Pretoria: Protea. (Oor die rol van trekosse in die trekgeskiedenis in SA.)
Schoeman, K. 2004. ‘n Duitser aan die Kaap, 1724-1765: die lewe en loopbaan van Hendrik Schoeman.
Schoeman, K. 2013b. Here & boere – Die kolonie aan die Kaap onder die Van der Stels, 1679-1712.
Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 4.)
Van Rensburg, M.C.J. 2012. So kry ons Afrikaans. (Hoofstuk 3.)
Van der Merwe, P.J. 1938. Die trekboer in die geskiedenis van die Kaapkolonie (1657-1842).
Van der Merwe, P.J. 1945. Trek: studies oor die mobiliteit van die pioniersbevolking aan die Kaap.
Davenport & Saunders 2000. South Africa. A Modern History. (Hoofstuk 2, bl. 29-35.)
Guelke & Shell 1982. The rise of a colonial landed gentry: The distribution of Landed Property in the Cape Colony 1657-1731.
Hattersley 1969. An illustrated social history of South Africa, bl. 1-62.
Newton-King 1999. Masters and servants on the Cape eastern frontier, 1760-1803.
Penn 2005. The forgotten frontier. Colonist and Khoisan on the Cape’s northern frontier in the 18th century.
Schoeman, K. 2003. Early white travellers in the Transgariep, 1819-1840.
Thompson, L. 2000. A History of South Africa. (Hoofstuk 2.)
- Oor die huisvestingtipes
Walton 1965. Homesteads and villages of South Africa.
- Oor boerekos as kultuur
Claassens 2006. Die Geskiedenis Van Boerekos 1652-1806.
Crafford 2009. Die ABC van boerekos, bl. 56-59.
Jansen van Rensburg 2014f. Verlede bepaal wat jy eet, bl. 3.
Pretorius, F. 2020. Oorsprong van boerekos. Metro–Beeld, 30 April 2020, bl. 10.
- Vroeë reisigers en besoekers aan die Kaap en omstreke
Aanvullende bronne
Bloemgarten 2015. Justus Swavings wondere bestaan: wereldreisiger van 1784 tot 1835.
Blommaert & Gie 1922. Uit ou reisbeskrywings. Dagverhale en ander letterkundige bronne oor die Kaap. (Oor Kolbe, bl. 171-190.)
Coetzee, A.J. 1930. Die wording van Afrikaans gedurende die 17e en 18e eeue.
De Villiers, A. 1950. Ou Hollandse geskrifte, bl. 116-137.
Groenewald, G.J. 2002. Slawe, Khoekhoens en Nederlandse pidgins aan die Kaap, ca. 1590-1720 … (Hoofstuk 8, bl. 245-265,) (Goeie korpus vroeë spraak, veral van die Khoi.)
Human, E. 2014. Ontrafel geheime van Vergete Grootpad. (Oor Burchell se reise na Namakwaland.)
Mossop 1931. Joernale van die Edele Vaandrig Olof Bergh, 1682 en 1683, en die Vaandrig Isaq Schrijver, 1689.
Nienaber, G.S.; P.J. Nienaber & C.J.M. Nienaber 1962. Dit was ons erns. (Hoofstukke 2 en 3.)
Nienaber, G.S. 1963. Hottentots. (Hoofstukke 8-10.)
Panhuyzen 2016. Ontdekkingsreisiger of soldaat? Die verkenningstogte van Robert Jacob Gordon (1743-1795) in Suider-Afrika.
Pretorius, C. 1998. Al laggend en pratende. Kaapse vroue in die sewentiende en agtiende eeu. (Hoofstuk 6, bl. 44-53 oor Johanna Duminy.)
Schaefer 2008. Life and Travels in the Northwest 1850-1899 – Namaqualand, Bushmanland & West Coast.
Schoeman, K. 2002a. Die Suidhoek van Afrika. Geskrifte oor Suid-Afrika uit die Nederlandse tyd, 1652-1806.
Scholtz, J. du P. 1941, 1975. Naamgewing aan plante en diere in Afrikaans.
Scholtz, J. du P. 1963, 1981. Taalhistoriese opstelle: Voorstudies tot ’n geskiedenis van Afrikaans.
Scholtz, J. du P. 1965a. Afrikaans uit die Vroeë Tyd. Studies oor die Afrikaanse taal en literêre volkskultuur van voor 1875.
Scholtz, J. du P. 1972. Afrikaans-Hollands in die agtiende eeu.
Scholtz, J. du P. 1981a. Taalhistoriese opstelle. Voorstudies tot ʼn Geskiedenis van Afrikaans.
Scholtz, P.L. e.a. 1976. ʼn Historiografiese beeld van volkereverhoudinge aan die Kaap tydens die Kompanjiesbestuur (1652-1795). (Hoofstuk 1, bl. 1-7 oor “Die sewentiende en agtiende-eeuse reisbeskrywings”.)
Scholtz, J. du P. 1980. Wording en ontwikkeling van Afrikaans. (Deel II, Hoofstuk 3, bl. 42-48; Deel III, Hoofstuk 1, bl. 109-112.)
Huigen 2004. Een ‘Zwarte Legende’ over het Nederlandse kolonialisme in de Travels (1801-1804) van John Barrow.
Panhuyzen 2017. Een Nederlander in de wildernis: de ontdekkingsreizen van Robert Jacob Gordon (1743-1795) in Zuid-Afrika.
Buchanan 2015. Burchell’s Travels. The Life, Art and Journeys of William John Burchell 1781-1863.
Burchell, W.J. 1967. Travels in the Interior of Southern Africa.
Cornell & Malan 2005. Household Inventories at the Cape. A Guidebook for Beginner Researchers.
Diemont 2013. Olof Bergh. A legendary 17th Century wreck plunderer, bl. 15-20.
Moller, L. 2017. Of the same breath. (Oor die herkoms van dier- en plekname.)
Mossop (ed.) 1935. The journal of Hendrik Jacob Wikar (1779).
Schoeman, K. 2011. Cape Lives in the Eighteenth Century. (Hoofstuk 15, bl. 484-527 oor ‘Johanna Duminy’.)
Stewart, R. 2013c. William John Burchell. A forgotten Bicentenary, bl. 41-46.
- Oor vroeë Russiese besoekers aan die Kaap – vgl Borelik (ed.) 2015. An entirely different world’: Russian visitors to the Cape, 1797-1870.
3.6 Besinning
- Kulturele ontwikkeling van die kolonie
- Kerk en onderwys
Aanvullende bronne
Bezuidenhout, A. 2016b. Behou kerkgeboue vir nageslag. Geplaas 25 Okt. 2016.
Coetzee, P.C. 1950. Die biblioteek van die Afrikaanse kultuur, bl. 521-530.
De Villiers, J. 2012a. Die Nederlandse era aan die Kaap, 1652-1806.
Du Toit, P.S. 1938. Onderwys aan die Kaap onder die Kompanjie, 1652-1795. (Goeie bron oor die vroeë onderwys.)
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ʼn Biografie. (Hoofstuk 2.)
Hopkins, H.C. 1965. Die Moeder van ons Almal. Geskiedenis van die Gemeente Kaapstad 1665-1965.
Marais, A. 2014. Kamieskroon-kerk vier 150 jaar.
Ponelis 2001. ʼn Verkenning van die Hollandse samelewing aan die Kaap, bl. 112-123.
Van Rensburg, M.C.J. 2012. So kry ons Afrikaans. (Hoofstuk 3.)
Van der Merwe, P.J. 1977a. Van verversingspos tot landbou-kolonie, 1652-1707, bl. 59-84.
Schutte, G.J. 2017b. Onderwys aan die Kaap.
Davenport & Saunders 2000. South Africa. A Modern History. (Hoofstuk 2, bl. 29-35.)
Hattersley 1969. An illustrated social history of South Africa, bl. 1-62.
Hose 2013. Swellendam – The unreal Republic, bl. 65-68.
Ponelis 1993. The Development of Afrikaans. (Hoofstuk 1.)
Walton 1965. Homesteads and villages of South Africa.
Franken, J.L.M. 1934. Huisonderwys aan die Kaap (1692-1732). Kaapstad: Nasionale Pers Beperk.
Weg 2020. Toeka se dae: Die Toringkerk, Paarl. Geplaas 6 Aug. 2020 https://www.netwerk24.com/Weg/Nuus/toeka-se-dae-die-toringkerk-paarl-20200806
Oor die rol van die vrou in die behoud van ʼn gesin
Giliomee 2011a. Die eerste feministe …, bl. 7-8.
Schoeman, K. 1995. Die wêreld van Susanna Smit, 1799-1863.
Schoeman, K. 1997. Dogter van Sion: Machtelt Smit en die 18de-eeuse samelewing aan die Kaap, 1749-1799.
Giliomee 2003d. The rise and fall of Afrikaner woman.
Oor die geskiedenis van die Morawiese Kerk in Suid-Afrika (vgl. ook afdeling 2.8.2 in hoofstuk 24)
Krüger, B. 1966. The pear tree blossoms: A history of the Moravian mission stations in South Africa.
Krüger, B. & P.W. Schaberg 1980. The pear tree bears fruit. The History of the Morawian Church in South Africa, Western Cape Province 1869-1980.
Contadie, J. 2019. ATR-komvandaan-seminaar 2019: Afrikaans, Nederlands en die Morawiese Kerk. Geplaas 13 Nov. 2019. https://www.litnet.co.za/atr-komvandaan-seminaar-2019-afrikaans-nederlands-en-die-morawiese-kerk/
- Intellektuele lewe
“Die boere aan die Kaap het nie net baie meer beeste en skape besit nie, maar ook boeke en skilderye. Dít dui op ’n samelewing wat baie welvarender was as wat historici ons wil vertel.” (Fourie, J. 2019. Tyd vir ’n nuwe geskiedenis oor Afrikaner-welvaart. Sake, Rapport, 14 April 2019, bl. 2. https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/tyd-vir-n-nuwe-geskiedenis-oor-afrikaner-welvaart-20190413)
Aanvullende bronne
De Smidt 2017. Regspraak aan die Kaap, bl. 132-159.
De Villiers, M. 2012a. Die Nederlandse era aan die Kaap, 1652-1806, bl. 56-61.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ʼn Biografie. (Hoofstuk 2.)
Ponelis 2001. ʼn Verkenning van die Hollandse samelewing aan die Kaap, bl. 112-123.
Raidt 1991a. Afrikaans en sy Europese verlede. (Hoofstuk 8, bl. 160-166.)
Schoeman, K. 2011b. Burgers & amptenare: die vroeë ontwikkeling van die kolonie aan die Kaap, 1662-1679.
Schoeman, K. 2013b. Here & boere – Die kolonie aan die Kaap onder die Van der Stels, 1679-1712. Pretoria: Protea.
Schutte, G.J. 1988. Kompanjie en koloniste aan die Kaap, bl. 185-225.
Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 4.)
Van Rensburg, M.C.J. 2012. So kry ons Afrikaans. (Hoofstuk 3.)
Van der Merwe, H.J.J.M. 1977a. Van verversingspos tot landbou-kolonie, 1652-1707, bl. 59-84.
Biewenga 1999. De Kaap de Goede Hoop. Een Nederlandse vestigingskolonie, 1680-1730.
Huigen 2007. De contouren van een Nederlandse schrijftraditie in Zuid-Afrika tussen 1652 en 1925, bl. 24-26
Botha, C.G. 1970a. Social life in the Cape Colony: Social life and customs during the eighteenth century.
Davenport & Saunders 2000. South Africa. A Modern History. (Hoofstuk 2, bl. 29-35.)
Hattersley 1969. An illustrated social history of South Africa, bl. 1-62.
Ponelis 1993. The Development of Afrikaans. (Hoofstuk 1.)
Schoeman, K. 2011a. Cape lives of the eighteenth century.
- Leesgewoontes in die vroeë tyd aan die Kaap en die vorming van biblioteke
Dick 2012b. Gewone lesers aan die Kaap, c. 1860-1850.
Westra 2011. Boeke en boekversamelings tydens die Kompanjiesbewind aan die Kaap, bl. 42-50.
Westra, P. 2017. Boeke en boekversamelings tydens die Kompanjiesbewind, bl. 377-383.
Dick 2012a. The Hidden History of South Africa’s Book and Reading Cultures.
- Reisverslae
Lichtenstein 1967b. Travels in Southern Africa in the years 1803, 1804, 1805 and 1806.
Lichtenstein 1928 & 1930. Travels in southern Africa in the years 1803, 1804, 1805 and 1806.
Mentzel 1921-1944 [1785-7]. A Geographical and Topographical Description of the Cape of Good Hope. 3 vols.
Lichtenstein 1967a [1811 & 1812]. Reisen im südlichen Afrika uit den Jahren 1803, 1804, 1805 und 1806. 2 Vols.
- Sosio-ekonomiese omstandighede
Aanvullende bronne
Boezak, W. 2016a. Groot bloedsgevoelte, bl. 25.
Franken, J.L.M. 1953. Taalhistoriese bydraes. (Hoofstuk 2: “Die taal van die slawekinders en fornikasie met slavinne”, bl. 15-27.)
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ’n Biografie. (Hoofstuk 2.)
Schoeman, K. 1997. Dogter van Sion: Machtelt Smit en die 18de-eeuse samelewing aan die Kaap, 1749-1799. (Hoofstuk 13 oor “Die wêreld van die koloniste (1770-1806): Die laaste jare van die Kompanjie”.)
Nienaber, G.S. 1953a. Oor Afrikaans, 2.
Nienaber, G.S. 1994. Die ontstaan van Khoekhoe-Afrikaans, bl. 139-152.
Rademeyer, J.H. 1938. Kleurling-Afrikaans. Die taal van die Griekwas en Rehoboth-Basters.
Schutte, G.J. 1988. Kompanjie en koloniste aan die Kaap, bl. 185-225.
Stals & Ponelis 2001. So het Afrikaans na Namibië gekom.
Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 4.)
Van der Merwe, P.J. 1977a. Van verversingspos tot landbou-kolonie, 1652-1707, bl. 59-84.
Van der Walt, A.J.H. 1977a. Die eeu van die veeboer-pionier, 1707-1779, bl. 85-106.
Van Rensburg, M.C.J. 2012. So kry ons Afrikaans. (Hoofstuk 3.)
Hettema 1949. De Nederlandse stam in Zuid-Afrika. (Hoofstukke 4-8.)
Bakker e.a. (eds.) 2014. Eclectic ZA Wilhelmiens. A shared Dutch built heritage in South Africa.
Botha, C.G. 1970a. Social life in the Cape Colony: Social life and customs during the eighteenth century.
Davenport & Saunders 2000. South Africa. A Modern History. (Hoofstuk 2.)
Guelke & Shell 1982. The rise of a colonial landed gentry: The distribution of Landed Property in the Cape Colony 1657-1731.
Marais, J.C. 1968. The Cape Coloured People, 1652-1937.
Newton-King 1999. Masters and servants on the Cape eastern frontier, 1760-1803.
Penn 2005. The forgotten frontier. Colonist and Khoisan on the Cape’s northern frontier in the 18th century.
Ponelis 1993. The Development of Afrikaans. (Hoofstuk 1.)
Schoeman, K. 2003. Early white travellers in the Transgariep, 1819-1840.
Schoeman, K. 2011a. Cape lives of the eighteenth century.
Stewart, R. 2013b. Van Plettenberg’s Seekoei River Beacon, bl. 33-40.
Thompson, L. 2000. A History of South Africa. (Hoofstuk 2.)
Van Duin & Ross 1987. The economy of the Cape Colony in the eighteenth century.
Venter, A.J. 1974. Coloured – A Profile of Two Million South Africans.
Woodward 1975. And pretty apartments, bl. 161-181.
- Oor sosiale omstandighede aan die vroeë Kaap (misdaad, swak behandeling van slawe, skelmstreke)[8]
Penn 2015. Murderers, Miscreants and Mutineers. Early Colonial Cape Lives.
- Oor die vroeë Kaapse ameublement
Burden 2014. Ou-Kaapse Meubels – studies in style.
Badenhorst, G. 2015. Van Hollands cabinet naar Britse hangkast, bl. 210.
Botha, C.G. 1970a. Social life in the Cape Colony: Social life and customs during the eighteenth century.
Cornell & Malan 2005. Household Inventories at the Cape. A Guidebook for Beginner Researchers.
Malan, A. 1993. Households of the Cape, 1750 to 1850: inventories and the archeological record. (Ph.D.)
Viljoen & Rabe 2002. Cape Furniture 1680-1900.
- Oor die vroeë Kaapse boukuns
Biermann 1955. Boukuns in Suid-Afrika.
Bakker e.a. (eds.) 2014. Eclectic ZA Wilhelmiens. A shared Dutch built heritage in South Africa.
Botha, C.G. 1970a. Social life in the Cape Colony: Social life and customs during the eighteenth century.
- Koskultuur aan die Kaap (soos beïnvloed deur die inwoners aan die Kaap)[9]
Coetzee, R. 1977. Spys en drank.
Coetzee, R. 1982. Funa – Food from Africa. (Kosgewoontes van die verskillende etniese groepe in Afrika.)
Coetzee, R. & V. Miros 2009. Koekemakranka: Khoi-Khoin-kultuurgoed en Kom-Kuier-Kos. (Die invloed van die Khoi-Khoin op kosgewoontes en -gebruike aan die Kaap.)
Jansen van Rensburg 2014f. Verlede bepaal wat jy eet, bl. 3.
Coetzee, R. 2018. A feast from nature – !Garob ≠Ű: food culture of the first humans on planet earth. Stellenbosch: African SUN Media.
Internetskakel
Wikipedia 2014 (61). Hendrik Witbooi.
- Politieke gesindheid van die koloniste
Aanvullende bronne
Binckes & Kotzé 2014. Die Groot Trek Ongesensor. (Hoofstukke 5-9.)
Muller, C.F.J. 1990a. Stryd na binne en na buite, 1778-1795, bl. 82-103.
Van Zyl, D. 1999. Estienne Barbier, renegaat en romanfiguur, in die lig van die storie, historie en historiografie, bl. 78-96.
Davenport & Saunders 2000. South Africa. A Modern History. (Hoofstuk 2.)
Hattersley 1969. An illustrated social history of South Africa, bl. 1-62.
Newton-King 1999. Masters and servants on the Cape eastern frontier, 1760-1803.
Penn 2005. The forgotten frontier. Colonist and Khoisan on the Cape’s northern frontier in the 18th century.
- Oor die Kaapse Patriote
Beyers 1967. Die Kaapse Patriotte.
Giliomee 1988b. Die Burgerrebellie aan die Oosgrens, 1795-1815, bl. 362-386.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ’n Biografie. (Hoofstuk 2, bl. 42-47, Hoofstuk 3.)
Giliomee & Mbenga (reds.) 2007. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika. (Hoofstuk 2, bl. 78-79.)
Muller, C.F.J. 1990a. Stryd na binne en na buite, 1778-1795, bl. 82-103.
- Taaltoestande en taalpolitiek
“Die vraag wat eintlik beantwoord moet word, is: in watter omstandighede het Hollands, of die halfgevormde algemene Nederlandse omgangstaal van die 17de eeu, aan die Kaap Afrikaans geword? … Ek wil volstaan met daarop te wys dat daar destyds aan die Kaap, ʼn halfwegstasie na Batavia, ʼn verwarring van tale en dialekte geheers het. Sprekers van Nederlandse, Nederduitse, ander Europese, Oosterse en Suid-Afrikaanse inboorlingtale en dialekte aan die Kapa aanwesig was.” (Coetzee, A.J. 1948. Standaard–Afrikaans, bl. 10)
- Nederlanders en hulle Nederlands
“The contact between Afrikaans and spoken Dutch was kept up, after the divergence of these varieties, by the continued influx of Dutch immigrants.. However, since the number of Dutch immigrants remained relatively small, their impact was not great. In fact, they could not turn the tide of drastic change to draw Afrikaans closer to spoken Dutch. A number of common Afrikaans lexical items were borrowed from colloquial Dutch some time after the end of the 18th century, when these items were documented for the first time in Dutch. … Formal or written Dutch (later standard Dutch) maintained a tenuous presence in the 18th century in religion, in education and in the VOC administration but its impact was minimal under social conditions adverse to its spread.” (Ponelis 1993: 107)
Aanvullende bronne
Bosman, D.B. 1922a. Afrikaanse taaltoestande tydens Jan van Riebeeck, bl. 113-115.
Bosman, D.B. 1922b. Afrikaanse taaltoestande tydens Jan van Riebeeck, bl. 4-26.
De Villiers, J. 2012a. Die Nederlandse era aan die Kaap, 1652-1806, bl. 56-61.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ’n Biografie. (Hoofstuk 2.)
Giliomee & Mbenga (reds.) 2004. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika. (Hoofstuk 2.)
Nel, C-A. 2016n. US-taalbeleid. ‘Afrikaans in murg en been ʼn bastertaal’, bl. 5.
Ponelis 2001. ʼn Verkenning van die Hollandse samelewing aan die Kaap, bl. 119-121.
Schutte, G.J. 1988. Kompanjie en koloniste aan die Kaap, bl. 185-225.
Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 4.)
Van Rensburg e.a. 1997. Afrikaans in Afrika. (Hoofstuk 3.)
Wypkema 1945. Die Nederlandse stamverwantskap en kulturele bydrae, bl. 115-154.
Van Sluijs 2013. Afrikaans, bl. 285-296.
Botha, C.G. 1970a. Social life in the Cape Colony: Social life and customs during the eighteenth century.
Davenport & Saunders 2000. South Africa. A Modern History. (Hoofstuk 2.)
Hattersley 1969. An illustrated social history of South Africa, bl. 1-62.
Schoeman, K. 2011a. Cape lives of the eighteenth century.
Thompson, L. 2000. A History of South Africa. (Hoofstuk 2.)
- Europese immigrante: setlaars en oorheersers
Aanvullende bronne
Conradie & Groenewald 2017. Die ontstaan en vestiging van Afrikaans.
De Villiers, J. 2012a. Die Nederlandse era aan die Kaap, 1652-1806, bl. 56-61.
Giliomee 1975. Die Kaap tydens die eerste Britse bewind.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ’n Biografie. (Hoofstukke 2-4.)
Giliomee & Mbenga (reds.) 2004. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika. (Hoofstuk 2.)
Grüner 1982. Die invloed van Duits op vroeë Afrikaans – ‘n sosio-historiese perspektief, bl. 33-48.
Heese, H.F. 2005. Groep sonder grense. Die rol en status van die gemengde bevolking aan die Kaap, 1652-1795.
Heese, J.A. 1971. Die herkoms van die Afrikaner 1657-1857.
Hoge 1945. Die Duitsers in die Afrikaanse wordingsgeskiedenis, bl. 155-184.
Krige 1934. Oorsprong en betekenis van Nederlandse en Duitse Familiename in die ‘Geslacht-Register der Oude Kaapsche Familien’ (C.C. de Villiers).
Krige1936. Die Franse familiename in Suid-Afrika (van voor 1800).
Raidt 1991a. Afrikaans en sy Europese verlede. (Hoofstuk 9, bl. 191-194.)
Scholtz, J. du P. 1965c. Verdwyning van die Franse taal in Suid-Afrika, bl. 226-234.
Sleigh 2004. Die Buiteposte.
Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 4.)
Van Rensburg, M.C.J. 2012. So kry ons Afrikaans. (Hoofstuk 3.)
Davenport & Saunders 2000. South Africa. A Modern History. (Hoofstuk 2.)
Hattersley 1969. An illustrated social history of South Africa. (Hoofstuk 1.)
Ross, R. 2009. A Concise History of South Africa. (Hoofstuk 2.)
Ross e.a. 2011. Cambridge History of South Africa.
Thompson, L. 2000. A History of South Africa. (Hoofstuk 2.)
- Khoi-Khoin en Khoi-tale
“Wanneer daar oor die dekolonisering van Afrikaans gepraat word, gaan dit nie om die ontkenning van Nederlands as bron van Afrikaans nie, maar die verinheemsing van die taal deur die insluiting van ’n groter bydrae van inheemse mense en slawe tot die ontwikkeling van Afrikaans. ‘Hiermee … is die geskiedenis van Afrikaans nie so rein en wit as wta ons dink nie.’ Die geskiedenis van Afrikaans kan os ver teruggvoer word as die 1590’s, toe matrose van ’n gestrande Nederlandse skip met Khoisan-mense in aanraking gekom het.” (Gouws, L. 2019. Dialekskat van Afrikaans gevoer. Geplaas 28 Mei 2019. https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/dialekskat-van-afrikaans-gevier/?sfns=mo)
Bron: https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/2-van-laaste-4-sprekers-van-oudste-taal-sterf-20200602
Aanvullende bronne
Conradie & Groenewald 2014, 2017. Die ontstaan en vestiging van Afrikaans.
De Villiers, J. 2012a. Die Nederlandse era aan die Kaap, 1652-1806, bl. 56-61.
Elphick 1988. Die Khoisan tot c. 1770, bl. 3-43.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ’n Biografie. (Hoofstuk 2-3.)
Giliomee & Mbenga (reds.) 2004. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika. (Hoofstuk 2.)
Malan, M. 2017. Karretjiemense se storie gaan na Amerika.
Nienaber, G.S. 1989. Khoekhoense stamname: ’n voorlopige verkenning.
Nienaber, G.S. 1953a. Oor Afrikaans, dl. 11.
Nienaber, G.S. 1963. Hottentots.
Nienaber, G.S. 1993a. Khoekhoe en Afrikaans in gesprek.
Nienaber, G.S. 1993. Pa-hulle is kreools, bl. 14-67.
Sleigh 2004. Die Buiteposte.
Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 4.)
Van Rensburg e.a. 1997. Afrikaans in Afrika. (Hoofstuk 3.)
Van Rensburg, M.C.J. 2012. So kry ons Afrikaans. (Hoofstuk 3.)
Van Rensburg. M.C.J. 2013a. ʼn Perspektief op ʼn periode van kontak tussen Khoi en Afrikaans, bl. 1-11.
Van Rensburg, M.C.J. 2014b. Invul van ʼn halfvergete storie oor mense met ʼn byna vergete identiteit, bl. 34-42. (Resensie van K. Schoeman 2009b. Seven Khoi Lives. Cape biographies of the seventeenth century.)
Van Rensburg, M.C.J. 2015c. Khoi en Oosgrensafrikaans, bl. 47: 75-97.
Van Rensburg, M.C.J. 2016b. Beginafrikaans.
Breda, D. 2018. Khoekhoegowab se tyd is nou. Geplaas 17 Mei 2018. http://www.litnet.co.za/khoekhoegowab-se-tyd-nou2/
Saal, E.O. 2019. ATR-komvandaan-seminaar 2019: Van “brokwa” tot “broodgoed” – op reis met Oranjerivierafrikaans (Gariep-Afrikaans). Geplaas 13 Nov. 2019. https://www.litnet.co.za/atr-komvandaan-seminaar-2019-van-brokwa-tot-broodgoed-op-reis-met-oranjerivierafrikaans-gariep-afrikaans/
Van Heerden, M. 2019. Internasionale Moedertaaldag (2019): Khoekhoegowab-tale en Khoi-Afrikaans. Geplaas 21 Febr. 2019. https://www.litnet.co.za/internasionale-moedertaaldag-khoekhoegowab-tale-en-khoi-afrikaans/
Van Rensburg, C. (M.C.J.) 2018. Die Khoekhoegowab-tale en Afrikaans. Geplaas 22 Mei 2018. https://www.litnet.co.za/die-khoekhoegowab-tale-en-afrikaans/
Du Plessis, H. & J. Grant 2019. Afrikaans on the Frontier: Two Early Afrikaans Dialects. Critical Arts, DOI: 10.1080/02560046.2019.1702072
- S. Nienaber (1952-1953) het ʼn belangwekkende reeks artikels gepubliseer oor “Hottentotte en Afrikaans”. Hierdie artikels (wat in die bibliografie aangedui word) verdien aandag in enige studie oor die invloed van die taal van die Khoi-Khoin op Afrikaans.
Davenport & Saunders 2000. South Africa. A Modern History. (Hoofstuk 2.)
Elphick 1985. Khoikhoi and the founding of white South Africa.
Elphick & Malherbe 1989. The Khoisan to 1828, bl. 3-65.
Elphick & Shell 1989. Intergroup relations: Khoikhoi, settlers, slaves and free blacks, 1652-1795, bl. 184-242.
Elphick & Giliomee 1989. The origins and entrenchement of European dominance at the Cape, 1652-c.1840, bl. 521-566.
Hattersley 1969. An illustrated social history of South Africa. (Hoofstuk 1.)
Penn 2005. The forgotten frontier. Colonist and Khoisan on the Cape’s northern frontier in the 18th century.
Ross, R. 2009. A Concise History of South Africa. (Hoofstuk 2.)
Ross e.a. 2011. Cambridge History of South Africa.
Schoeman, K. 2009b. Seven Khoi lives: Cape biographies of the seventeenth century. (Sien M.C.J. van Rensburg 2014b vir ‘n resensie van hierdie bron.)
Saunders (ed.) e.a. 1994. Reader’s Digest Illustrated History of South Africa: The Real Story. (Afdeling 2, bl. 42-59.)
Thompson, L. 2000. A History of South Africa. (Hoofstuk 2.)
Boezak, W. 2018. ATKV-taalerfenissimposium: Willa Boezak oor die Khoisan se bydrae tot die Afrikaanse taalerfenis. Geplaas 20 Sept. 2018. https://www.litnet.co.za/atkv-taalerfenissimposium-willa-boezak-oor-die-khoisan-se-bydrae-tot-die-afrikaanse-taalerfenis/ [VIDEO]
Saal, E.O. 2019. ATR-komvandaan-seminaar 2019: Van “brokwa” tot “broodgoed” – op reis met Oranjerivierafrikaans (Gariep-Afrikaans). Geplaas 13 Nov. 2019. https://www.litnet.co.za/atr-komvandaan-seminaar-2019-van-brokwa-tot-broodgoed-op-reis-met-oranjerivierafrikaans-gariep-afrikaans/
- Oor Khoi-kultuur en -kos
Coetzee & Miros 2009. Koekemakranka: Khoi-Khoin-kultuurgoed en kom kuier kos.
- Die Karretjiemense
Lategan, H. 2013. Muis en haar mense.
Van Bart, M. 2013c. Karretjiemense se pad, bl. bl. 4-5.
Gabb 2013. The poorest of the poor. The Karretjie mense of the Great Karoo.
Roman oor Karretjiemense
Carol Campbell. Karretjiemense. (2013; Kaapstad: Umuzi.) (Vertaal deur Kirby van der Merwe uit die Engelse weergawe My children have faces.)
- Nguni- en Sotho-tale
Aanvullende bronne
AWS 2009. Afrikaanse Woordelys en Spelreëls. (Hoofstuk 18.)
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ’n Biografie. (Hoofstuk 2-3.)
Giliomee & Mbenga (reds.) 2004. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika. (Hoofstuk 2.)
Schoeman, C.J. 1975. Die negende Grensoorlog, 1877-1878.
Van der Merwe, P.J. 1937. Die noordwaartse beweging van die Boere voor die Groot Trek, 1770-1842.
Davenport & Saunders 2000. South Africa. A Modern History. (Hoofstuk 2.)
Elphick & Giliomee 1989. The origins and entrenchement of European dominance at the Cape, 1652-c.1840, bl. 521-566.
Hattersley 1969. An illustrated social history of South Africa. (Hoofstuk 1.)
Penn 2005. The forgotten frontier. Colonist and Khoisan on the Cape’s northern frontier in the 18th century.
Ross, R. 2009. A Concise History of South Africa. (Hoofstuk 2.)
Ross & Anderson 1999. Status and Respectability in the Cape Colony, 1750-1870. A Tragedy of Manners.
Ross e.a. 2011. Cambridge History of South Africa.
Theal 1970. History of the Boers in South Africa; Or, the Wanderings and Wars of the Emigrant Farmers from Their Leaving the Cape Colony to the Acknowledgment of Their Independence by Great Britain.
Thompson, L. 2000. A History of South Africa. (Hoofstuk 2.)
Van der Merwe & Beck 1995. The Migrant Farmer in the History of the Cape Colony.
7.5 Die Oosterse slawe: Maleis en Kreools-Portugees
“Die slawe moes ʼn nuwe taal leer omdat hulle nie Hollands kon praat nie. Hulle het die klanke in hulle mond rondgerol en so is Afrikaans gevorm. Wit mense het nie Afrikaans geskep nie – hulle het dit net leer praat.” (David Kramer, in K. Burger 2005)
Aanvullende bronne
Burger, K. 2005. David en Taliep delf diep en sê: Uit die mond van die slawe kom Afrikaans, bl. 6.
Dick 2012b. Gewone lesers aan die Kaap, c. 1860-1850. (Die leesgewoontes onder slawe word hier bespreek.)
Ponelis 1993. The Development of Afrikaans. (Hoofstuk 2.)
7.6 Vroue
Aanvullende bronne
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ʼn Biografie. (hoofstuk 2, bl. 26-27.)
Giliomee & Mbenga (reds.) 2007. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika. (Hoofstuk 2, bl. 78-79.)
Heese, H.F. 2005, 2013. Groep sonder grense.
Pretorius, C. 1977. Die Afrikanervrou as kultuurdraer en kultuurskepper tot 1806.
Pretorius, C. (red.) 1988. Op Trek. Die daaglikse lewe tydens die Groot Trek.
Raidt 1985 [1994]. Historiese perspektief op die normering van Afrikaans. (1994: 311-328)
Raidt 1986. Taalvariasie in agtiende-eeuse vrouetaal, bl. 101-145.
Schoeman, K. 2011. Cape Lives in the Eighteenth Century. (Hoofstuk 15, bl. 484-527 oor ‘Johanna Duminy’.)
7.7 Engelssprekendes
Aanvullende bronne
Conradie & Groenewald 2014, 2017. Die ontstaan en vestiging van Afrikaans.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ’n Biografie. (Hoofstukke 4-6.)
Giliomee & Mbenga (reds.) 2004. Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika. (Hoofstuk 3.)
Pienaar, W.J.B. 1945. Die Britse stamverwantskap en kulturele beïnvloeding, bl. 219-249.
Ponelis 1996b. Variëteite van Nederlands in die agtiende eeu aan die Kaap, bl. 86-111.
Schoeman, K. 1997. Dogter van Sion: Machtelt Smit en die 18de-eeuse samelewing aan die Kaap, 1749-1799. (Hoofstuk19: “’n Nuwe era begin (1795-1799)”, bl. 324-339.)
Steyn, J.C. 1980. Tuiste in eie taal. (Hoofstuk 4.)
Van Aswegen 1989. Geskiedenis van Suid-Afrika tot 1854. (Hoofstukke 7-9.)
Van Zyl, M.C. 1990. Oorgang, 1795-1806, bl. 104-119.
Schonken 1914. De oorsprong der Kaapsch-Hollandsche volksoverleveringen. (Hoofstuk VI, bl. 188-196.)
Davenport & Saunders 2000. South Africa. A Modern History. (Hoofstuk 2.)
Elphick & Giliomee 1989. The origins and entrenchement of European dominance at the Cape, 1652-c.1840, bl. 521-566.
Hattersley 1969. An illustrated social history of South Africa. (Hoofstuk 1.)
Lambert 2014. English-speaking South Africans: uncertain of their identity, bl. 588-609. (‘n Belangrike hedendaagse bydrae oor die Britte in die land en hoe hulle hul identiteit as Suid-Afrikaners ervaar.)
Newton-King 1999. Masters and servants on the Cape eastern frontier, 1760-1803.
Penn 2005. The forgotten frontier. Colonist and Khoisan on the Cape’s northern frontier in the 18th century.
Ponelis 1993. The Development of Afrikaans. (Hoofstuk 2, bl. 50-52.)
Ross, R. 2009. A Concise History of South Africa. (Hoofstuk 2.)
Ross e.a. 2011. Cambridge History of South Africa.
Thompson, L. 2000. A History of South Africa. (Hoofstuk 2.)
7.8 Besinning
Aanvullende bronne
Du Plessis, H. 2015. Afrikaans, gekry of gemaak? Tydskrif vir Nederlands en Afrikaans, 23: 71-89.
Giliomee 2004. Die Afrikaners. ’n Biografie. (Hoofstuk 2, bl. 41-42.)
Ponelis 2001. ʼn Verkenning van die Hollandse samelewing aan die Kaap, bl. 112-123.
Prins, P. 1938. Hoe oud is Afrikaans?, bl. 16.
Roberge 1994a. The formation of Afrikaans.
Roberge 1994b. On detecting a prior linguistic continuum in Cape Dutch, bl. 153-165.
Roberge 2002a. Afrikaans: considering origins, bl. 79-103.
Roberge 2002b. Convergence and the Formation of Afrikaans, bl. 57-93.
Roberge 2003. Afrikaans, bl. 15-40.
Roberge 2006b. On reconstructing a linguistic continuum in Cape Dutch (1740-1840), bl. 179-200.
Van der Wouden (ed.) 2012. Roots of Afrikaans. Selected writings of Hans den Besten.
- Samevatting
- Tydlyn
[1] Vgl. A.J. Opperman 2016 oor die totstandkoming van hierdie boekiereeks.
[2] Van Riebeeck se Daghregister is getrou bygehou tydens sy reis na die Kaap en ook tydens sy tien jaar lange verblyf daar. Die dagregister self en dokumente daaroor dien as beskrywing van ’n vroeë tyd en dit gee insig in die wyse waarop die mense gereis, geleef en ’n bestaan gevoer het. Ook die probleme (soos oor die weer, die Khoi-Khoin, die gebrek aan voedsel, ensovoorts) en die oplossings daarvoor word aangedui. Varley (1952: 63) beskryf die belang van die dagregister soos volg: “Vir die ou reisigers was die Kaap onherbergsaam, wreed, onwinsgewend. Dit is die blywende verdienste van Van Riebeeck: hy het bewys dat dit beset, beplant, beman en mak gemaak kan word. Omdat dit hierdie prestasie stap vir stap weergee, en om die manier waarop dit gedoen word, is die Daghregister van Jan van Riebeeck ʼn baken nie slegs in ons eie geskiedenis nie, maar in die geskiedenis van die wêreld van vandag.”
[3] Hierdie internetbron is die resultaat van ʼn gesamentlike projek (Nederlands, Asiaties, Suid-Afrikaans) om argiefbronne oor ’n gedeelde verlede, soos oor die VOC, beskikbaar te stel. Tanap = Towards a New Age of Partnership. Dit is “a Dutch/Asian/South-African programme of cooperation based on a mutual past, was jointly developed in 1997 and 1998 by the National Archives of the Netherlands, known as the Nationaal Archief van Nederland (ARA) and the Research School for Asian, African and Amerindian Studies CNWS of Leiden University.” http://www.tanap.net/content/about/first_steps.cfm
[4] De Graaff ondersoek in 2015 en 2016 die nasate van die “eerste mense”, die Khoi, en die impak wat die onderskeie volke van die tyd (Nederlanders, Engelse, Duitsers, en andere) op die lewens van die Khoi-Khoin gehad het.
[5] Mbembe beskryf slawerny as die gevolg van wêreldwye kapitalisme en hoe mense as gevolg daarvan gereduseer is tot minderes, as mense wat gebruik is om kapitalistiese doelwitte te bereik, as mense wat ekonomies en maatskaplik van die samelewings uitgesluit is, en as mense wat ontneem is van die reg op ʼn waardige lewe.
[6] Die geval van die opstand van die 140 slawe op die skip Meermin is goed gedokumenteer. Die muitery in 1766 (die slawe wou naamlik terugvaar na Madagaskar) het gelei tot die dood van die helfte van die bemanning en uiteindelik ook tot die dood van ʼn klompie van die slawe en die stranding van die Meermin in die omgewing van die huidige Kaap Agulhas. 112 van die slawe het later wel die Kaap bereik om daar te werk. Vergelyk ook Anoniem 2013g. Slawerny in Suid-Afrika.
[7] Hierdie bron is nie goed ontvang nie en in resensies is verskeie foute uitgewys.
[8] Enkele voorbeelde: (i) Maria Mouton, die eerste wit vrou wat aan die Kaap tereggestel is weens haar buite-egtelike verhouding met ʼn slaaf en die moord op haar man; (ii) oor Johannes Seidenfaden, ʼn sendeling, wat sy sendingstasie te Suurbraak omskep het in sy eie koninkryk en die Khoi verarm het; (iii) soldate wat probeer ontsnap het uit die Kaap, maar gevang is en gehang is.
[9] Dr. S.E. Duff van die Universiteit van die Witwatersrand (aangehaal in Jansen van Rensburg 2014f: 3) voer aan dat die geskiedenis van mense ‘n groot rol speel in hulle kosvoorkeure: “’n Mens kan nie sê Boerekos is uniek aan die Afrikanerkultuur nie. Daardie spesifieke term en identiteit is eers in die 20ste eeu geskep. Maar Afrikaners het sekere kosse tydens die Groot Trek geëet en dit is toe van generasie na generasie oorgedra. Dit was swerwerskos wat lank moes hou. Ons geskiedenis beïnvloed dus ons kulinêre erfenis.” In dieselfde berig word dr. M. Oelofse van die Universiteit van die Vrystaat soos volg hieroor aangehaal: “Sekere tradisies en kulture is met die geskiedenis oorgedra en gevestig – koeksisters, melktert, beskuit en braaivleis is kossoorte wat oor die jare deur middel van geskiedenis op ons tafel gekom het. Geskiedenis speel ongetwyfeld ’n rol.”