Hoofstuk 22 - Die Storie van Afrikaans

Inleiding
Die feite van Afrikaans: statistiek, wetenswaardighede

2.1 Die debat oor tale in Suid-Afrika: Afrikaans se posisie

Daniels, L. 2018. Ten interesting findings from Statistics South Africa’s latest report. Geplaas 22 Junie 2018. https://www.msn.com/en-za/news/national/ten-interesting-findings-from-statistics-south-africas-latest-report/ar-AAyZJBG?li=AAaxc0E&ocid=spartandhp

“Statistics South Africa’s 2017 General Household Survey was released in Pretoria on Thursday and gives some interesting insights into the lives of ordinary citizens. The survey’s target population was all private households in all nine provinces of South Africa and residents living in workers’ hostels.

Here are some of the more interesting findings:

English is only the sixth-most common language spoken inside the home

Just under a quarter (24,7%) of households in South Africa spoke isiZulu at home, while 15,6% of households spoke isiXhosa, and 12,1% of households spoke Afrikaans. English was spoken by only 8,4% of individuals at home, making it the sixth-most common language spoken inside the home. English is, however, the second most commonly spoken language outside the household (17,6%) after isiZulu (24,7%), with isiXhosa being the third-most common (13,0%).

The biggest percentage of Afrikaans speakers are not white

According to the survey, more than three-quarters (76,3%) of coloured people spoke Afrikaans at home, and 21,8% spoke English, while 57,9% of whites spoke Afrikaans and 39,2% English.”

https://www.michalsons.com/wp-content/uploads/2011/09/Languages_spoken_in_SA.jpg

Nkanjeni, U. 2019. Only 8% of South Africans speak English at home – report. Geplaas 5 Junie 2019. https://www.timeslive.co.za/news/south-africa/2019-06-05-only-8-of-south-africans-speak-english-at-home-report/

Staff Writer 2019. These are the most-spoken languages in South Africa in 2019. Geplaas 1 Junie 2019. https://businesstech.co.za/news/business/319760/these-are-the-most-spoken-languages-in-south-africa-in-2019/

“IsiZulu is South Africa’s most spoken language. This according to StatsSA’s latest General Household Survey (GHS) which released its report at the end of May (2019).

The statistics are based on the languages most commonly spoken at home, work and school.

Just more than 25.3% of individuals speak isiZulu at home, while 14.8% speak isiXhosa and 12.2% speak Afrikaans.

The sixth most common home language in SA is English, with 8.1% of people speaking it at home.

However, English is the second most commonly spoken language outside the household at 16.6%, after isiZulu at 25.1%. IsiXhosa is at 12.8%.”

Bron: https://www.timeslive.co.za/news/south-africa/2019-06-05-only-8-of-south-africans-speak-english-at-home-report/ en http://www.statssa.gov.za/publications/P0318/P03182018.pdf

https://cdn.24.co.za/files/Cms/General/d/3247/d94783c850a0460293200bc989b6be88.jpg

2.2 Statistiek oor Afrikaans

Aanvullend oor emigrasie

“EK het gemengde gevoelens gehad toe my seun en sy gesin besluit het om Suid-Afrika te verlaat vir ‘n onderwyspos in Nieu-Seeland.

Aan die een kant is dit die werklikheid van werk in die globale ekonomie; jong mense het ‘n veel groter kans as hul ouers om in ander dele van die wêreld te werk. Dis ook nie ‘n slegte ding vir jong mense om te reis, ander kulture te ervaar en in ander kontekste te leer nie.

Aan die ander kant verlaat al hoe meer van ons talentvolste jong professionele mense die land in ‘n poging om aan die wreder werklikhede van Suid-Afrika ná apartheid te ontsnap, en dís iets waaroor ons moet praat. …

Om die land te verlaat is egter lank nie meer nét ‘n rassekwessie nie. Trouens, sommige peilings dui daarop dat meer jong swart professionele mense as wittes die land verlaat.

Dis nie ongeskoolde jong mense sonder vaardighede wat die land verlaat nie; dis ons talentvolste mense wat opgeraap word om te werk as ingenieurs, inligtingstegnologiespesialiste, bestuurskonsultante of ouditeurs.” (Jansen, J. 2019. Dis tyd om wal te gooi teen uitvloei van vaardige jong mense. Geplaas 24 Mei 2019. https://www.vryeweekblad.com/nuus-en-politiek/2019-05-24-dis-tyd-om-wal-te-gooi-teen-uitvloei-van-vaardige-jong-mense/) (Eie kursivering)

“Emigration is a South African reality.

The choice of destination country, even just as a thought experiment, is the topic of many a dinner conversation.

News media seems to confirm that more and more South Africans are leaving.” (Fourie, J. 2019. Why South Africans are emigrating and what to do about it. Geplaas 20 Junie 2019. https://www.fin24.com/Finweek/Opinion/why-south-africans-are-emigrating-and-what-to-do-about-it-20190620)

“Ek wou nooit geëmigreer het nie. Ten spyte van my vrou wat jare gelede al daaroor begin skimp het, was my antwoord altyd min of meer: ‘Nee wat, só maklik gaan hulle nie van my ontslae raak nie.’ Ná nege geslagte in Afrika lê jou voorsate oral in Suider-Afrika begrawe. …

Ek het besef dat alle kulture en instellings ’n tyd het om te kom en ’n tyd om te gaan. Die vraag was: Was ek, as iemand in my laat 40’s, bereid om rond te hang en te kyk hoe dinge die volgende 20 of 30 jaar sou uitspeel? Is hoop ’n goeie strategie? …

En so beland jy in ’n nuwe land met ’n paar tasse en ’n hond. Jy maak bankrekeninge oop. Koop rygoed. Jy voel dom in ’n plek met ander reëls en gebruike. Dis soveel moeiliker as wat dit in Seinfeld gelyk het. …

Ek leer dat dit oukei is om goed op my bakkie se agtersitplek te los. Niemand sal die ruit uitslaan en dit steel nie. …

As mens van vlees en bloed kan jy nie lojaliteite aan- en afskakel soos ’n ketel nie. Die pendulum swaai amper daagliks tussen die besef van hoe gelukkig ons is om in Amerika te kan woon en werk – en die verlange na geliefdes en die behoefte na ’n gevoel van “dis my land”. …

Geen besluit wat jy neem, is ooit 100% korrek nie. Alles is ’n kompromie. So ook emigrasie. Ons hou duim vas vir julle in Suid-Afrika. Mag die boosheid tot ’n einde kom en julle die vrede en voorspoed kry wat julle verdien.” (Kirsten, J. 2019. ‘Ons hou duim vas vir julle in SA.’ Rapport Weekliks, 7 Julie 2019, bl. 8-9. https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/ons-hou-duim-vas-vir-julle-in-sa-20190707)

“As dit net my broers- en susterskinders was, sou ek nie hier daaroor geskryf het nie.

Hulle is boonop bloot agter goeie werkaanbiedinge weg, en dit is goed en reg so. Maar honderdduisende mense soos hulle het al die land verlaat, ’n groot klomp is besig om voor te berei om te emigreer en ’n mens vermoed dat nog baie meer vandag graag sou wou trek as hulle kon. Dis ’n nuwe Groot Trek.” (Du Preez, M. 2019. O wye en droewe land. Geplaas 12 Julie 2019. https://www.vryeweekblad.com/menings-en-debat/2019-07-11-o-wye-en-droewe-land/)

“Dan is daar die taal. Nederlanders beskou Afrikaans as ’n ‘koloniale kromtrekking van die kontinentale Volkstaal.’ Sy kan haar nie in Nederlands uitleef nie, want in daardie taal ‘ … verloor ek my nuanse en dubbelsinnighede, juis die dinge wat ’n mens aantreklik en interessant maak vir ander’.

‘Hoe moet ek leef in ’n land waar my identiteit, taal en kultuur onlosmaaklik verweef is met ’n koloniale geskiedenis van verskriklike onderdrukking? En waar die bevoorregting waarin ek leef moontlik gemaak is deur uitbuiting en onderdrukking van ander? Hoe bewoon ek hierdie identiteit en hoe leef ek met al my bevoorregting op ’n herstellende, transformerende en etiese manier? Is dit moontlik?’” (Aangehaal in Steinmar, D. 2019. Hoe om die hart van witheid los te koop. Geplaas 12 Julie 2019. https://www.vryeweekblad.com/mense-en-kultuur/2019-07-11-hoe-om-die-hart-van-witheid-los-te-koop/)

“South Africa is losing at least 25 000 emigrants per year and about 1 000 high net worth individuals, joining the estimated 1.5 million South African expats abroad” (Johann van Rooyen – https://www.fin24.com/Economy/next-big-wave-of-skilled-workers-emigrants-leaving-sa-political-analyst-20190808)

“Die getal Suid-Afrikaners van alle rasse wat wil landuit, lyk asof dit toeneem. Jong professioneles wat bekommerd is oor hulle loopbane en kinders soek groener weivelde. …

… die frustrasie wat geskep word deur die regering se onbevoegdheid, korrupsie en ekonomiese agteruitgang van die dekade onder Jacob Zuma se bewind, is besig om inslag te vind.

Statistiek van gunstelingbestemmings soos Australië toon dat gemiddeld 13 000 mense elke jaar, die afgelope tien jaar die land verlaat het. Dit het in 2016 tot 36 000 opgeskiet. ’n Eiendomsagente-opname wat nagegaan is deur die FNB-strateeg John Loos wys dat 7,8% van alle huisverkope in die eerste kwartaal toegeskryf kan word aan die eienaars wat emigreer het.

Hierdie getalle kan na min klink in ’n bevolking van oor die 57 miljoen, maar dit is kommerwekkend gegewe die grootte en samestelling van Suid-Afrika se brose belastingbasis.

Emigrante is oor die algemeen hoër-inkomste belastingbetalers met mobiele vaardighede, wat die land en sy swak finansies nie kan bekostig om te verloor nie.” (Talevi, G. 2019. Waar gaan almal heen: Die storie agter die land se verlies aan vaardighede. Geplaas 9 Aug. 2019. https://www.vryeweekblad.com/nuus-en-politiek/2019-08-09-waar-gaan-almal-heen-die-storie-agter-die-land-se-verlies-aan-vaardighede/)

“South Africa’s current emigration data is ropey at best; there’s no more reliable proof than the anecdotal evidence that the country is going through a period of skills migration. South Africa sees waves of departures at critical inflection points in its history. This is one of those times.

The current state of the economy, the failure to clearly define a vision for a better future and a breakdown in trust between government and many of its citizens, means that a growing number of those with options elsewhere, are packing their bags.

Migration is a perfectly natural phenomenon and has been around since the beginning of time. Every generation has its problems and people make choices about their futures using the best information they have access to.

In recent decades, South Africa has seen periods of brain drain, primarily driven by political and economic uncertainty.” (Whitfield, B. 2019. South Africa must stop people leaving and lure emigrants back home. Here’s what we can learn from Portugal’s crazy scheme. Geplaas 17 Aug. 2019. https://www.businessinsider.co.za/bruce-whitfield-emigration-2019-8)

(Bron: https://www.netwerk24.com/Nuus/Ondersoeke/emigrasie-is-die-gras-werklik-groener-daar-20200220)

Boonzaaier, D. 2019. Emigrasie skiet die hoogte in. Rapport, 26 Mei 2019, bl. 6. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/emigrasie-skiet-die-hoogte-in-20190525

Coetzee, A. 2019. In my vel. ‘n Reis. Kaapstad: Tafelberg. (Impak van emigrasie)

Du Preez, M. 2019. O wye en droewe land. Geplaas 12 Julie 2019. https://www.vryeweekblad.com/menings-en-debat/2019-07-11-o-wye-en-droewe-land/)

Essop, P. 2019. ‘Jong wittes, moenie die land verlaat.’ Beeld, 10 April 2019, bl. 1.

Hofmeyr, M. 2019. Emigrasie: ‘Moenie jou tasse pak, daar is hoop.’ Geplaas 27 Junie 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Die-Student/emigrasie-moenie-jou-tasse-pak-daar-is-hoop-20190627

Horne, W. 2019. Breinkwyn: 42% van beroepslui wil oorsee werk soek. Geplaas 22 Mei 2019. https://www.netwerk24.com/Sake/Muntslim/Beroepe/breinkwyn-42-van-beroepslui-wil-oorsee-werk-soek-20190522

Horne, W. 2020. Breinkwyn laat leemte in SA wat immigrante moet aanvul. Geplaas 4 Sept. 2020. https://www.netwerk24.com/Sake/Muntslim/Beroepe/breinkwyn-laat-leemte-in-sa-wat-immigrante-moet-aanvul-20200903

Jansen, J. 2019. Dis tyd om wal te gooi teen uitvloei van vaardige jong mense. Geplaas 24 Mei 2019. https://www.vryeweekblad.com/nuus-en-politiek/2019-05-24-dis-tyd-om-wal-te-gooi-teen-uitvloei-van-vaardige-jong-mense/

Joubert, S. 2020. Emigreer of bly. Kaapstad: Lux Verbi.

Kirsten, J. 2019. ‘Ons hou duim vas vir julle in SA.’ Rapport Weekliks, 7 Julie 2019, bl. 8-9. https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/ons-hou-duim-vas-vir-julle-in-sa-20190707

Kloppers, E. 2018. Emigrasie kom teen prys. Beeld-Eiendomme, 3 Aug. 2018, bl. 19. https://www.netwerk24.com/Sake/Eiendomme/emigrasie-kom-teen-prys-20180802

Marais, A. 2020. Terug na die land van sonskyn … Taalgenoot, Somer 2020: 52-55. (Oor terugkerende emigrante.)

Marx, J. 2020. Emigrasie: Is die gras werklik groener daar? Geplaas 21 Feb. 2020. https://www.netwerk24.com/Nuus/Ondersoeke/emigrasie-is-die-gras-werklik-groener-daar-20200220

Minnaar, D.; C. Myburgh & M. Poggenpoel 2014. Die belewenisse van ouers wie se kinders emigreer het. Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 54(4): 853-867.

Meyer, N. & A. Coetzee 2018. Taal en migrasie: ’n onderhoud met Andries Coetzee. Geplaas 7 Aug. 2018. https://www.litnet.co.za/taal-en-migrasie-n-onderhoud-met-andries-coetzee/

Ntsaluba, G. 2020. Al hoe meer wil padgee uit SA. Rapport, 30 Aug. 2020. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/al-hoe-meer-wil-padgee-uit-sa-20200829

Peyper, L. 2020. Talle bly, net om later te gly. Sake, Rapport, 19 Julie 2020, bl. 12.

Scholtz, L. 2019. Só bloei die land talent na buite. Die Burger, 17 April 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/so-bloei-die-land-talent-na-buite-20190417

Smit, F. 2019. Migrasie kort bestuur. Beeld, 10 Jan. 2019, bl. 13.

Smit, F. 2019. Aanwas het ons ingehaal. Beeld, 13 Junie 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/aanwas-het-ons-ingehaal-20190612

Steinmar, D. 2019. Hoe om die hart van witheid los te koop. Geplaas 12 Julie 2019. https://www.vryeweekblad.com/mense-en-kultuur/2019-07-11-hoe-om-die-hart-van-witheid-los-te-koop/)

Talevi, G. 2019. Waar gaan almal heen: Die storie agter die land se verlies aan vaardighede. Geplaas 9 Aug. 2019. https://www.vryeweekblad.com/nuus-en-politiek/2019-08-09-waar-gaan-almal-heen-die-storie-agter-die-land-se-verlies-aan-vaardighede/

Van der Walt, S. 2019. Bly in SA, vra Ramaphosa. Beeld, 5 April 2019, bl. 2.

Fin24 2019. SA brain drain worsens as expats plug skills gaps abroad, says new report. Geplaas 13 Julie 2019. https://www.fin24.com/Economy/sa-brain-drain-worsens-as-expats-plug-skills-gaps-abroad-says-new-report-20190713

Fin24 2019., Next big wave of skilled workers, emigrants leaving SA – political analyst. Geplaas 9 Aug. 2019. https://www.fin24.com/Economy/next-big-wave-of-skilled-workers-emigrants-leaving-sa-political-analyst-20190808

Fourie, J. 2019. Why South Africans are emigrating and what to do about it. Geplaas 20 Junie 2019. https://www.fin24.com/Finweek/Opinion/why-south-africans-are-emigrating-and-what-to-do-about-it-20190620

Head, T. 2019. Here’s how many people speak Afrikaans, Xhosa and Zulu outside of South Africa. Geplaas 14 Jan. 2019. https://www.thesouthafrican.com/other-countries-speak-afrikaan-xhosa-zulu/

News24 2019. Young South Africans speak: Why we are leaving the country. Geplaas 26 April 2019. https://www.news24.com/MyNews24/young-south-africans-speak-why-we-are-leaving-the-country-20190426

Traveller24 2019. Emigration queries spike by 70% in SA – here are the top countries South Africans are interested in. Geplaas 1 Aug. 2019. https://www.traveller24.com/TravelPlanning/VisaInfo/immigration-queries-spike-by-70-in-sa-here-are-the-top-countries-south-africans-are-interested-in-20190801

Van Rooyen, J. 2019. Global Mobility and Migration 2019: A Guide for Skilled Workers, Entrepreneurs, Retirees, Investors and Refugees. Citizenship & Residence Research Consultants (CRRC). https://www.amazon.com/Global-Mobility-Migration-2019-Entrepreneurs-ebook/dp/B07SQV6TSZ/ref=sr_1_1?keywords=skilled+worker&qid=1565526949&s=books&sr=1-1

Whitfield, B. 2019. South Africa must stop people leaving and lure emigrants back home. Here’s what we can learn from Portugal’s crazy scheme. Geplaas 17 Aug. 2019. https://www.businessinsider.co.za/bruce-whitfield-emigration-2019-8

2.3 Wetenswaardighede: Suid-Afrika (gebaseer op sensus-2011, asook nuusberigte in die media en in publikasies)

BEVOLKING

“Statistiek van die Verenigde Nasies toon dat daar teen 2030 tussen 65 miljoen en 67 miljoen mense in Suid-Afrika sal woon, en teen 2055 sal dit tussen 75 miljoen en 78 miljoen mense wees – voordat dit stelselmatig sal begin afneem.” BusinessTech. Netnuus 23 Junie 2019. https://www.netnuus.com/54feb744-fbcd-4e7f-85e0-a102f01b3719

Die kleinste provinsie (Gauteng) het die meeste inwoners: 23,7% van die land se inwoners (= 12 miljoen).
Die grootste provinsie is die Noord-Kaap en die Oos-Kaap is die tweede grootste provinsie.
Die Noord-Kaap se inwoners is wyd versprei oor die provinsie.
Ouderdomsgewys is die groepe soos volg: 0-14: 29,2%, 15-64: 65,5% en 65+: 5,3%. Teen einde 2016 was 8,1% van die bevolking ouer as 60 jaar. Volgens demografiese projeksies sou meer as ŉ derde van Suid-Afrika se bevolking onder die ouderdom van 18 wees.
In 2004 was Suid-Afrikaners se gemiddelde lewensverwagting slegs 52,7, maar teen 2014 was dit reeds 61,2 jaar. (Vgl. Prince 2015f, E. Brits 2016e.) Teen 2016 was die ouderdom 59,3 vir mans, en vir vroue weer 66,2.
Die jeug (veral diegene wat sedert 1994 gebore is) kan ŉ beduidende impak hê op die rigting waarin die land beweeg: polities, ekonomies, sosiale patrone. (Vgl. P. Steyn 2015b.)
Daar is ongeveer 35 miljoen volwassenes in die land (2016).
In 2011 is 911 353 kinders in Suid-Afrika gebore teenoor 1,07 miljoen in 2006.[1]
In 2012 is die meeste geboortes in Gauteng geregistreer (ongeveer 270 000), gevolg deur KwaZulu-Natal (ongeveer 236 000). Die minste geboortes was in die Noord-Kaap: 26 322.
In 2012 is 101 seuntjies vir elke 100 meisies geregistreer.
[Vgl. ook Du Plessis, C. 2018. Wit en bruin Afrikaanses kry meer babas. Beeld, 16 Aug. 2018, bl. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/wit-en-bruin-afrikaanses-kry-meer-babas-20180815 vir meer oor bevolkingspatrone en -voorspellings.]
“Die bruin Afrikaanssprekende bevolking sal toeneem tot 3,6 miljoen in 2021. Teen 2041 sal daar 3,7 miljoen bruin Afrikaanssprekendes in die land wees.” (Vgl. Du Plessis, C. 2018. Wit en bruin Afrikaanses kry meer babas. Beeld, 16 Aug. 2018, bl. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/wit-en-bruin-afrikaanses-kry-meer-babas-20180815)
“Volgens die jongste raming van die Verenigde Nasies (VN) se bevolkingsafdeling is die bevolking van Suid-Afrika tans 58 065 097. 46,7 miljoen of 80,9% is swart, 5,1 miljoen of 8,8% is bruin, 4,5 miljoen of 7,8% is wit en 1,4 miljoen of 2,1% is Asiërs.

Die feit dat die proporsies van die wit, bruin en Asiër-bevolkingsgroei sedert 1970 konstant afneem en die proporsie van die swart bevolking toeneem, word in bygaande grafika [SIEN ONDER] aangedui. Die proporsie van swart mense het van 70,2% in 1970 tot die huidige 80,9% toegeneem.

Die vinnige groei van die swart bevolking het die proporsie van wit mense van 17,5% in 1970 tot die huidige 7,8% laat daal, terwyl daar ’n afname van 9,4% tot 8,8% by bruin mense en van 2,2% tot 2,1% by Asiërs was.

My ontleding toon dat wit mense se getalle teen 2030 tot 4 miljoen sal afneem en dat hulle slegs 3% van die totale bevolking sal uitmaak.”

Vinnige bevolkingsgroei lei daartoe dat maatskaplike welsyn die begroting opslurp. massa-onderwys lei tot swak vaardigheidsontwikkeling en gevolglike werkloosheid. Gesinsbeplanning bly ’n rooi doek.

Maar onder meer oorvol skole veroorsaak dat slegs 43% van die 14 miljoen leerlinge hul skoolloopbaan suksesvol voltooi. Dit laat die jongmense weerloos teen die eise van ’n tegnologiese en kennisgedrewe ekonomie. In Afrikalande is dit 23%. meer as 13% van Suid-Afrika se bevolking ouer as 20 jaar is funksioneel ongeletterd. Die gebrekkige onderwysstelsel lewer lae vaardigheidsvlakke, strem ekonomiese groei en veroorsaak dat meer as 55% van die jeug werkloos is.

Volgens Statistieke Suid- Afrika groei die totale bevolking teen 1,55% of 870 000 per jaar – meer as 2 000 per dag. Jaarliks word 1,2 miljoen babas gebore (meer as 3 000 per dag), terwyl 500 000 mense sterf. Dit is onduidelik hoeveel immigrante (wettig en onwettig) jaarliks die land binnestroom.”

(Smit, F. 2019. Aanwas het ons ingehaal. Beeld, 13 Junie 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/aanwas-het-ons-ingehaal-20190612)

Bron: Smit, F. 2019. Aanwas het ons ingehaal. Beeld, 13 Junie 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/aanwas-het-ons-ingehaal-20190612

“South Africa’s mid-year population is estimated to have increased to 58.78-million in 2019, a report by the national statistics agency showed on Monday [29 July 2019]. …

The report shows that approximately 51. 2 percent of the population, or about 30-million, is female. About 28. 8 percent is aged younger than 15 years while nine percent is 60 years or older.

For the period 2016–2021, Gauteng and Western Cape are likely to experience the largest inflow of migrants of approximately 1.64-million and 494 000 respectively.

“Life expectancy at birth for 2019 is estimated at 61.5 years for males and 67.7 years for females. The infant mortality rate for 2019 is estimated at 22.1 deaths per 1 000 live births,” Stats SA said.

It said South Africa’s HIV prevalence rate was about 13.5 percent, with the total number of people living with HIV estimated at 7.97-million in 2019.” (https://www.polity.org.za/article/sa-mid-year-population-increased-to-5878m-in-2019-statssa-2019-07-29)

Beukes, W. 2020. SA het byna 60 m. mense, sê SSA. Beeld, 10 Julie 2020, bl. 2. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/sa-bevolking-nou-meer-as-5962-m-20200709

Volgens hierdie berig het Suid-Afrika teen Julie 2020 bykans 59,62 miljoen inwoners. Dit het binne ongeveer ‘n jaar gestyg van 58,8 miljoen tot op hierdie vlak.

OPLEIDING EN ONDERWYS

Hoërskoolleerlinge het toegeneem van 51% in 1994 tot 80% in 2013.
Die statistiek vir skoolbywoning is: 73,4% het skool bygewoon en 26,6 % nie.
Geletterdheid[2] is dus steeds ŉ groot probleem. So byvoorbeeld het 17,3% van die inwoners in Limpopo geen skoolopleiding nie en in Mpumalanga is dit 14%.
Slegs 43% van die leerlinge wat in 2000 skool begin het, het matriek voltooi in 2011. Die syfers vir 2001-2012 was 43% en vir 2002-2013 was dit 47%. In 2013 was daar bykans 1,3 miljoen graad 1-leerders en teen 2014 het net 551 600 aangemeld vir die matriekeksamen, dus slegs ongeveer 42,5%. Vir die matrieks van 2018 geld die volgende: 1 141 732 leerlinge het in 2007 geregistreer vir graad een en slegs 800 843 het in 2018 aangemeld vir die eindeksamen, alhoewel heelwat hiervan leerlinge was wat in vorige jare nie geslaag het nie en weer aangemeld het vir die eksamen. Hiervan het 78,2% matriek geslaag (ongeveer 625 000), maar slegs 33,6% (172 043) hiervan kwalifiseer vir verdere voorgraadse studie. Bereken volgens registrasie in 2007 en die uiteindelike slaag in 2008 het slegs 37,6% wel matriek geslaag. Die uitvalsyfer was dus geweldig hoog. (Vgl. M. le Cordeur 2019. Opwaartse kurwe, maar …. By, Beeld, 5 Jan. 2019, bl. 19; Slatter, L. 2019. Matrieks: Geluk, maar dié ses sake pla. Rapport, 6 Jan. 2019, bl. 4.)
Vergelyk die onderstaande skema rakende 2018. (Bron: M. Nienaber 2019. Slaagsyfer: Kritici ‘klink soos plaat wat vashaak’. Geplaas 4 Jan. 2019.

https://www.netwerk24.com/Nuus/Matriek/slaagsyfer-kritici-klink-soos-plaat-wat-vashaak-20190104)

ŉ Groot persentasie leerlinge verlaat skool voortydig om ŉ verskeidenheid redes, soos ŉ gebrek aan geld om verder te leer, om te gaan werk om ŉ uitgebreide familie te onderhou, swak skoolprestasie, ens. ŉ Groot gevolg hiervan is ŉ hoë werkloosheidkoers en dit skep weer ledigheid en uitsigloosheid wat mettertyd tot misdaad lei, veral onder die swart en bruin jeug. (Vgl. C-A Nel 2014s: 13, 2014w: 6.)
9 miljoen kinders trek voordeel uit daaglikse skoolvoedingskemas.
[Vgl. ook: Slatter, L. 2019. Onderwys: Skole ly só onder swak bestuur. Rapport, 14 April 2019. https://www.netwerk24.com/Nuus/Onderwys/skole-ly-so-onder-swak-bestuur-20190413–
“Maar onder meer oorvol skole veroorsaak dat slegs 43% van die 14 miljoen leerlinge hul skoolloopbaan suksesvol voltooi. Dit laat die jongmense weerloos teen die eise van ’n tegnologiese en kennisgedrewe ekonomie. In Afrikalande is dit 23%. meer as 13% van Suid-Afrika se bevolking ouer as 20 jaar is funksioneel ongeletterd. Die gebrekkige onderwysstelsel lewer lae vaardigheidsvlakke, strem ekonomiese groei en veroorsaak dat meer as 55% van die jeug werkloos is.” (Smit, F. 2019. Aanwas het ons ingehaal. Beeld, 13 Junie 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/aanwas-het-ons-ingehaal-20190612

DIENSTE EN FASILITEITE TOT BESKIKKING

Die persentasie van inwoners wat elektrisiteit inspan vir die verskaf van lig in hulle wonings, het beduidend toegeneem: in 1996 was dit 58,2% van die bevolking, in 2002 was dit 70,1%, in 2014 was dit 84,7% en in 2015 reeds 85%. 15% van die landsinwoners gebruik nog hout as hulle vernaamste energiebron terwyl 12% geen bron ter verhitting het nie. Die voordele van die demokratiese Suid-Afrika begin derhalwe stadig deurwerk na die bevolking rakende energieverskaffing, die beskikbaarheid van water, riolering en vullisverwydering. So byvoorbeeld het slegs 5 miljoen gesinne toegang tot elektrisiteit gehad in 1994 en in 2017 was dit reeds 13 miljoen.
In 1994 was bykans 50% van alle huise in die land sonder elektrisiteit en in 2014 was dit slegs 14%.
2,8 miljoen regering-gesubsidieerde huise is gebou sedert 1994.
46% Suid-Afrikaners het teen 2011 in huise of meenthuise gewoon, 23% in die sogenaamde HOP-huise, 12% in plakkershutte, 10% in tradisionele hutte en die res in ander bewoning.
12 miljoen mense het sedert 1994 toegang tot verblyf en eiendom gekry.
56% van alle behuisingsubsidies is aan gesinne toegeken waarvan vroue aan die hoof van die huishouding is.
77% van die land se mense het in 2011 in formele huise gebly teenoor 64% in 1996.
Die moderne sosiale media word wyd in die land gebruik. Teen Augustus 2014 was ongeveer 11,8 miljoen gebruikers van Facebook in Suid-Afrika terwyl Twitter 6,6 miljoen gebruikers gehad het en You Tube meer as 7,2 miljoen gebruikers. (Vgl. Kloppers 2014.) Teen Maart 2017 was daar reeds bykans 1,9 miljard gebruikers van Facebook wêreldwyd – ongeveer een uit elke vyf persone in die wêreld – terwyl bykans 1,86 miljard minstens een keer per maand op Facebook aanmeld en minstens 1,23 miljard elke dag (vgl. Stadler 2015c, 2016b, 2017a). Teen Februarie 2019 is berig dat 1,5 miljard mense daagliks Facebook gebruik (vgl. https://www.netwerk24.com/Sake/Ikt/15-mjd-mense-besoek-facebook-daagliks-20190131). WhatsApp is teen Maart 2017 reeds deur meer as 1,2 miljard mense gebruik, Instagram deur 600 miljoen en Messenger deur 1 miljard (vgl. Stadler 2017a).
ook: De Lange, R. 2018. Meer in SA kry krag, water en dienste. Sake–Rapport, 9 Junie 2018, bl. 4.

INKOMSTE, EKONOMIE

In 2013 was daar 15 miljoen geregistreerde belastingbetalers in die land, maar in die praktyk was daar slegs 6,4 miljoen werklike belastingbetalers, waarvan 3,2 miljoen 99% van alle belasting betaal. Teen 2016 was daar 16,8 miljoen geregistreerde belastingbetalers, maar in werklik betaal slegs 7,1 miljoen mense al die belasting in die land. Hiervan het 3,5 miljoen persone 93% van die totale belastinglas betaal (vgl. Stadler 2016d: 8). Dié belastingbasis is op die lang termyn onvolhoubaar.
Teen 2017 is gereken dat Suid-Afrikaanse belastingbetalers se persoonlikebelastingbydrae die 14de hoogste in die wêreld is. Volgens Schüssler (2017b) kry die belastingbetalers in die land nie ‘waarde vir hulle geld’ nie, gesien in die lig van krisisse met onderwys (van die swakste opbrengs in die wêreld), gesondheidsdienste, dienslewering: “South Africans get little value for the high tax burden if one compares education and health outcomes across countries. Very large class sizes and too few doctors given the size of the population are just two examples, while our public service wage bill is the fourth highest in the world.It’s simple: companies and people who add value do not want to give up so much for so little in return. So the investment dries up as taxes increase, and employment growth suffers, and more people want services.”
1% van die maatskappye in die land betaal 60% van die maatskappybelasting in die land. Ook dit is op die lang termyn nie volhoubaar nie.
Bykans 70% van Suid-Afrika se 6,4 miljoen belastingbetalers verdien minder as R250 000 per jaar en hulle is as groep verantwoordelik vir slegs 17% van die inkomstebelasting.
9,7% van die 6,4 miljoen belastingbetalers verdien ten 2015 meer as R500 000 per jaar en hulle sorg vir net meer as 57% van alle belastinginkomste in die land. (Vgl. N. Joubert 2015: 20.)
Die inkomstegaping tussen wit en swart mense het sedert 1994 gekrimp. Swart huishoudings se jaarlikse inkomste het met 170% toegeneem en dié van wit gesinne met 78%.
Die ekonomieë van Gauteng asook die Wes-Kaap lewer die grootste bydrae tot die Suid-Afrikaanse ekonomie. Meer as 50% van die land se belastingbetalers is in hierdie provinsies geregistreer. (Vgl. V. Booysen 2016c.) Sien die onderstaande skema (2017-statistiek) vir meer hieroor:

Geneem uit: De Lange, R. 2019. So dra 9 provinsies tot SA se BBP by. Sake, Rapport, 7 April 2019. https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/so-dra-9-provinsies-tot-sa-se-bbp-by-20190407

ook: Stadler, H. 2018. Só vaar huishoudings. 45% in SA van toelae afhanklik. Sake-Nuus, Beeld, 15 Junie 2018, bl. 12.

MAATSKAPLIKE OPSET

“Unemployment and education contribute about 63% towards poverty. Now, when you look at that, then you look at the unemployment among black Africans, particularly black African females. They are vulnerable to labour markets, followed by coloured females. Unemployment does not affect whites as much, as well as the Indian/Asian population.” (Maphanga, C. 2019. 25 years of democracy: Poverty on the rise, black Africans worst hit by inequality. Geplaas 24 Julie 2019. https://www.fin24.com/Economy/25-years-of-democracy-poverty-on-the-rise-black-africans-worst-hit-by-inequality-20190724-2)

In 2002 was ongeveer 4,6 miljoen mense vir hulle daaglikse bestaan afhanklik van sosiale toelaes. Sedertdien is die toelaes beduidend uitgebrei ter verligting van armoede. In 2014 was naastenby 16 miljoen van die bevolking van 51,8 miljoen (dus bykans 31%) reeds direk of indirek afhanklik van toelaes van die staat: welsyntoelaes, kindertoelaes, ongeskiktheidstoelaes, ouderdomspensioen. Dit is die hoogste in die wêreld. Teen Februarie 2017 was hierdie syfer al 17 miljoen (33%) uit meer as 53 miljoen inwoners in die land (vgl. J. Rossouw 2017) en daar word bereken dat die syfer teen 2020 al 18,1 miljoen kan wese.[3] Teen Junie 2018 was die syfer al 45%. Dit is nie volhoubaar in terme van die lande se inkomste nie. [Vgl. ook: Stadler, H. 2018. Só vaar huishoudings. 45% in SA van toelae afhanklik. Sake-Nuus, Beeld, 15 Junie 2018, bl. 12.]
Teen 2013 is bykans 11,3 miljoen kindersorgtoelaes in Suid-Afrika uitbetaal.[4] Dit geld hoofsaaklik arm mense wat kinders onder 18 in hulle sorg het. Die werklikheid is dat soveel mense tans kinders kry om toegang tot hierdie toelaes te kry en daardeur word armoede net al hoe meer versterk en in stand gehou. Welsynstoelaes aan die armes het wel voordele – veral vir kinders. “Dit verseker dat kinders kos kry en skool toe gaan, maar dit lig hulle nie uit armoede nie.” (S. van der Walt 2017b).

“Suid-Afrika word toenemend ’n welsynstaat met meer as 30% van die bevolking wat welsyntoelaes ontvang. Gratis hoër onderwys lei reeds tot massa-hoëronderwys en sal, soos in die res van die wêreld, standaarde verlaag en vaardigheidsontwikkeling strem. Die getal werklose gegradueerdes neem reeds vinnig toe.” (Smit, F. 2019. Aanwas het ons ingehaal. Beeld, 13 Junie 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/aanwas-het-ons-ingehaal-20190612)

[Oor armoede sien ook: Yo, D. 2018. There’s a new way of measuring poverty in South Africa: Here’s how it works. Geplaas 12 Junie 2018. https://theconversation.com/theres-a-new-way-of-measuring-poverty-in-south-africa-heres-how-it-works-97634/]
[Oor bevolkingstoename en armoede sien Gericke, J. 2018. Feit soos ŉ T.rex: hoe meer kinders, hoe groter armoede. Sake–Rapport, 22 Julie 2018, bl. 3. https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/kinders-en-armoede-daars-n-t-rex-in-die-vertrek-20180722]
[Oor omvang van armoede ná 25 jaar van dekokrasie: Maphanga, C. 2019. 25 years of democracy: Poverty on the rise, black Africans worst hit by inequality. Geplaas 24 Julie 2019. https://www.fin24.com/Economy/25-years-of-democracy-poverty-on-the-rise-black-africans-worst-hit-by-inequality-20190724-2]
Die gemiddelde lewensverwagting in die land het toegeneem. In 2013 was dit 57 jaar vir mans teenoor 59,3 in 2016. Vir vroue was dit in 2013 64 en in 2016 was dit 66,2. Dit word gestel teenoor die lande met die hoogste lewensverwagting van onderskeidelik mans (Switserland se 81,3) en vroue (Japan se 86,6) (vgl. E. Brits 2016d).
Bykans een uit elke tien persone in Suid-Afrika het vigs onder lede. (Vgl. Wakefield 2015.) Teenvigsmiddels laat hierdie syfers jaarliks weer afneem (vgl. F. Smit 2015a: 19).

“Ongeveer 7,5 miljoen mense het MIV/vigs – die hoogste koers ter wêreld. Teenvigsmiddels, teen enorme koste, het sterftes weens vigsverwante siektes van 276 921 in 2007 tot die huidige 115 000 laat afneem.” (Smit, F. 2019. Aanwas het ons ingehaal. Beeld, 13 Junie 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/aanwas-het-ons-ingehaal-20190612)

Die grootste oorsaak van sterftes (teen 2015) was tuberkulose (7,2%), gevolg deur diabetes (5,4%), kardiovaskulêre siektes (5%), hartsiektes (5%), MIV (4,8%), griep en longontsteking (4,5%). (Sake, Rapport, 5 Maart 2017, bl. 2.)

LANDBOU

Suid-Afrika se kommersiële boere het sedert 1999 afgeneem van 66 000 tot 28 000 in 2014. Dit het bygedra tot die nasionale werkloosheidsyfer van 5,4 miljoen in die derde kwartaal van 2014 – die hoogste in die land se geskiedenis tot op daardie stadium (vgl. Louw 2014, Stadler e.a. 2015: 1, G. van Rooyen 2015). Teen 2016 het hierdie syfer effens gedaal tot 5,2 miljoen (vgl. J. Verster 2016).
Die gemiddelde ouderdom van die land se kommersiële boere was teen 2014 62 jaar en baie min jong boere het tot die bedryf toegetree. Redes hiervoor is onder andere die opneem van boerdery-opsies in Oos-Europese- en Afrika-lande, die gevaar verbonde aan boer (waar talle boere jaarliks op hulle plase aangerand, beroof of selfs vermoor word – vgl. J. Greyling 2017b), asook onsekerheid oor grondeise [vgl. ook: Theunissen, P. 2018. Politieke magsvertoon grondliggend tot grondkwessie. LandbouWeekblad, 18 Mei 2018].
Plaasmoorde[5] het sedert 1994 grootliks toegeneem en hierdeur het boerdery ŉ hoërisikoberoep geraak. Weens veiligheidsvrese van boere word minder werkers in diens geneem, terwyl talle werkers hulle werk verloor ná so ŉ plaasmoord. Hierdeur kan werkloosheid al hoe toeneem (vgl. H. Stadler 2014a, 2014b).

“Daar is min werk – behalwe op plase, in winkels en by munisipaliteite is daar min opsies. Werkloosheid staan by die 80%. Mense sukkel maar aan met die geldjies wat hulle by die regering kry. Staatstoelaes hou hulle aan die lewe, en hulle is arm en kwaad en gebrutaliseer deur swaarkry. En in hierdie konteks is dit oor die algemeen oumense wat die spit afbyt van geweldsmisdaad wat soos ‘n rooigety in elke gemeenskap van ons land oorspoel.” (Burgess, A. 2019. Plaasmoorde: Die skimme van geweld wat ons harte oopkloof. Vrye Weekblad, 7 Junie 2019. https://www.vryeweekblad.com/nuus-en-politiek/2019-06-07-plaasmoorde-die-skimme-van-geweld-wat-ons-harte-oopkloof/)

· [Vgl. Burgess, A. 2019. Plaasmoorde: Die skimme van geweld wat ons harte oopkloof. Vrye Weekblad, 7 Junie 2019. https://www.vryeweekblad.com/nuus-en-politiek/2019-06-07-plaasmoorde-die-skimme-van-geweld-wat-ons-harte-oopkloof/]

85% van alle landbougrond het in 1994 aan wit boere behoort. Die plan was dat teen 2014 30% van alle landbou-eiendom aan swart boere sal behoort. Hiermee word probeer om die effek van die 1913-wet op grondbesit (waarvolgens swart mense slegs 7% van grond in aangeduide gebiede kon besit het) om te keer. Hierdie proses het sedert 2015 versnel en teen 2017 was nog ongeveer 60% van landbougrond in die besit van wit boere en bykans 27% in die besit van swart boere. Van die totale grondoppervlakte was ongeveer 25% teen einde 2016 onder staatsbeheer (vgl. M. du Preez 2017b; T. Eloff 2017a; J. de Lange 2017). Vgl. ook: https://www.netwerk24.com/landbou/Plase/Plaasverkope/politieke-magsvertoon-grondliggend-tot-grondkwessie-20180509
die onderstaande skema rakende die besit van grond deur die onderskeie bevolkingsgroepe teen 2017 (S. Grootes 2019 in https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-01-31-how-expropriation-could-work-without-destroying-the-economy/)

“The government’s land audit report in November 2017 said SA had a total of 114.2-million hectares registered at the deeds office. Of this, the government owned 17.1-million hectares, while trusts owned another 29.3-million and companies owned 23.1-million. Of agricultural land in individual ownership, whites owned around 26.6-million hectares, blacks around 1.3-million hectares, coloureds 5.2-million hectares and Indians 2-million hectares.”

Die verandering in die eienaarskap van landbougrond deur swart mense sedert 1994 (S. Grootes 2019 in https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-01-31-how-expropriation-could-work-without-destroying-the-economy/) – sien onder:

WERK

Teen Februarie 2017 het net meer as 16 miljoen mense in die land werk gehad – hiervan was meer as 7 miljoen in ŉ onsekere werksposisie (soos motorwagte, tuinwerkers, tydelike werkers), en het net meer as 8,2 miljoen mense werksekerheid. Daarenteen was 5,7 miljoen amptelik werkloos. ŉ Verdere 15,1 miljoen was ekonomies onaktief: het ophou werk soek (2,3 miljoen), of was skoliere, studente, tuisteskeppers of afgetredenes. Teen November 2017 het meer as 6,2 miljoen mense werk gesoek, waarvan mense jonger as 25 ŉ groot deel uitgemaak het. (Vgl. H. Stadler 2016c, 2017c, 2017d; Baatjes 2016; A. Bezuidenhout 2017; Rapport Weekliks, 20 Febr. 2017, bl. 2.)
Die werkloosheidskoers is Suid-Afrika is besonder hoog: teen Mei 2017 was die werkloosheidskoers 26,7% (informeel bykans 40% omdat heelwat mense ophou werk soek het).[6] Hiervan maak mans ongeveer 62% uit. Meer as 7 miljoen swart mense was in 2013 werkloos, 120% meer as in 1994. Meer as 3 miljoen mense tussen die ouderdom 25-34 jaar is werkloos (bykans 66% van diegene wat werk soek) en daar is nog baie ander wat ophou werk soek het – meer 2,5 miljoen mense. Daar word ruweg gereken dat teen 2016 een uit elke drie mense wat werk soek, nie werk kan kry nie. (vgl. C. Mailovich 2016e; N. Joubert 2016, 2017; H. Stadler 2017b, 2017c, 2017d). Dit raak ongeveer 8,9 miljoen mense in die land. Teen Augustus 2017 het slegs een uit elke vier persone (43,3%) van werksouderdom in die land werk gehad (vgl. Peyper 2017b). Daar is gereken dat daar teen 2020 meer as 10 miljoen werkloses kan wees. Dit skep enorme maatskaplike probleme vir die land (vgl. Booysen 2016b: 13, Baatjes 2016). Vgl. ook Gericke, M. 2018. Werkloosheid onder SA jeug ‘is hoër as ooit tevore’. Geplaas 17 Junie 2018. https://www.netwerk24.com/Nuus/Politiek/werkloosheid-onder-sa-jeug-is-hoer-as-ooit-tevore-20180617.
Stadler, H. 2019. Werkloosheid skiet op tot op nuwe skokrekord. https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/werkloosheid-skiet-op-tot-nuwe-skok-rekord-20190730 – hiervolgens is die 10 miljoen-werkloosheidskoers reeds in Julie 2019 bereik

Bron: Grafika24, https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/werkloosheid-skiet-op-tot-nuwe-skok-rekord-20190730

“Volgens Statistieke Suid-Afrika het die werkloosheidsyfer met 1,4 persentasiepunte toegeneem van 27,6% in die eerste kwartaal van 2019 tot 29% in die tweede kwartaal. Dit beteken ’n toename van 455 000 in die getal werkloses. Die uitgebreide definisie van werkloosheid, wat diegene insluit wat opgehou het om werk te soek, is 38,5%. Dit is 10 226 000 mense.” (Hattingh, C. 2019. ‘n Nuwe rekord: 10 m. Werkloses. Sake, Rapport, 11 Aug. 2019, bl. 2 – https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/10-m-werkloos-so-keer-staat-dat-hulle-werk-kry-20190811) (Eie beklemtoning)
[Vgl. C. Jones 2019. Hoe leef jy as jy nie werk? Rapport Weekliks, 11 Aug. 2019, bl.11 – oor die impak van werkloosheid op mense, gepaardgaande met die maatskaplike gevolge daarvan: armoede, misdaad]
Dit raak bykans onmoontlik vir persone sonder opleiding, soos die voltooi van matriek of ŉ universiteitskwalifikasie, om werk in die land te kry (vgl. Anoniem 2016b, H. Stadler 2016g) in 2016 was die situasie soos volg:

Sowat een uit drie jong mense tussen die ouderdom van 15 en 24 jaar sit sonder werk of ontvang nie onderrig of opleiding nie. (N. Joubert 2016)

“Sowat 56% van die 6,7 miljoen Suid-Afrikaners wat in die derde kwartaal van die jaar werkloos was, het nie ’n matriekkwalifikasie nie, en 34,1% het net ’n matrieksertifikaat, blyk uit die jongste arbeidsmagpeiling wat Statistieke Suid-Afrika (SSA) Dinsdag uitgereik het.

Die syfers wys slegs 2% van werkloses was gegradueerdes, terwyl 7,2% werkloses ander tersiêre onderrig as ’n graad het.

Die algehele werkloosheidskoers in die land is 29,1% vergeleke met 29% in die tweede kwartaal van die jaar. Verlede jaar dié tyd was die werkloosheidsyfer 27,5%.

SSA sê volgens die breë definisie staan werkloosheid op 38,5%. Dit verwys na mense tussen 15 en 64 jaar wat sonder werk is, beskikbaar was om te werk, maar te moedeloos is om verder werk te soek of om ander redes nie werk soek nie.

Die land se werkloosheidsyfers is nou die hoogste in 11 jaar.

Die arbeidsmag in die derde kwartaal was 23,1 miljoen, met 16,3 miljoen in diens en 6,7 miljoen werkloos.

Van die ekonomies onaktiewe 15,4 mil joen mense in die land, is daar 2,8 miljoen ontmoedigde werkers en 12,7 miljoen wat ekonomies onaktief is.

Volgens SSA het die persentasie jong mense tussen 15 en 24 jaar wat nie in diens is, op skool is of een of ander vorm van opleiding ontvang nie (NEET) in die derde kwartaal tot 32,3% gestyg het teenoor 31,1% ’n jaar gelede.

Lara Hodes, ’n ekonoom van Investec, sê in ’n nota Suid-Afrika se werkloosheid is veel slegter as dié van lande soos Spanje (13,8%), Colombia (10,8%), Italië (9,5%), Rusland (4,5%) en Mexiko (3,6%).” (De Lange, R. 2019. 2% werkloses het ’n graad. Sake, Rapport, 3 Nov 2019, bl. 3.)

Mense wat desperaat werk soek, is orals in die land aan die soek. Volgens Jeffery (2014b: 12) is sowat 6% van wit mense werkloos teenoor 30% van swart mense. Ekonomiese omstandighede in die land (soos die sluit van myne), aangehelp deur rigiede arbeidswetgewing, het in 2016 die klimaat geskep vir verdere moontlike werksverliese (vgl. J. Verster 2016; Patson 2016; C. Mailovich 2016e; Peyper 2016a, 2016b, 2017a, 2017b; H. Stadler 2016c, 2016f, 2017b; N. Joubert 2016).

MISDAAD

“Die Unisa-verslag (crimestatssa.co.za) bevat ’n paar interessante gegewens oor roof- en moordbendes.

Die bendes bestaan tipies uit vier lede, tussen 19 en 26 jaar oud, waarvan 97% bewapen is en 30% moordenaars is…

Ook insiggewend is dat 90% van rowers nie skool voltooi het nie. Dit is ’n beroep, soos ’n politikus, waarvoor jy nie kwalifikasies nodig het nie. ’n Volle 10% het ander werk gehad, maar oorgeskakel weens beter opbrengste. Die gemiddelde rower voer 103 rooftogte uit voordat hy gevang word. Dit is dus ’n baie laerisiko-ambag en daarby is die veroordelingspersentasie net 7,7%. Die verslag verskaf ook ’n lys van optredes deur hul slagoffers wat rowers behaag of nie.

As roof as ’n beroep beskou word, is ons werkloosheidsyfer veel laer as wat aangegee word.

Die natuurlike ding by roof en moord is dat die slagoffers die geleentheid het om hulself te verdedig en natuurlik daaraan soveel energie (geld) bestee as wat sin maak. In moderne gemeenskappe word dié koste deur die staat aangegaan en van die burgers verhaal deur belasting.

Maar hier by ons betaal ons drie keer: eerstens vir ’n onbevoegde polisiediens, tweedens vir die enorme private beveiligingsbedryf en derdens deur die willose wetstoepassing wat van albei in elk geval ’n grap maak.

In ’n huisrooftog is die rower se kans om skotvry weg te kom 85%, die slagoffer wat hom verweer 0%.” (Holm, E. 2019. Wat is nou eintlik die misdaad? Beeld, 30 Julie 2019, bl. 9. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/wat-is-nou-eintlik-die-misdaad-20190729-2)

Die tronkbevolking in Suid-Afrika was teen 2013 besonder hoog: die gevangenisse beskik oor kapasiteit vir 118 154 gevangenes, maar daar was 162 162 persone in die tronke (waaronder talle verhoorafwagtendes) in die tronke, ŉ oorbevolking van 137%. Van die 112 467 gevonniste oortreders in 2011 was 8% bruin, 79% swart, 2% wit en 1% Indiërs. (Vgl. October 2014a: 23.)
Suid-Afrika se misdaadsyfer is besonder hoog in vergelyking met lande elders in die wêreld. In 2013 was die moordsyfer in Europa twee vir elke 100 000, in die VSA was dit ses uit elke 100 000 en in Suid-Afrika was dit 130 uit elke 100 000 (= ŉ indeks van 32,2 per 100 000 mense). Dit word bereken dat Suid-Afrika teen 2014 agtste geplaas is op die ranglys van die moorddadigste lande ter wêreld. Teen Mei 2017 was die moordsyferkoers reeds op 34 uit elke 100 000 mense (ongeveer 51 moorde per dag) – dus ŉ stygende eerder as ŉ dalende tendens (vgl. M. Nienaber 2017a). In die boekjaar 2016/2017 was daar 19 016 moorde in Suid-Afrika – dit maak die land een van die gewelddadigste lande ter wêreld. In vergelyking hiermee was dit in Australië 1,1 en in die VSA 3,8 per 100 000 mense. Die land met die hoogste koers was die Honduras (met ŉ indeks van 90,4) (vgl. E. Swanepoel 2014b: 5). Sedert 1994 is bykans ŉ halfmiljoen mense in Suid-Afrika vermoor (vgl. M. Nienaber 2017a, Shange & Jamal 2017, SAIRV 2017). “Suid-Afrika se moordkrisis is so ernstig dat sommige Suid-Afrikaners meer waarskynlik vermoor sal word as die inwoners van talle lande wat onder terreur deurloop” (aangehaal in M. Nienaber 2017a). Die toenemende misdaadsyfers en die gebrekkige vervolging daarvan dui daarop dat Suid-Afrika teen 2017 in ’n vorm van anargie verval het (vgl. Otto 2017)
[Vgl. Van Zyl, A. 2019. SA een van onveiligste lande ter wêreld – indeks. Geplaas 19 Junie 2019. https://www.netwerk24.com/Nuus/Misdaad/sa-een-van-onveiligste-lande-ter-wereld-indeks-20190619]
[Vgl. Du Plessis, C. 2019. Misdaad: ‘Nog 2 tot 3 jaar voor dinge beter gaan.’ Geplaas 13 Julie 2019. https://www.netwerk24.com/Nuus/Politiek/misdaad-nog-2-tot-3-jaar-voor-dinge-beter-gaan-20190712]

https://www.netwerk24.com/Nuus/Politiek/misdaad-nog-2-tot-3-jaar-voor-dinge-beter-gaan-20190712

Die moordsyfer het in die tydperk 2012 tot 2016 met 20% toegeneem, gewapende roof met 31%, rooftogte met verswarende omstandighede met 31%. Die kaping van voertuie het ook beduidend toegeneem, byvoorbeeld in die loop van 2016 met bykans 15% (vgl. George 2017b). Volgens Statistiek SA het motorkapings met 93% en seksuele misdrywe met 110% toegeneem van 2015-2016 tot in 2016-2017 (vgl. Mageza 2017b). Inhegtenisnemings het in 2015-2016 met meer as 24% toegeneem, maar die afgehandelde sake het wel verminder in vergelyking \met die voorafgaande jaar, Net bykans 31% van Suid-Afrikaners het teen 2017 snags veilig gevoel en meer as 42% het hulle vertroue in die Polisie verloor. Bykans 32% van die mense was bang om op oop plekke te wees en 20% wou nie hê dat hulle kinders buite speel nie. In die tydperk 2014-2015 is bykans 18 000 kinders vermoor. (Vgl. U. Vos 2017, M. Nienaber 2017a, Shange & Jamal 2017, Mageza 2017b, L. Prince 2017b, Otto 2017, Essop & Prince 2017.)

“Elke dag in hierdie land leef ons met abnormale geweldsmisdaad. As jy nog nie self gekaap is of ‘n geweer teen jou kop gehad het nie, of besteel is, of by jou huis ingebreek is, of jy aangerand of verkrag is nie, dan ken jy iemand met wie dit gebeur het. En as dit nog nie met jou gebeur het nie, lewe jy met die wete dat daar ‘n hoë waarskynlikheid is dat dit nog met jou kan gebeur. Die skim van geweld is op ons paaie, op ons treine, in ons huise (en selfs in die manier waarop ons met en oor mekaar praat – kyk maar net na Twitter of luister na inbellers op die geselsradio).

En of jy nou in die bodorp of die onderdorp bly, in ‘n township of op ‘n plaas, elkeen van ons leef met die buitengewone wete dat ons iewers in ons leeftyd die teiken van geweldsmisdaad kan wees. Van Ravensmead tot Richardsbaai, of jy nou ‘n boer of ‘n lorriedrywer of ‘n paramedikus in ‘n ambulans is, lewe jy met die adder van vrees wat in jou kop krioel. En omdat ons so gewoond geraak het aan die abnormaliteit, besef ons meestal nie wat dit aan ons psige doen nie.

Ons is ‘n land van getraumatiseerde mense. Getraumatiseer deur ons geskiedenis, getraumatiseer deur oorlog, getraumatiseer deur apartheid en skuld en woede, getraumatiseer deur ons vrot politiek en onbevoegde politici – en getraumatiseer deur vrees en misdaad.” (Burgess, A. 2019. Plaasmoorde: Die skimme van geweld wat ons harte oopkloof. Vrye Weekblad, 7 Junie 2019. https://www.vryeweekblad.com/nuus-en-politiek/2019-06-07-plaasmoorde-die-skimme-van-geweld-wat-ons-harte-oopkloof/)

Suid-Afrika het die agtste hoogste selfmoordkoers ter wêreld, aldus ŉ verslag van die Suid-Afrikaanse Federasie vir Geestesgesondheid (SAFG) in 2014. Sowat 8 000 mense pleeg jaarliks selfmoord in die land. Bykans 230 mense probeer daagliks selfmoord pleeg, terwyl 23 wel daarin slaag.

· [Vgl. Strydom, N. 2019. Drie SA stede haal nuwe lys van gevaarlikste plekke. Geplaas 31 Julie 2019. https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/3-sa-stede-haal-nuwe-lys-van-gevaarlikste-plekke/ – Hiervolgens is drie van die 50 gevaarlikste stede ter wêreld in Suid-Afrika: Kaapstad (11), Port Elizabeth (45), Durban (47).]

ONDERWYS EN ONDERRIG: SKOLE

“Een van die groot redes waarom ons kinders so swak doen in wiskunde is die feit dat hulle nie in hul moedertaal leer somme doen nie …

Deur slegs op een onderrigtaal te fokus, leer ons ons kinders dat daardie taal die taal van intellek is en dat – totdat hulle moeilike begrippe in Engels kan verduidelik – hulle nie ‘intelligent’ kan wees nie. Op dié manier gaan Engels voort om ons kinders te koloniseer, en hierdie keer is dit met ons goedkeuring en samewerking.

Om op Engels as enigste taal van leer en onderrig in wiskunde te vertrou, het nie gewerk nie. Ons matriekuitslae wys dit.

Ons kinders se vermoë in wiskunde is eenvoudig nie goed genoeg om hulle voor te berei vir studie in natuurwetenskap-, ingenieurs- en tegnologieprogramme op universiteitsvlak nie.

As ons wil hê dat ons kinders in hierdie vakgebiede presteer, moet ons hulle toelaat om dié vakke in hul huistale te leer.

Vir baie swart onderwysers en leerlinge het Engels die enigste keuse geword om wiskunde te leer om ’n eenvoudige rede: dit is die taal van handboeke en assessering.” (Phakeng, M. 2019. Engels knou wiskunde. Rapport Weekliks, 23 Junie 2019, bl. 7. https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/engels-knou-wiskunde-20190621) (Eie kursiverings)

In die loop van 2016 is gerapporteer dat die openbare skole in die land wel verminder het (met 167) in plaas van die verwagte toename (vgl. Janse van Rensburg 2016jj.) Teen die einde van 2016 was daar volgens syfers van FEDSAS landswyd slegs 23 719 openbare skole oor en in 2 498 (1 274 enkelmedium) van hierdie skole was Afrikaans die medium van onderrig in enkel- of parallelmediumverband – ongeveer 10,4% van alle openbare skole. In Vrystaatse skole was 14,4% Afrikaansmedium, in Noord-Kaapse skole 56% en in Wes-Kaapse skole 75,6%. (Vgl. G. Coetzee 2016). Daar was ook 1 855 privaat skole en ’n aantal daarvan is Afrikaans.
In die tydperk 1996-2014 het daar 3 606 staatskole gesluit: 876 in die Vrystaat, in Noordwes 634, in die Oos-Kaap 534, in Limpopo 459 en Mpumalanga 412. Dit is ŉ vreemde verskynsel omdat daar tans meer leerlings op skole is as in die 1990’s. (Vgl. Rooi 2014g: 9, E. Swanepoel 2016i: 7.) Verstedeliking het so byvoorbeeld tot ŉ verskuiwing gelei – dat meer skole in stedelike gebiede opgerig word en dat landelike skole sluit. ŉ Verdere faktor skyn die persepsie te wees dat veral skole in townships nie goeie onderrig gee nie en vandaar die skuif na skole in stedelike gebiede. (Sien ook: Smit, F. 2018. Die verstedeliking van armoede. Rapport Weekliks, 3 Junie 2018, bl. 4-5.)
Die feit dat skole verminder het, het nie ŉ impak gehad op die leerlinge wat skool toe gaan nie. Volgens E. Swanepoel (2016i: 7) het die leerlinge sedert 2010 met meer as 500 000 toegeneem, maar die onderwysers het minder geword – in 2016 was daar 9 000 onderwysers minder as in 2010. Dit plaas groot druk op die aanvraag na skole in stedelike gebiede en ook op die aantal onderwysers wat nodig is om die onderwysdruk te kan hanteer. Dit het ook groot finansiële implikasies vir die regering om die tekort aan skole en aan goed opgeleide onderwysers te ondervang.

TAAL IN SKOLE

Bron:

Essop, P. 2019. Al hoe minder Afrikaansmedium-skole. Geplaas 8 Oktober 2019. https://www.netwerk24.com/Nuus/Onderwys/al-hoe-minder-afrikaanse-enkelmedium-skole-20191008

KWALITEIT VAN OPLEIDING

Die gehalte van ŉ matrieksertifikaat is teen 2014 nie meer so hoog geag soos in die verlede nie. Volgens ŉ verslag van die Wêreld Ekonomiese Forum (WEF) wat in 2014 uitgereik is, word die gehalte van die onderwysstelsel in Suid-Afrika gereken as 140ste uit 144 lande en wat betref die gehalte van wiskunde- en wetenskaponderrig is Suid-Afrika heel laaste geplaas uit 144 lande.[7] Leerders in gr. 5 en gr. 9 se wiskunde- en wetenskapsvaardighede is teen 2016 geëvalueer as onder die laaste vyf in die wêreld. Teen September 2017 het Suid-Afrika verder gesak tot 61ste (uit 137) op die lys rakende algehele mededingendheid – die oordele oor Suid-Afrika as ŉ effektief bestuurde land neem dus jaarliks af. (Vgl. A. Marais 2014f: 12; Colditz 2015: 7; Areff 2015; A. Marais 2015e; Ngoepe 2016f; Wood 2017.)
In skole waar Afrikaans ŉ medium van onderrig is (enkel, parallel- of dubbelmedium), is bykans 29% van alle onderskeidings in wiskunde in 2016 behaal.
In 2018 was die slaagsyfer in Afrikaanse skole (skole waar Afrikaans as huistaal aangebied is) 86,9% vergeleke met die nasionale gemiddelde van 78,2%. Dit word onder meer toegeskryf aan die waarde van moedertaalonderrig. Bykans 50% van alle Afrikaanse matrikulante het toegang tot graadstudie gekry teenoor minder as ŉ derde van die res van die land se matrieks. (Vgl. A Küsel 2019. https://www.netwerk24.com/Nuus/Onderwys/moedertaal-kennis-werk-afrikaanse-skole-se-sukses-20190109)[8]
Die aanduidings is derhalwe dat skoolopleiding nie meer voldoende is om kinders vir die werksmark voor te berei nie (vgl. H. Stadler 2016g). Volgens E. Swanepoel (2016c) is die matriekpunte vir 2015 met 10% opwaarts aangepas om dit beter te laat lyk – die punte wat op skool verkry word, is dus nie te vertrou nie. Die implikasie hiervan is dat al hoe swakker voorbereide skoolverlaters na universiteite gaan en dat dit weer ŉ impak het op deurvloei aan tersiêre instellings.

UNIVERSITEITE

Sien: Krige, E. 2018. Minder as ‘n derde van studente maak graad binne 3 jaar klaar. Rapport, 3 Junie 2018, bl. 8.

OPLEIDING EN WERK

Die swak onderwys wat in die land verskaf word, werk werkloosheid in die hand. [Vgl. Stadler, H. 2018. SSA onthul syfers. Een uit vyf gaan nie skool weens armoede. Sake-Nuus, Beeld, 26 Junie 2018, bl. 16.]
“Die getal Suid-Afrikaners wat ŉ tersiêre kwalifikasie verwerf, neem jaarliks met 3,3% toe” (vgl. E. Swanepoel 2017c). Dit blyk ongelukkig dat teen 2015 ongeveer 11,7% van alle mense met naskoolse opleiding werkloos was.
Jong werkendes in die land het nie meer die lojaliteit van die verlede aan werkgewers nie en het aangedui dat hulle waarskynlik elke vyf jaar van werk gaan verander (vgl. A. Marais 2016c).

POLITIEK

Daar is ‘n verskeidenheid politieke partye in Suid-Afrika. Hier onder volg die logos van van hierdie partye:

Illustrasie 20: Logos van die hoofstroom politieke partye in Suid-Afrika (2014) (Bron: Wikipedia)

80% van die land se belastingbetalers stem nie vir die ANC as regerende party nie. En verder word daar beraam dat 70% van die mense wat vir die ANC stem, werkloos is. So iets plaas die ANC se regeringsvolhoubaarheid ook in die kollig.
Bruin mense se stemme gaan in die Wes-Kaap grootliks vir die DA, maar daar is ook steun vir die ANC, Cope en ander kleiner partye (soos Agang).
Uit navorsing blyk dit dat bykans 47% van die wit mense in die land nie oordeel dat apartheid ŉ oortreding teen die mensdom was nie (vgl. SAPA 2014g). Uit die 2014-Versoeningsbarometer (gebaseer op data tussen 2003-2013 en verwerk deur die Instituut vir Versoening en Geregtigheid) blyk die syfers per etniese groep soos volg: 80% van swart mense glo dit was wel ŉ skending van menseregte, 77% in die geval van Indiërs en 70% in die geval van bruin mense. Die apartheidservaring weerspieël steeds etniese vertrekpunte. (Vgl. ook Heard 2014b hieroor.)

DIE NUWE SUID-AFRIKA

Regstellende aksie is deel van regeringsbeleid. Ten spyte daarvan het 87% van die mense in ŉ 2015-meningspeiling aangedui dat hulle verkies dat mense op grond van meriete in poste aangestel word. “Onder swart deelnemers het 84,7% gesê dit moet die geval wees, sowel as 95% van bruin mense, 96,5% van Indiërs en 95,9% van wit mense” (Prince 2016g: 7).
Teen Desember 2015 het 85% van die mense in die land, ten spyte van talle gebreke, nog geglo dat die land wel ŉ ‘reënboognasie’ verteenwoordig. Daar skyn dus ŉ mindere bewustheid van rassekonflik te wees as wat die persepsie in die land was gebaseer op rassevoorvalle in die tydperk ná 2010. (Vgl. M. Lamprecht 2016a: 6, Etheridge 2016a.)
Die nuwe Suid-Afrika was teen 2016 reeds 22 jaar aan die gang. Talle probleme kenmerk wel die ANC-regering sedert 1994: swak bestuur en swak leierskap[9] (gebaseer op ŉ voorkeur vir etnies swart mense in die meerderheid poste – ten einde die land se demografiese profiel op alle vlakke te weerspieël), omvattende korrupsie[10], die aanstel van onbevoegde mense in kernposte, die onvermoë om behoorlike dienste te lewer weens hierdie aanstellings, die blinde en dikwels onregmatige toepassing van regstellende aksie (soos reeds in talle hofsake bevind sedert 2000)[11], diensleweringsbetogings, die deurwerk van swart ekonomiese bemagtiging, die speel van die rassekaart telkens as daar geregverdigde kritiek gelewer word op gebreke in die ANC-regering, en so meer.[12] (Vgl. A. Gouws 2014b; Heard 2015b; Jeffery 2014a, 2014b, 2014c.) (Vgl. ook: Coetzee, G. 2018. 2019 as jaarring in geskiedenis. Volksblad, 31 Mei 2018.) Sien hieroor ook: Brand, D. 2018. South Africa is paying a heavy price for dysfunctional local government. Geplaas 4 Sept. 2018. http://theconversation.com/south-africa-is-paying-a-heavy-price-for-dysfunctional-local-government-102295
Buys (2014f) berig oor tien belangrike foute wat die ANC probeer verswyg oor sy eie verlede, soos: die ANC se koppeling aan kommunisme, die beleid van Afrika-sosialisme, die aanpak van ŉ onwenbare gewapende stryd, die aandrang op die instel van ekonomiese sanksies teen Suid-Afrika, die boikotkultuur (wat nou nie omgekeer kan word nie), die gebruik van kinders se opvoeding as deel van die rewolusie, die terugbring van ras as ŉ verdelende faktor in die transformasieproses, die vestiging van ŉ onbekostigbare welsynsbestel in die land. Van hierdie aspekte raak die land tans beduidend en striem vooruitgang op talle terreine.
Basson (2014k: 2) reken weer dat daar wel talle positiewe aspekte is – uit onder meer ŉ wit perspektief – wat die land sal kan optel uit die gat waarin dit beland het met die ANC-regering se bestuur van die land sedert 1994: ŉ groeiende ekonomie, beskikbare vaardighede, onder wit mense is die werkloosheid die laagste van alle groepe, bekostigbare stede om in te woon, geslagsgelykheid, onderwys in Afrikaanse skole, mededingendheid met ander lande in die wêreld, gesindheid teenoor innovering, en ook die menslike faktor (wat van die land ŉ sukses wil maak).
Volgens koerantberigte (vgl. Giliomee 2017b, P. Mulder 2017b, Lotriet 2019) staan die DA louwarm teenoor Afrikaans omdat uit die party se optredes tydens party-aktiwiteite hoofsaaklik voorkeur gegee word aan Engels. Afrikaanssprekendes het al by talle geleenthede hulle ongelukkigheid hieroor aangedui – dat “die party ‘toondoof’ is vir die strewes wat eie is aan hul Afrikaanse ondersteuners, veral wat die voortbestaan van Afrikaans betref” (Lotriet 2019: 7). Die DA behoort eerder meertaligheid as vertrekpunt te gebruik sodat Afrikaans binne hierdie raamwerk tot sy reg kan kom. Lotriet (2019: 7) dui wel aan:

“As die DA aan bewind is, sal ons veg om Afrikaans se status te behou én te verbeter. Die reg om jou kind in Afrikaans te laat skoolgaan of om in Afrikaans klas te draf op universiteit moet ten alle koste beskerm word. Maar ons sal ook geld bewillig om Afrikatale te bevorder en te laat groei. Kinders moet in Xhosa kan skoolgaan en Zoeloe-sprekers moet in hul moedertaal met ’n staatsdepartement kan kommunikeer. …

Die ANC neem nie die taalregte van Afrikaanssprekendes ernstig op nie. Die DA se kernboodskap vir die opkomende verkiesing is ‘een Suid-Afrika vir almal’, nie ‘een taal vir almal’ nie. Dis tyd dat ons op 8 Mei [2019] ’n boodskap aan die regerende party stuur: Basta met julle verengelsing!”

Boonzaaier, D. 2019. Só verloor DA sy kiesers. Rapport, 18 Aug. 2019, bl. 2. https://www.netwerk24.com/Nuus/Politiek/so-verloor-da-sy-kiesers-20190818

Carstens, W.A.M. 2019. DA moet anders oor taal dink. Geplaas 8 April 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/da-moet-anders-oor-taal-dink-20190405

Giliomee, H. 2017b. DA gee skynbaar nie om wat regering of universiteite met Afrikaans doen, bl. 20.

Henning, G.S. 2019. DA-taalbeleid gaan hom pynig. Die Burger, 12 Junie 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/MyStem/da-taalbeleid-gaan-hom-pynig-20190611

Lotriet, A. 2019. DA sê ‘een SA vir almal’ – nie ‘een taal vir almal’ nie. Rapport Weekliks, 3 Maart 2019, bl. 7. https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/da-se-een-sa-vir-almal-nie-een-taal-vir-almal-nie-20190301

Mulder, P. 2017b. DA voel vere vir taal, bl. 21.

Van der Westhuizen, G. 2019. Kritiek op DA oor Afrikaans nie geregverdig. Beeld, 9 Maart 20-19, bl. 15. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/kritiek-op-da-oor-afrikaans-nie-geregverdig-20190308

Aanvullende bronne

Brits, E. 2013c. SA bevolking groei, al het geboortes gedaal.

Brits, E. 2016e. Mense in SA leef nou langer.

Coetzee, G. 2015a. Suid-Afrika in amptelike syfers.

Eybers 2016d. Syfers: Sowaar, SA vorder, bl. 6.

Heard 2015b. ANC ‘krap rassis onder elke bos uit’.

Manuel 2015. ŉ Lang pad lê voor.

Roodt 2014. Reuse-armoedeverligting teen ’n reuse-prys vir SA, bl. 7.

Smit, F. 2011. Hoeveel mense is in ’n reënboog?, bl. 15.

Van den Berg, M. 2012a. Só lyk SA se bevolking.

Van Zyl, S. 2017b. 80% van SA gr. 4’s kan nie met begrip lees, bl. 1.

Anoniem 2016b. ‘Bruin en swart jeug in die moeilikheid’.

Baatjes 2016. Werkloosheid-syfer is ANC se grootste mislukking – Malala.

Basson, A. 2014b. Eerder Nkandla as Boipatong, bl. 22.

Basson, A. 2014k. 10 positiewe dinge van SA, bl. 2.

Bernstein 2016. Groei is ál uitkoms vir SA, bl. 19.

Bezuidenhout, A. 2017. Involusie bedreig SA ál meer, bl. 15.

Booysen 2016b. Werkloosheid: Dis ‘n dubbele slag, bl. 13.

Booysen 2016c. Twee provinsies dra SA ekonomie, bl. 9.

Booysen 2016d. Universiteite kan by banke kers opsteek oor volhoubaarheid, bl. 1.

Brand-Jonker 2017. SA se wit bevolking verouder erg, bl. 10.

Brits, E. 2016d. Lewensverwagting in SA verbeter minder as elders, bl. 6.

Coetzee, G. 2016. ’n Onnie is meer as net ’n onnie.

Cronjé, F. 2013a. ŉ Klein poel van 1,5% dra die staat, bl. 2.

Cronjé, F. 2013c. Hoeveel wittes is regtig arm?, bl. 2.

Cronjé, F. 2017b. SA se onbesonge middelklas die ware helde, bl. bl. 6.

De Klerk-Luttig 2014. Vir ŉ beter toekoms. (Oor probleme met onderwys.)

De Lange, J. 2015a. Meer SA’ers verdien nie die bestaansminimum, bl. 1.

De Lange, J. 2016a. SA kan by Kaap leer oor werk, bl. 1.

De Lange, J. 2016b. SA gaan huiswerkers opoffer vir munimum loon, bl. 2.

De Lange, J. 2017. 1ste grond-oudit: Hier’s die syfers, bl. 1.

Du Preez, M. 2017b. Laat ons hou by feite oor grond, bl. 12.

Essop 2016c. Minder swart studente kry graad, bl. 6.

Essop & Prince 2017. SA verloor oorlog teen misdaad – kenners, bl. 2.

Ferreira, L. 2012b. 15% van webgebruikers is Afrikaans, wys studie, bl. 10.

Fourie, J. 2015a. Daar was nog nooit ’n beter tyd om gebore te word, bl. 3.

Fourie, J. 2016b. Studente het ’n punt beet, maar…, bl. 3.

George 2017a. Polisie stry. Jý ly, bl. 4.

George 2017b. Vrydae is veral dié motors gesog, bl. 4.

George & Delport 2017. SA raak al hoe minder wit, bl. 8.

Gerber 2014. Al meer jongmense in SA het nie werk.

Giliomee 2005a. ŉ Algemeen geldende basis vir Afrikaans?, bl. 276-282.

Greyling, J. 2017b. Dís hoe plaasaanvalle in 2017 toeneem.

Heard, 2014a. ‘Wittes moet Afrikataal leer’, bl. 6.

Heard 2014b. ‘Rasse vertrou mekaar meer’,bl. 2.

Human, M. 2015. ’70 kan die nuwe 60 word’, bl. 9.

Jackson, N. 2014. Meeste SA mense noem hulleself Christene, bl. 4.

Janse van Rensburg 2016jj. Leerlinge 2% meer – onnies, skole minder,

Jeffery 2014a. Goeie én slegte nuus van 20 jaar, bl. 7.

Jeffery 2014b. ŉ Nuwe potloodtoets?, bl. 12.

Jones, C. 2016b. Vryheid wat bly ontwyk.

Joubert, N. 2015. Jan Taks kry 60% van minder as 10% mense, bl. 20.

Joubert, N. 2016. Een uit 3 jong mense in SA sonder werk, onderrig of opleiding

Joubert, N. 2017. Werkloosheid daal effens.

Klaasing, H. 2017. Afrikaans kan juis as voorbeeld dien, bl. 8.

Kloppers 2014. ŉ Visuele revolusie begin aanlyn, bl. 1.

Kok, A. 2017a. Hiér lê die kiem vir misdaad.

Kruger, H. 2018c. ‘Hulp nodig om gr. 1’s tot matriek op skool te hou’.

Küsel 2017b. Meer voel onveilig in die dag én nag, bl. 4.

Küsel 2017c. Misdaad word hiér meer aangemeld, bl. 4.

Küsel & van der Walt 2017. Slagofferverslag: Vertroue in polisie en howe daal, bl. 4.

Lamprecht, M. 2016a. 85% in die land glo nog in reënboognasie, bl. 6.

La Vita 2018. ‘Dán het Afrikaners geen toekoms.’

Le Cordeur, M.L.A. 2015. Die rykes en armes, bl. 11.

Le Roux, A. 2015c. Werkloosheid ’n bron van kwaad, bl. 14.

Louw, L. 2014. Werkloosheid neem toe oor minder boere.

Mageza 2017b. Motorkapings, seksmisdade verdubbel byna.

Malherbe, P. 2018. Al hoe meer ouer mense gebruik Facebook.

Marais, A. 2014f. Gr. 12’s ‘weet te min vir werk’, bl. 12.

Marais, A. 2015e. Onderwysminister verloor glo nie slaap oor swak wetenskap, wiskunde-onderrig.

Marais, A. 2016c. Jong werkendes se voete jeuk, bl. 13.

Marais, A. 2016i. ‘Born frees’ glo nie in demokrasie.

Mentz, M. 2014. Verandering wat veel wyer kring, bl. 14-15.

Nel, C-A. 2014m. ‘Skole berei hulle nie voor vir universiteit’, bl. 12.

Nel, C-A. 2014s. Bewys of beslommernis?, bl. 13.

Nel, C-A. 2014w. Helfte van ’03 se gr. 1’s het uitgeval, bl. 6.

Nel, C-A. 2014x. Slegs helfte van studente slaag hulle eerste jaar.

Nel, C-A. 2016m. SA skole agter vergeleke met wêreld – verslag, bl. 15.

Nienaber, M. 2017a. Skrikwekkende 21 jaar in SA. Halfmiljoen vermoor, bl. 2.

Nienaber, M. 2017f. Persentasie swart matrieks wat graad vang, daal.

October 2014a. Tronke in SA ŉ tydbom, sê DA, bl. 23.

Otto, H. 2017. Misdaadsyfers ‘dui op anargie, normloosheid’, bl. 2.

Pelser, W. 2016d. ‘Minderwaardige werk’ is beter as geen werk, bl. 3.

Prince 2015f. ‘Korrupsie knou SA’, bl. 5.

Prince 2016g. Meeste in SA teen grondbeleid, bl. 7.

Prince 2017b. 1 800 kinders in 2 boekjare vermoor, bl. ???

Rademeyer, A. 2012. 14% van studente kry graad, bl. 18.

Redakteur Beeld 2016d. Beeld sê: Onderrig in SA skep ’n nuwe verlore generasie.

Rooi 2014g. Duisende staatskole sluit die afgelope 12 jaar, bl. 9.

Rooi 2015e. Geskoolde Afrikane stroom steeds uit.

Sadie 2014. Armes se stemme só beïnvloed, bl. 9.

SAPA 2014f. Koers van selfmoord in SA 8ste hoogste ter wêreld, bl. 10.

Schüssler 2017a. Feite raak verlore in sosialemedia-lawaai, bl. 15.

Schüssler 2017c. SA is ŉ kapitalistiese nasie met ŉ sosialistiese regering.

Sisulu 2013. Wittes moet regstelaksie help onnodig maak, bl. 3.

Smit, F. 2009. Arm ken nie ras of geslag, bl. 15.

Smit, F. 2015a. Wit bevolking gaan nog skerp afneem, bl. 19

Smit, F. 2015b. Stuit die getalle-tsoenami, bl. 31.

Smit, F. 2016b. Kantelpunt is bereik, bl. 13.

Smit, F. 2016d. My mening: Dié studente kán nie suksesvol leer.

Stadler, H. 2014a. ‘Ons vernietig werk’.

Stadler, H. 2014b. As ŉ deur toeslaan … bly hy toe, bl. 2.

Stadler, H. 2015b. 5,4 m. soek vergeefs werk, bl. 1.

Stadler, H. 2015c. 1,55 miljard mense nou op Facebook.

Stadler, H. 2016b. Facebook kry 60 miljoen mense by.

Stadler, H. 2016c. Werkskepping: ‘SA doen nie genoeg’, bl. 7.

Stadler, H. 2016d. 3,5 miljoen mense dra 93% van SA se belastinglas, bl. 8.

Stadler, H. 2016f. 67 000 mense verloor hul werk.

Stadler, H. 2016g. Onderrig máák saak as jy werk soek.

Stadler, H. 2017a. Só verdien jy geld vir Facebook, bl. 20.

Stadler, H. 2017c. SA bloei nóg 34 000 poste.

Stadler, H. 2017d. Werkskepping te min. 50% van jonges soek werk, bl. 23.

Stadler, H. e.a. 2015. Werkloosheid: stilte voor die storm later, bl. 1.

Steyn, P. 2015b. ‘Ekonomie bedreig groei van swart middelklas’, bl. 6.

Steyn, P. 2016a. SA bevolking groei met 835% in 106 j., bl. 8.

Swanepoel, E. 2014b. Moord: SA styg op dié ranglys, bl. 5.

Swanepoel, E. 2016c. Matriekpunte was eintlik 10% laer, bl. 9.

Swanepoel, E. 2016f. Suid-Afrikaners ál meer mismoedig.

Swanepoel, E. 2016i. Skole: Staat bly nie voor, bl. 7.

Swanepoel, E. 2017a. Swot: Jare, geld word gemors, bl. 8.

Swanepoel, E. 2017b. Private kolleges groei, al is dit soms duurder, bl. 8.

Swanepoel, E. 2017c. Te min werk vir al die grade, bl. 12.

Swanepoel, E. 2018. Soveel studente met staatshulp skop op, bl. 4.

Van den Berg, M. 2012b. Stel jou voor SA is ’n dorpie, bl. 2.

Van der Walt, A. 2017. Gebrek aan ekonomiese vryheid kom SA duur te staan.

Van der Walt, S. 2017. Vuurwapens vir kapers en moordenaars; messe vir rowers, bl. 4.

Van Rooyen, G. 2015. Vooruitsigte verswak, bl. 1.

Van Wyk, P. 2015a. ‘Polisie het nie meer beheer’, bl. 4.

Van Zyl, S. 2015. Staat moet vir ál meer sorg, bl. 14.

Vos, U. 2017. Moordsyfer neem met 20% toe sedert ’12, bl. 4.

Webb & Meyer 2011. Taallandskap en taalpolitieke karakter.

Wood 2017. SA duik 14 plekke op WEF-ranglys, bl. 1.

Areff 2015. SA almost dead last in maths and science education – WEF report.

Davis 2017. Analysis: South Africa a country of fear, say latest crime perception stats.

Etheridge 2016a. Half of South Africans say race relations have improved – survey.

Fengu 2017a. Education, then transformation.

Kriegler 2016. Murder on the rise as South Africa fails to stem high crime rates.

Mesthrie 2002. South Africa: a sociolinguistic overview, bl. 11-26.

Ngoepe 2016f. SA pupils among lowest 5 in the world in maths, science.

Patson 2016. Some thoughts about youth employment on Worker’s Day.

Peyper 2016a. Unemployment soars, hits highest rate since 2008.

Peyper 2016b. Unemployment hits 13-year high.

Raborife 2016c. South Africans better off than they were in 1994 – report.

Rolling Alpha 2015. But who pays South Africa’s tax?

Rossouw, J. 2017. Why social grants matter in South Africa: they support 33% of the nation.

SA Info 2013. The languages of South Africa.

SAPA 2014a. Decline in African language public schools.

SAPA 2014b. Over a third of SA population under 18 – Unicef.

SAPA 2014c. Most immigrants to SA from Zimbabwe.

SAPA 2014g. 47% of white SA believe apartheid wasn’t a crime against humanity.

Schüssler 2017b. The great annual national tax parade.

Shange & Jamal 2017. Almost half a million people have been murdered in South African since the dawn of democracy‚ a report by the Institute of Race Relations (IRR) revealed.

Smith, C. (Carin) 2015. Ageing white workforce to impact SA labour market – report.

Smith, C. 2016. SA growth likely worst in sub-Sahara Africa – report.

Spaull (2013) South Africa’s Education Crisis: The quality of education in South Africa 1994-2011.

Staff Writer 2015. South African unemployment is worse now than at the end of apartheid.

Verster, J. 2016. SA unemployment rate down to 24.5%.

Vorster, G. 2016. This one graph shows that South Africans are leaving the country.

Wakefield 2015. One in 10 South Africans living with HIV – Stats SA.

Brand, D. 2018. South Africa is paying a heavy price for dysfunctional local government. Geplaas 4 Sept. 2018. http://theconversation.com/south-africa-is-paying-a-heavy-price-for-dysfunctional-local-government-102295

Buccus, I. 2020. Citizens don’t enjoy day-to-day security. Geplaas 6 Jan. 2020. https://www.dailymaverick.co.za/opinionista/2020-01-05-citizens-dont-enjoy-day-to-day-security/

De Vos, D. 2018. SABC Television is unfixable – so we shouldn’t try. Geplaas 15 Aug. 2018. https://www.dailymaverick.co.za/article/2018-08-14-sabc-television-is-unfixable-so-we-shouldnt-try/

Dube, P. 2018. A tainted freedom – Reflections on Freedom Day 2018. Geplaas 30 April 2018. http://www.cfcr.org.za/index.php/latest/812-article-a-tainted-freedom-reflections-on-freedom-day-2018

Maphanga, C. 2019. 25 years of democracy: Poverty on the rise, black Africans worst hit by inequality. Geplaas 24 Julie 2019. https://www.fin24.com/Economy/25-years-of-democracy-poverty-on-the-rise-black-africans-worst-hit-by-inequality-20190724-2

Hlatshaneri, S. 2019. It’s about the sum of languages. The Citizen, 5 Jan. 2019.

Merten, M. 2017. StatsSA paints bleak picture of your safety amid fears that SAPS annual report will not include crime statistics. Geplaas 29 Sept 2017. https://www.dailymaverick.co.za/article/2017-09-29-statssa-paints-bleak-picture-of-your-safety-amid-fears-that-saps-annual-report-will-not-include-crime-statistics/

Msimang, M. 20202. 2019 was Annus Horribilis – and yet, we shall overcome. Geplaas 6 Jan. 2020. https://www.dailymaverick.co.za/opinionista/2019-12-27-2019-was-annus-horribilis-and-yet-we-shall-overcome/[13]

Mtshali, N. 2013. Only 15% of SA university students graduate. The Star, 13 June. https://‌www.iol.co.za/lifestyle/family/parenting/only-15-of-sa-university-students-graduate-1531809

News24 2019. Anger at poor public services 25 years into democracy. Geplaas 21 April 2019. https://www.news24.com/Elections/News/anger-at-poor-public-services-25-years-into-democracy-20190421

Omarjee, L. 2019. SA unemployment rate jumps to 29%, the worst since 2008. Geplaas 30 Julie 2019. https://www.fin24.com/Economy/just-in-sa-unemployment-rate-jumps-to-29-the-worst-since-2008-20190730

Phakgadi, P. 2019. SA ranks 73rd in global corruption survey. Geplaas 29 Jan. 2019. https://www.news24.com/SouthAfrica/News/sa-ranks-73rd-in-global-corruption-survey-20190129

Reddy, V. & N. Zulu 2019. Education in South Africa: hits and misses over the past 25 years. Geplaas 19 Junie 2019. https://theconversation.com/education-in-south-africa-hits-and-misses-over-the-past-25-years-119104

Schussler, M. 2019. The burden of truth. Geplaas 21 Febr. 2019. https://www.businesslive.co.za/fm/opinion/on-my-mind/2019-02-21-mike-schussler-the-burden-of-truth/ (Oor die vernietigende impak van die ANC se beleidsrigtings en die gevolge daarvan – “South Africa has come to the end of the road”)

Shay, S. 2020. Why South Africa’s declining maths performance is a worry. Geplaas 10 Jan. 2020. https://theconversation.com/why-south-africas-declining-maths-performance-is-a-worry-129563 (Rakende 2019-matriekuitslag)

Sibanda, O.S. 2019. State Capture: Little did we suspect that our own people would be as corrupt as the apartheid regime. Geplaas 28 Jan. 2019. https://www.dailymaverick.co.za/opinionista/2019-01-28-state-capture-little-did-we-suspect-that-our-own-people-would-be-as-corrupt-as-the-apartheid-regime/

Sibanda, O.S. 2019. What do the crime stats mean? Why do we publish crimes stats? Geplaas 15 Okto. 2019. https://www.cfcr.org.za/index.php/latest/927-article-what-do-the-crime-stats-mean-why-do-we-publish-crime-stats?

Soko, M. 2020. The June 16 legacy – a catalogue of failures. Geplaas 15 Junie 2020. https://www.dailymaverick.co.za/article/2020-06-15-the-june-16-legacy-a-catalogue-of-failures/ [14]

Turner, A. 2019. In praise of demographic decline. Geplaas 2 Julie 2019. https://www.dailymaverick.co.za/opinionista/2019-07-02-in-praise-of-demographic-decline/[15]

Vegter, I. 2018. Low fee private schools and vouchers can save SA’s woeful education system. Geplaas 22 Mei 2018. https://www.dailymaverick.co.za/opinionista/2018-05-22-low-fee-private-schools-and-vouchers-can-save-sas-woeful-education-system/#.WwwNiPZuKM8

Yo, D. 2018. There’s a new way of measuring poverty in South Africa: Here’s how it works. Geplaas 12 Junie 2018. https://theconversation.com/theres-a-new-way-of-measuring-poverty-in-south-africa-heres-how-it-works-97634/

Beeld 2002. Bevolking besig om te verouder. Beeld, 17 Aug. 2020, bl. 8.

Beukes, W. 2020. SA het byna 60 m. mense, sê SSA. Beeld, 10 Julie 2020, bl. 2. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/sa-bevolking-nou-meer-as-5962-m-20200709

Bezuidenhout, A. 2017. Word Suid-Afrika soos ‘n Middeleeuse Europa? Beeld, 31 Jan. 2017.

Booysen, V. 2018. Skoksyfers. Werkloosheid erger as verwag. Sake–Beeld, 1 Aug. 2018, bl. 22.

Burgess, A. 2019. Plaasmoorde: Die skimme van geweld wat ons harte oopkloof. Vrye Weekblad, 7 Junie 2019. https://www.vryeweekblad.com/nuus-en-politiek/2019-06-07-plaasmoorde-die-skimme-van-geweld-wat-ons-harte-oopkloof/

Buys, M. 2019. Skole: Stelsel beskerm nie presteerders. Beeld, 20 April 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/skole-stelsel-beskerm-onderpresteerders-20190419

Coetzee, G. 2018. 2019 as jaarring in geskiedenis. Volksblad, 31 Mei 2018. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/2019-as-jaarring-in-geskiedenis-20180530

Croucamp, P. 20202. Hierdie jaar kom daar bloed op die water en drama in die tuig. Geplaas 3 Jan. 2020. https://www.vryeweekblad.com/menings-en-debat/2020-01-02-hierdie-jaar-kom-daar-bloed-op-die-water-en-drama-in-die-tuig/ (Oor politieke vooruitsigte vir SA n 2020.)

De Lange, R. 2018. Jan Taks mélk jou as jy ryk is. Sake-Rapport, 11 Maart 2018. https://www.netwerk24.com/Sake/Begroting/jan-taks-melk-jou-as-jy-ryk-is-20180310

De Lange, R. 2018. Meer in SA kry krag, water en dienste. Sake–Rapport, 9 Junie 2018, bl. 4.

De Lange, R. 2019. 2% werkloses het ’n graad. Sake, Rapport, 3 Nov 2019, bl. 3.

Du Plessis, C. 2018. Wit en bruin Afrikaanses kry meer babas. Beeld, 16 Aug. 2018, bl. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/wit-en-bruin-afrikaanses-kry-meer-babas-20180815 (Immigrasiepatrone in 2018, geboortevoorspellings 2018-2025, toename in bruin Afrikaanssprekendes)

Eloff, T. 2018. So red ons munisipaliteite. Geplaas 27 Mei 2018. https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/so-red-ons-munisipaliteite-20180525

Essop, P. 2019. Al hoe minder Afrikaansmedium-skole. Geplaas 8 Oktober 2019. https://www.netwerk24.com/Nuus/Onderwys/al-hoe-minder-afrikaanse-enkelmedium-skole-20191008

Gericke, J. 2018. Feit soos ŉ T.rex: hoe meer kinders, hoe groter armoede. Sake–Rapport, 22 Julie 2018, bl. 3. https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/kinders-en-armoede-daars-n-t-rex-in-die-vertrek-20180722

Gericke, M. 2018. Werkloosheid onder SA jeug ‘is hoër as ooit tevore’. Geplaas 17 Junie 2018. https://www.netwerk24.com/Nuus/Politiek/werkloosheid-onder-sa-jeug-is-hoer-as-ooit-tevore-20180617

Groenewald, P. 2019. Die voordeel van VF Plus as vennoot. Rapport Weekliks, 20 Jan. 2019, bl. 7.

Gouws, A. 2017. Die jeug moet ons bekommer. Geplaas 21 Junie 2017. http://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/die-jeug-moet-ons-bekommer-20170619

Hattingh, C. 2019. ‘n Nuwe rekord: 10 m. Werkloses. Sake, Rapport, 11 Aug. 2019, bl. 2. https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/10-m-werkloos-so-keer-staat-dat-hulle-werk-kry-20190811

Holm, E. 2019. SEB die rede waarom SA op sy knieë is. Geplaas 16 April 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/seb-die-rede-waarom-sa-op-sy-kniee-is-20190416

Holm, E. 2019. Wat is nou eintlik die misdaad? Beeld, 30 Julie 2019, bl. 9. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/wat-is-nou-eintlik-die-misdaad-20190729-2

Jones, C. 2019. Hoe leef jy as jy nie werk? Rapport Weekliks, 11 Aug. 2019, bl. 11.

Kloppers, E. 2019. Rykstes vlug vir misdaad. Beeld, 27 Junie 2019, bl. 3.

Krige, E. 2018. Minder as ‘n derde van studente maak graad binne 3 jaar klaar. Rapport, 3 Junie 2018, bl. 8.

Küsel, A. 2018. ‘Swak skoolstelsel grootste struikelblok vir SA’. Geplaas 6 Mei 2018. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/swak-skoolstelsel-grootste-struikelblok-vir-sa-20180504

Küsel, A. 2019. Afrikaanse skole se matriekuitslae. Dís hulle suksesresep. Beeld, 9 Jan. 2019, bl. 7. https://www.netwerk24.com/Nuus/Onderwys/moedertaal-kennis-werk-afrikaanse-skole-se-sukses-20190109

Le Cordeur, M. 2019. Opwaartse kurwe, maar …. By, Beeld, 5 Jan. 2019, bl. 19.

Le Cordeur, M. 2020. Die uitslae in perspektief. Beeld, 9 Jan. 2020, bl. 17.

Le Cordeur, M. 2020. Teachers the real heroes as matrics shine despite a struggling system. Geplaas 10 Jan. 2020. https://www.dailymaverick.co.za/opinionista/2020-01-10-teachers-the-real-heroes-as-matrics-shine-despite-a-struggling-system/

Malherbe, P. 2018. Soveel mense in SA het selfone, landlyne. Geplaas 7 Julie 2018. https://www.netwerk24.com/Sake/Ikt/soveel-mense-in-sa-het-selfone-landlyne-20180707

Malherbe, P. 2018. SA het byna 95 m. aktiewe selfoonrekeninge. Geplaas 22 Aug. 2018 https://www.netwerk24.com/Sake/Ikt/sa-het-byna-95-m-aktiewe-selfoonrekeninge-20180821 (Ook in Sake, Beeld, 23 Aug. 2018)

Malherbe, P. 2019. 1,5 mjd. mense besoek Facebook daagliks. Beeld, 1 Febr. 2019. https://www.netwerk24.com/Sake/Ikt/15-mjd-mense-besoek-facebook-daaogliks-20190131

Malherbe, P. 2020. 40% van die wêreld gebruik nou Facebook. Geplaas 30 April 2020. https://www.netwerk24.com/Sake/Ikt/40-van-die-wereld-gebruik-nou-facebook-20200430

Nienaber, M. 2020. Uitvalsyfer, swak prestasie in wiskunde ‘wek kommer’. Geplaas 9 Jna. 2020. https://www.netwerk24.com/Nuus/Matriek/uitvalsyfer-swak-prestasie-in-wiskunde-wek-kommer-20200109

Redakteur Beeld 2020. Matrieksyfer skep vals beeld oor SA onderwys. Beeld, 9 Jan. 2020, bl. 16.

Slatter, L. 2019. Matrieks: Geluk, maar dié ses sake pla. Rapport, 6 Jan. 2019, bl. 4.

Slatter, L. 2019. Onderwys: Skole ly só onder swak bestuur. Rapport, 14 April 2019. https://www.netwerk24.com/Nuus/Onderwys/skole-ly-so-onder-swak-bestuur-20190413

Smit, F. 2018. Die verstedeliking van armoede. Rapport Weekliks, 3 Junie 2018, bl. 4-5.

Smit, F. 2019. Aanwas het ons ingehaal. Beeld, 13 Junie 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/aanwas-het-ons-ingehaal-20190612

Stadler, H. 2018. Rooi ligte flikker oor SA ekonomie. Geplaas 16 Mei 2018. https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/rooi-ligte-flikker-oor-sa-ekonomie-20180515

Stadler, H. 2018. Só vaar huishoudings. 45% in SA van toelae afhanklik. Sake-Nuus, Beeld, 15 Junie 2018, bl. 12.

Stadler, H. 2018. SSA onthul syfers. Een uit vyf gaan nie skool weens armoede. Sake-Nuus, Beeld, 26 Junie 2018. https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/1-uit-5-wonder-waar-bord-kos-vandaan-kom-20180625

Stadler, H. 2019. Werkloosheid skiet op tot op nuwe skokrekord. https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/werkloosheid-skiet-op-tot-nuwe-skok-rekord-20190730. (Gepubliseer in Beeld, 31 Julie 2019, bl. 18 as: “:Koers hoogste sedert 2008. Werkloosheid: CR gekap oor gebrek aan aksie”.)

Stadler, H. 2019. Jy het R561 per maand ndog om nie te sterf. Beeld, 6 Aug. 2019, bl. 11. https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/hier-is-sa-se-nuutste-armoedelyne-20190805

Strydom, N. 2019. Drie SA stede haal nuwe lys van gevaarlikste plekke. Geplaas 31 Julie 2019. https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/3-sa-stede-haal-nuwe-lys-van-gevaarlikste-plekke/

Tempelhoff, E. 2018. Wêreldbevolkingsdag. Aarde kreun onder mens. Beeld, 12 Julie 2018, bl. 12. https://www.netwerk24.com/Nuus/Algemeen/aarde-kreun-onder-mense-mense-mense-20180711

Theunissen, P. 2018. Politieke magsvertoon grondliggend tot grondkwessie. LandbouWeekblad, 18 Mei 2018. https://www.netwerk24.com/landbou/Plase/Plaasverkope/politieke-magsvertoon-grondliggend-tot-grondkwessie-20180509

Van Zyl, A. 2019. SA een van onveiligste lande ter wêreld – indeks. Geplaas 19 Junie 2019. https://www.netwerk24.com/Nuus/Misdaad/sa-een-van-onveiligste-lande-ter-wereld-indeks-20190619

Williams, F. 2019. 280 000 mense betaal 40% van belasting. Geplaas 1 Maart 2019. https://www.netwerk24.com/Sake/Ekonomie/280-000-mense-betaal-40-van-belasting-20190301

Internetskakel

Wikipedia 2013 (142). Suid-Afrika.

2.4 Argumente oor Afrikaans

Aanvullende bronne

Anoniem 2012b. Dié taal speel ‘n groot rol, bl. 10.

Cilliers, S. 2014c. Waar lê die toekoms van Afrikaans?, bl. 18.

Du Plessis, L. 2014. Volksroete na toekoms, bl. 19.

Eckard 2014a. Afrikaans en wil net hier bly.

Geelmuyden 1952. Afrikaans is die Esperanto van die Noordsee, bl. 26-28, 47.[16]

Grebe 2004. ŉ Prys om te betaal? Die belang van historiese taalnavorsing in ŉ etnies verdeelde samelewing, bl. 127-131.

La Vita 2018. ‘Dán het Afrikaners geen toekoms.’

Schlemmer & Giliomee 2004. Afrikaans by die kruispad, bl. 117-121.

Schuring 1983. Sensusgegewens oor Swartmense met Afrikaans as huistaal, bl. 471-476.

Thwala 1998. Taalpeiling Durban: Taalprofiel en taalhouding, bl. 61-119.

Van Rensburg e.a. 1997. Afrikaans in Afrika. (Hoofstuk 7.)

Webb e.a. 1992. Afrikaans: feite en interpretasies, bl. 25-67.

Webb & Meyer 2011. Taallandskap en taalpolitieke karakter.

Raidt 1997b. A case of David and Goliath: the changing position of Afrikaans vis-a-vis eleven official languages, bl. 215-225.

Van der Merwe, I.J. 1989. The geography of the Afrikaans language, bl. 89-93.

Visagie, A. 2014a. Mother tongue Afrikaans is excluded in our society, bl. 21.

Visagie, A. 2014b. Afrikaans banished to shadows of linguistic landscape, bl. 11.

Taalatlas

Grobler, E. e.a. (eds.) 1990. Language Atlas of South Africa: Language and Literacy Patterns.

ŉ Bylaag getitel “Die veldwerker” is op 18 Nov. 2012 in Rapport Hierin word die syfers van Sensus 2011 in verwerkte formaat aangebied.

Internetskakels

“Census 2011: Fact Sheet” – http://www.statssa.gov.za/Census2011/Products/Census_2011_Fact_sheet.pdf

Wikipedia 2013a. Afrikaans.

Wikipedia 2013b. Afrikaanssprekende bevolking in Suid-Afrika.

Die helingsproses in Afrikaans

3.1 ’n Verdeelde taalgemeenskap

Aanvullende bronne

Beukes, A-M. 2015b. Skeiding maak Afrikaans broos, bl. 21.

Carstens, W.A.M. 2013a. Op pad van ŉ verdeelde na ‘n gedeelde toekoms in die Afrikaanse taalgemeenskap: Die rol van die Afrikaanse Taalraad in die proses van versoening, bl. 447-483.

De Stadler, L.G. 2012. Mense verdruk, tale nie, bl. 9.

Jansen, J. 2004. Hulle is Afrikaans se nuwe vyande, bl. 12.

Scholtz, L. 2014x.’n Verhaal van twee vyande, bl. 18.

Steyn, J.C. 2014a. ‘Ons gaan ŉ taal maak’: Afrikaans sedert die Patriot-jare. (Hoofstuk 17, bl. 503-505)

Van Rensburg e.a. 1997. Afrikaans in Afrika. (Hoofstukke 7 en 8.)

Van Oort & Carstens 2014. Die onderrig van Afrikaanse woordeskap en variëteite vanuit ŉ inklusiewe taalgeskiedkundige perspektief, bl. 693-707.

Le Cordeur, M. 2019. Waar almal tuis sal voel. Die Burger, 17 April 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/waar-almal-tuis-sal-voel-20190416-2

3.2 Die versoeningsproses

“Dit is moeilik om in Suid-Afrika te woon en nie van ras bewus te wees nie. Jy kan ons verlede nie sonder verwysings na swart en wit beskryf nie en terselfdertyd kwalik ŉ heeltemal kleurblinde toekoms bedink.” (W. Pelser 2013a: 2).

“So baie swart en bruin mense is erg verneder en seergemaak deur die optrede van mense tydens eredienste en begrafnisse. Mag die Here ons daarvoor vergewe! Dalk is dit ook nodig om verskoning te vra by die mense wat deur ons liefdeloosheid seergemaak is.” (A. van Wijk 2013: Teks by 13 Februarie.)

“… die Engelse term (kom) neer op iets wat herstel moet word – met ander woord, daar was eens goeie verhoudinge, en dit word herstel”. (H. Toerien 2014a: 9)

“Versoening is ŉ lang proses, waarvan die eerste stap selfrefleksie en selfaanvaarding is. Die volgende stap is luister sonder oordeel.” (Du Plessis, E. 2019. Schweizer-Reneke: Versoening is ŉ lang proses. Geplaas 14 Jan. 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/schweizer-reneke-versoening-is-n-lang-proses-20190111)

“Elke dag wat verby gaan sonder versoening of pogings tot versoening tussen die mense van Suid-Afrika in ŉ era van toenemende populisme is ŉ verlore geleentheid wat betreur moet word.” (G. van der Westhuizen 2019 – https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/kritiek-op-da-oor-afrikaans-nie-geregverdig-20190308 )

Aanvullende bronne

Cruywagen, A. 2016b. ‘Varsity sing’ beeld ideale land uit, bl. 16.

Kannemeyer, M 2017e. Wat beteken inklusiwiteit?

Koopman 2014d. Steeds op soek na helende versoening, bl. 19.

Redakteur Kerkbode 2016. Versoening, bl. 6.

Harris, V. 2017. What Happened To The Reconcilation Project?

3.2.1 Die pyn en hartseer van die verlede

“Alle groepe wat ek ondersoek het, het probleme daarmee om hul verlies aan mag te verwerk en om skuld en skaamte die hoof te bied.” (W. Brümmer 2014c: 21)

“’n Mens moet aanvaar dat dit nie ’n fout is om wit te wees nie. … Jy kan nie help wat jou velkleur is nie. Máár – en dis belangrik – ’n bietjie meer skuldgevoelens kan nie kwaad doen nie – skuld oor die wandade van die verlede en oor die ongelykheid van die hede. Dit kan net ’n voorloper wees vir versoening.” (W. Brümmer 2014c: 21)

“’Jy kan sê ek bewys lippediens, maar ons het die letsels om om te wys waarvoor ek geveg het. …’ Hy sal vergewe, maar nooit vergeet nie. ‘Dit maak my regtig seer wanneer mense sê moenie ou koeie uit die sloot grawe nie. Wie het die reg om vir ons te sê ons moet aanbeweeg?’” (C-A. Nel 2016t: 2)

Aanvullende bronne

Basson, A. 2013b. Madiba bevry wit mense ook, bl. 8.

Basson, A. 2014a. Mag dit tog net enkeles wees, bl. 10.

Basson, A. 2014c. Onder die skuldjuk uit die toekoms in, bl. 17.

Carstens, W.A.M. 2012. Versoening in Afrikaans – Is dit haalbaar?

Carstens, W.A.M. 2013b. Die storie van Afrikaans: perspektiewe op die verlede, hede en toekoms, bl. 21-50.

Cilliers, S. 2014a. Apartheid: mens kan lyding nie gou vergeet, bl. 2.

De Wet, A. 2015. ‘Afrikaners, Soweto se jeug van ’76 moet heel, bl. 2.

Dludhlu 2016. ‘Ons dra almal letsels van die verlede’, bl. 4.

Du Plessis, C. 2015b. Geskil by Bloedrivier, bl. 2.

Du Toit, P. 2014. Rassisme in vier lesse, bl. 5.

Giliomee 2007. Afrikaans en haar geskiedenisse: Andersmaak en saammaak.

Jansen, J. 2014. Ons moet oor rassisme praat, bl. 8.

Nel, C-A. 2016t. ‘Moenie sê beweeg aan’. LUR sal apartheidspyn nooit vergeet, bl. 2.

Scholtz, L. 2004. Versoening moet met toleransie gepaardgaan, bl. 16.

Scholtz, L. 2014e. Laat ons net verder vorder.

Sello 1999. Die Boereoorlog. Maak versoening vername doel, bl. 10.

Sidego, C. 2016a. Stroom-af en stroom-op – Die Ekstra-koerante se rol, bl. 380-392.

Truter, R.H. 2004. Baie werk lê voor met versoening, bl. 10.

Van Oort, C.P. 2008. Die ontwikkelingsgeskiedenis van Afrikaans: ’n Inklusiewe perspektief en implementering in ’n lesreeks. (Ph.D.)

Van Oort & Carstens 2014. Die onderrig van Afrikaanse woordeskap en variëteite vanuit ŉ inklusiewe taalgeskiedkundige perspektief, bl. 693-707.

Van Rensburg e.a. 1997. Afrikaans in Afrika. (Hoofstukke 7 en 8.)

Van Rensburg, M.C.J. 2012. Só kry ons Afrikaans. (Hoofstuk 7, bl. 132-135, Hoofstuk 8, bl. 136-142.)

Van Wyk, A. 2013. Ons ideaal: Nierassig of nierassisties?, bl. 10.

Wessels, L. 2012. My voete loop na Worcester, waar versoening lewe kry, bl. 4-5.

Brümmer, W. 2019. Profeet van versoening. Beeld, 5 Junie 2019, bl. 21. (Oor bomplanter Stefaans Coetzee se versoeningspogings.)

Coetzee, S. & A. Steenkamp 2019. Wit wolf. Kaapstad: Tafelberg. Oor bomplanter Stefaans Coetzee se versoeningspogings.) [17]

Gaum, F. 2018. Is dit koebaai versoening? Geplaas 18 Julie 2018. https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/is-dit-koebaai-versoening-20180717

3.2.2 Die vind van gemene grond: saamstem oor ŉ gedeelde stem

“Dis egter wel belangrik dat ons in heterogene, diverse saam-kontekste soos werkplekke, skole, kolleges, universiteite, toenemend ook familie- en vriendekringe, en hopelik ook kerke, doelgerig luister na mekaar, leer van mekaar en sensitief vir mekaar wees. Ons moet informeel en formeel aan transformasiebevoegdhede bou.” (N. Koopman 2016c)

Aanvullende bronne

Breytenbach, B. 1996. Mondvol: gedagtes oor Afrikaans en saamstaan.

Dludhlu 2016. ‘Ons dra almal letsels van die verlede’, bl. 4.

Hofmeyr, S. 2014a. Duim vir duim na genesing vir almal, bl. 11.

Horn 2012. Die kwetsende verhaal moet plek maak vir die helende, bl. 2.

Prince, L. 2015l. ‘Verenig SA deur ware patriotisme’.

Steyn, J.C. 1998. Nuwe aktiwiteite rondom Afrikaans: die totstandkoming van ’n “Afrikaanse Oorlegplatform”, bl. 253-264.

Steyn, J.C. 2014a. ‘Ons gaan ŉ taal maak’: Afrikaans sedert die Patriot-jare. (Hoofstuk 17, bl. 503-505)

3.2.3 Die Afrikaanse Taalraad (ATR)

Aanvullende bronne

Anoniem 2016c. ‘Ons kort sinergie vir Afrikaans’.

ATR 2015. Persverklaring: Geen ruimte vir samboktaktiek in taaldebakel.

ATR 2016a. US-taalbeleid: Afrikaanse Taalraad se reaksie.

ATR 2016b. Die Afrikaanse Taalraad herdenk die 91ste bestaansjaar van Afrikaans as amptelike taal.

Beukes, A-M. 2016. AKA 2016: Die ekologie van Afrikaans in ’n verander(en)de landskap.

Carstens, W.A.M. 2006a. Die breë Afrikaanse debat (1994-2005): enkele temas en inisiatiewe, bl. 1-19.

Carstens, W.A.M. 2007. Diep dink vir beter doen, bl. 19.

Carstens, W.A.M. 2009. Die ontpolitisering van Afrikaans deur ŉ Nasionale Strategie vir Afrikaans.

Carstens, W.A.M. 2012. Versoening in Afrikaans – Is dit haalbaar?

Carstens, W.A.M. 2013b. Die storie van Afrikaans: perspektiewe op die verlede, hede en toekoms, bl. 21-50.

Cilliers, S. 2011. Een van daardie “wow”-oomblikke. Afrikaanse organisasies deel nou hulle kennis, bl. 11.

Du Toit, P. 2013. Verlede vreesloos vertel.

Esterhuyse, W. 1995. Die bevryding van Afrikaans, bl. 6.

Goosen, D.P. & J. Rossouw 2007. ’n Afrikaanse ‘ons’ om taal te laat gedy, bl. 21.

Gouws, A. 2012a. Verstaan ander se ras-ervarings, bl. 12.

Gouws, A. 2012b. Vergifnis, bl. 8.

Horn 2012. Die kwetsende verhaal moet plek maak vir die helende, bl. 2.

Jansen, J. 2004. Hulle is Afrikaans se nuwe vyande, bl. 12.

Jansen & Jansen van Rensburg 2015. Versoening op die trein na Pretoria, bl. 5.

Jordaan, W. 2012a. ’n Model in die plek van futlose versoening, bl. 10.

Jordaan, W. 2012b. ’n Visie vir SA wat 35 jaar later steeds voortleef, bl. 10.

Louw, L. 1992. Breek af die Afrikaanse taal se eie Berlynse muur, bl. 9.

Olivier, A. 2003a. Skep ’n manier vir kinders, nuwe praters om Afrikaans te leer, sê taalmense. Plant nou, oes later, bl. 11.

Olivier, A. 2003b. Taalinstituut vir Afrikaans kry wye steun, bl. 9.

Olivier, A. 2003c. Afrikaans los kokon. Organisasies span saam om taal te bou en te bevorder, bl. 17.

Olivier, A. 2003d. Praat uit een mond. Pansat vra roetekaart vir Afrikaans, bl. 17.

Olivier, A. 2004a. Beraad gaan Afrikaans help, bl. 4.

Olivier, A. 2004b. Saam deur pyn – wit en bruin moet eers harte oopmaak, bl. 7.

Oosthuizen, J. 2017g. ATR se Kokertoekennings: Afrikaans is een familie.

Prinsloo, K. (red.). 2004. Verslag van ‘ntaaloudit oor Afrikaanse taalprojekte, verenigings en energieë, 2004.

Prinsloo, K. (red.) 2006a. Op pad na ŉ Taalstrategie vir Afrikaans.

Prinsloo, K. (red.) 2007. Opname oor Afrikaanse projekte en aktiwiteite op ŉ plaaslike munisipale vlak in Suid-Afrika, 2006.

Prinsloo, K. (red.) 2008a. Die Afrikaanse “ons” en die nodigheid van ŉ Afrikaanse Taalraad.

Retief, H. 2015b. En toe steel hy hul Kersfees …, bl. 11.

Rooi 2015i. Óns moet versoen, nie die regering, sê Vlok, bl. 6.

Rooi 2015j. ’76-opstande se twee kante ontmoet, bl. 6.

Scholtz, L. 2013f. Emosies van hede kán verby, bl. 16.

Terblanche, H.O. 2012. Riglyne vir versoening, bl. 13. (Belangrike wenke rakende die praktykmaak van versoening in ’n gemeenskap.)

Truter, R.H. 2004. Baie werk lê voor met versoening, bl. 10.

Van Louw 2003. ’n Nasionale strategie vir Afrikaans.

Van Louw 2005. Afrikaans: ’n tuiste vir almal.

Van Rensburg, M.C.J. 2012. Só kry ons Afrikaans. (Hoofstuk VII, bl. 140-143.)

Glorie 2013a. Interview met ATR-voorzitter Michael le Cordeur.‘Later we samenwerken’, bl. 86-87.

Glorie 2015. Anne-Marie Beukes, nieuwe voorzitter Afrikaanse Taalraad: ‘Ruimte voor Afrikaans naast andere talen’, bl. 8-9.

Fuller 2010. Mandela’s children. (Artikel vanuit ŉ internasionale perspektief oor die versoeningsproses in Worcester.)

Afrikaans.com 2019 ŉ Fokus op Afrikaanse organisasies – Ontmoet die ATR. https://afrikaans.com/afrikaans-vandag/n-fokus-op-afrikaanse-organisasies-ontmoet-die-atr/ Gebruik 22 Febr. 2019.

ATR 2019. Persverklaring: Afrikaans as geloofstaal in die kollig. Geplaas 20 Junie 2019. https://www.litnet.co.za/persverklaring-afrikaans-as-geloofstaal-in-die-kollig/

ATR 2019. Afrikaanse Taalraad trek jeugdiges saam in Jeugmaand. Geplaas 20 Junie 2019. https://www.litnet.co.za/afrikaanse-taalraad-trek-jeugdiges-saam-in-jeugmaand/

Beukes, A-M. 2018. ATR vier 10 jaar: Die ATR het haar kinderskoene ontgroei. Geplaas 24 Mei 2018. https://www.litnet.co.za/atr-vier-10-jaar-die-atr-het-haar-kinderskoene-ontgroei/

Carstens, W.A.M. 2018. ATR vier 10 jaar: Geluk liewe maatjie … Die ATR is 10! Geplaas 24 Mei 2018. https://www.litnet.co.za/atr-vier-10-jaar-geluk-liewe-maatjie-die-atr-10/

Gouws, J. 2018. ATR vier 10 jaar: Die ATR is uitstekend geposisioneer. Geplaas 24 Mei 2018. https://www.litnet.co.za/atr-vier-10-jaar-die-atr-uitstekend-geposisioneer/

Le Cordeur, M. 2018. ATR vier 10 jaar: ’n Droom bewaarheid. Geplaas 24 Mei 2018. https://www.litnet.co.za/atr-vier-10-jaar-n-droom-bewaarheid/

Litnet 2018. Afrikaanse Taalraad vergader oor inklusiewe, diverse pad vorentoe. Geplaas 29 Aug. 2018. https://www.litnet.co.za/afrikaanse-taalraad-vergader-oor-inklusiewe-diverse-pad-vorentoe/

Nienaber, M. 2020. Veeltalige onderrig vir beter leer op tersiêre vlak. Geplaas 28 Aug. 2020. https://www.netwerk24.com/Nuus/Onderwys/veeltalige-onderrig-vir-beter-leer-op-tersiere-vlak-20200827

Oosthuizen, J. 2018. Taalraad word vanjaar tien. Afrikaans van almal. Afrikaans vir almal. By, Die Burger, 26 Mei 2018. https://www.netwerk24.com/Stemme/Aktueel/afrikaans-van-almal-vir-almal-20180526

Steenkamp, C. & R. Olivier 2019. Ontwikkeling van ons inheemse tale is sentraal tot sosiale samehorigheid. Geplaas 27 Maart 2019. https://www.litnet.co.za/ontwikkeling-van-ons-inheemse-tale-is-sentraal-tot-sosiale-samehorigheid/

Van Heerden, M. 2019. Die Afri-Kwé-taalprojek beklemtoon historiese en toekomstige verbintenisse. Geplaas 28 Maart 2019. https://www.litnet.co.za/die-afri-kwe-taalprojek-beklemtoon-historiese-en-toekomstige-verbintenisse/

Williams, F. 2020. Raad wil die studentehelp met klagtes oor taalbeleid. Beeld, 31 Maart 2020. https://www.netwerk24.com/Nuus/Onderwys/raad-wil-die-studente-help-met-klagtes-oor-taalbeleid-20200330

3.2.4 Kan daar werklike versoening wees?

“My swart vriende en kollegas is verstom as hulle hoor dat van ons wit mense ook arm grootgeword het. Verder lag ons saam wanneer ons gesels oor probleme in ons onderskeie families, want almal sit met ŉ familielid wat lui is, een wat die versorging van die ouers op hom/haar neem, een wat ryk, maar onbetrokke is.” (Annelize B. 2014: 6)

“Stukke vir stukkie sterf ons in versoening in…” (Die digter Antjie Krog, soos aangehaal in C. Jones 2013: 15)

“Ons kan tog nie met troebel oë na die toekoms kyk nie.” (P. Hansen 2014)

“Apartheid se grootste tragedie … is juis dat dit so suksesvol was, en ons vandag nog in geskeide gemeenskappe leef.” (Aangehaal in M. Lamprecht 2014a: 20)

“Versoening, in plaas van vyandskap en onverdraagsaamheid, moet die doelwit wees.” (A. Van Wyk 2015: 10)

“Vergifnis en versoening is ŉ proses en iemand moet dit doelgerig dryf …” (Rooi 2015i: 6)

“Miskien is dit van meer waarde om te werk met die beeld dat ons inderdaad as land in ’n drumpelfase is, maar dat daar vele drumpels is. Ook dat verskillende mense en verskillende groepe op verskillende drumpels staan en dat dít wat vir ons in die toekoms wag, bes moontlik nóg drumpels is.

Miskien is, gegewe die groot verskeidenheid mense met hul uiteenlopende belewenisse wat saam in een land woon, ’n erkenning en waardering van die bestaan van baie drumpels tegelyk ook ons bestemming, ons beloofde land.

Dalk ís ons toekoms die omhelsing van drumpelstatus en spesifiek die omhelsing van ’n veelheid van drumpels. Miskien is daardie nuwe Suid-Afrika ons beloofde land wat oorloop van melk en heuning, nie ’n stil land waar alles net ter wille van rus en vrede gedoen word nie, maar ’n raserige drumpelplek.” (Wepener, C. 2019. Drumpels op weg na ons bestemming. Beeld, 9 Maart 2019, bl. 21.)

“Reconciliation as we knew it then (mid-nineties) is overworked. The challenge now remains – how do opposing groups dialogue and overcome the structural divides? The old settlements will unravel if tangible solutions are not found for these unequal divides. This will unfortunately have to happen outside the reach of politicians because they politicise every opportunity for political gain.

Although we want to settle the past, there can be no future without an understanding of the past.” (Wessels, L. 2019. Reconciliation as we knew it is overworked. Geplaas 21 Junie 2019. https://www.news24.com/Columnists/GuestColumn/reconciliation-as-we-knew-it-is-overworked-20190620) (Eie kursivering)

Aanvullende bronne

Annalize B. 2014. Wit mense voel ook apartheid se pyn, bl. 6.

Basson, E. 2016. Ons moet saamstaan en saam bou.

Britz, E. 2016b. Bruin en wit digters verstaan mekaar op Wellington.

Brümmer, W. 2016d. 10 vrae aan dr. Jacobus Cilliers.

Carstens, W.A.M. 2013a. Op pad van ŉ verdeelde na ŉ gedeelde toekoms in die Afrikaanse taalgemeenskap: Die rol van die Afrikaanse Taalraad in die proses van versoening, bl. 447-483.

Carstens, W.A.M. 2015b. Waar is die bruin mense se stem?, bl. 13.

De Lange, L. 2015. Ons moet aanhou praat (en luister), bl. 2.

De Wet, A. 2015. ‘Afrikaners, Soweto se jeug van ’76 moet heel, bl. 2.

Dreyer, Y. 2014. Goeie luister skep genesing, bl. 12.

Du Plessis, C. 2015b. Geskil by Bloedrivier, bl. 2.

Du Toit, P. 2013. Verlede vreesloos vertel.

Engelbrecht, A. 2016c. ‘Sien ander se weergawes van die verlede raak’, bl. 11.

Farmer, J. 2014. Respek, persoonlike transformasie nodig.

Gericke, M. 2016a. Kerke moet ‘sout’ word.

Gouws, A. 2014. Dít leer ons uit vuilbek-debat.

Hanekom, B. 2016b. Restitusie is ten diepste’n geloofsaak.

Hansen, P. 2014. Trek die angel van die verlede en beweeg aan.

Heyns 2015b. Kom ons in SA doen dit sélf, bl. 21.

Jacobs, D. 2014c. Reik in 2015 uit om ons nasie te bou, bl. 6.

Jansen & Jansen van Rensburg 2015. Versoening op die trein na Pretoria, bl. 5.

Jones, C. 2013. Versoening: gŉ kortpad, bl. 15.

Jordaan, W. 2014b. Taal word só ŉ smal poort vir uitreik.

Jordaan, W. 2015. Vergifnis en berou moet mekaar omhels, bl. 16.

Kamfer, R. 2007. Die Afrikaanse ons.

Katts 2014. Geregtigheid kort ŉ breër verstaan.

Katts 2015. Vergifnis – die persoon en sy konteks.

Kivedo 2014. Hy het nou weer moed vir versoening, bl. 13.

Kok, M. 2015d. Wis historiese skeidslyne in Afrikaanse taalgemeenskap uit, bl. 8.

Kok, M. 2016b. Gesels en slaan ŉ bres in rassestryd, bl. 10.

Koopman, N. 2014d. Steeds op soek na helende versoening, bl. 19.

Koopman, N. 2016c. Ons moet met mekaar leer saamleef.

Koopman, N. 2016e. Adam Small se Transformerende Afrikaans, bl. 539-551.

Koopman, N. 2017a. Ons moet bly werk vir nierassigheid, bl. bl. 15.

Kuyler 2016. Moenie dat verlede jou agterhaal.

Lamprecht 2012. ‘Die regering moet hoor wat ons sê’, bl. 15.

Lamprecht 2013a. Sharpeville moet nie vergeet word, sê leiers, bl. 9.

Lamprecht 2013b. ‘Dit ís nog apartheid se skuld’.

Lamprecht 2014a. Byt vas, versoening duur hele lewe lank, bl. 14.

Landman, J.P. e.a. (reds.) 1988. Wat kom ná apartheid? Jong Afrikaners aan die woord. (ŉ Vroeë besinning oor die tydperk nadat apartheid verdwyn het.)

Le Cordeur, M.L.A. 2015e. ’n Taal is óók bevry, bl. 11.

Lotter 2000. Versoening en moontlike versoeningsimbole in die hedendaagse Suid-Afrika, bl. 223-235.

Louw, L. 1992. Breek af die Afrikaanse taal se eie Berlynse muur, bl. 9.

Marais, F.J. 2016. Wat verstaan jy onder versoening?

Müller, J. 2015. Niemand pluk nét soet of suur vrugte, bl. 9.

Nieuwoudt, J. 2014. Moet tog nie nóg slaggate skep nie.

October & Gunning 2014. Bloedrivier kry brug van versoening, bl. 12.

Olivier, G. 2015. Wit, bruin behoort hand aan hand te loop; los terugkykery, bl. 12.

Pickstone-Taylor 2017. Restitusie is nodig vir vergifnis.

Potgieter, E. & M. van Heerden 2017. Versoening en sosiale kohesie: ’n onderhoud met Elnari Potgieter.

Prince 2015l. ‘Verenig SA deur ware patriotisme’.

Rademeyer, A. 2014c. ‘Inklusiwiteit sal Afrikaans almal se taal maak’, bl. 6.

Redakteur Beeld 2014b. Versoening is juis nóú belangrik.

Retief-Meiring 2007. Ons is darem al op die stoep van die Afrikaanse huis.

Rooi 2015a. Eerder kake wat swaai as appels, bl. 6.

Rooi 2015d. Versoening op voetsoel-Vlok, bl. 14.

Rooi 2015j. ’76-opstande se twee kante ontmoet, bl. 6.

Rooi 2015k. ‘SA se mense weet te min van mekaar’. Rapport Weekliks, 12 Des. 2015, bl. 3.

Roux, K. 2015. ’n Koalisie kan versoening bring.

Steyn, M. 2015. Versoening gebeur nie in ŉ oomblik nie, bl. 9.

Steyn, P. 2016b. Kerke vat oud-troepe na Soweto, bl. 1.

Steynberg 2015. Só sal swart en wit in vrede en voorspoed kan saamleef, bl. 8.

Toerien, H. 2015a. Moet jy g*tkruip om te versoen?

Van Coller 2015b. Waar eindig versoening?

Van der Westhuizen, C. 2015d. Erken dié mense se menslikheid, bl. 12.

Van Wyk, A. 2015. Versoening is ons groot uitdaging, bl. 10.

Wasserman, W. 2016. Versoening swaar, maar tog nodig. Beeld, 29 Nov. 2016, bl. 18.

Wepener 2014. Dít is eintlik ál wat SA se mense vra.

Wyngaard, B. 2015. Ope brief aan my wit broer en swart suster.

Alexander, N. 2009. Afrikaans as a language of reconciliation, restitution and nation-building.

Breed & Semenya 2015. Ubuntu, koinonia and diakonia, a way to reconciliation in South Africa.

Eloff, T. 2015c. Day of reconciliation.

Harris, V. 2017. What Happened To The Reconciliation Project?

Koopman, N. 2016d. Forgiveness, reconciliation essential for SA’s future, bl. 19.

Lotter 1996. Forgiveness in Post-Apartheid South Africa, bl. 120-132.

Spies, D. 2015. White, black must share apartheid stories – Zuma.

Tutu 2000. No Future Without Forgiveness.

Van Zyl, E. (ed.) 2016. Leadership in the African Context. (Gedeelte oor ubuntu.)

Webb 2010a. Constructing an inclusive language community from two mutually excluding ones: The third Afrikaans language movement, bl. 106-120.

Botha, N. 2019. Versoening benodig ŉ soeke na geregtigheid. Geplaas 12 Julie 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/versoening-benodig-n-soeke-na-geregtigheid-20190710

Eybers, J. 2019. Dié Afrikaners wil ’n beter einde sien. Rapport, 26 Mei, 2019, bl. 10.

Kok, A. 2019. Skem ruimte vir vergifnis in SA. Beeld, 17 Jan. 2019, bl. 16.

Le Cordeur, M. 2019. Waar almal tuis sal voel. Die Burger, 17 April 2019. https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/waar-almal-tuis-sal-voel-20190416-2

Redakteur Die Burger 2019. Versoening verg duideliker praat, mooier luister. Die Burger, 18 Des. 2019, bl. 8. https://www.netwerk24.com/Stemme/Kommentaar/beeld-die-burger-en-volksblad-se-versoening-verg-duideliker-praat-mooier-luister-20191218-4

Mueller-Hirth, N. 2018. Forgiveness and the Practice of Compromise in Post-Apartheid South Africa. In Brewer, J.D. (ed.) 2018: 103-128. (Brewer, J.D. (ed.) 2018. The sociology of compromise after conflict. London: Palgrave Macmillan. https://www.palgrave.com/de/book/9783319787435)

Wessels, L. 2019. Reconciliation as we knew it is overworked. Geplaas 21 Junie 2019. https://www.news24.com/Columnists/GuestColumn/reconciliation-as-we-knew-it-is-overworked-20190620

Samevatting

“Jy kan nie wesenlike vordering maak in ŉ daglange gesprek … nie. Maar jy hou die kommunikasiekanale oop, skep ruimte vir verdere debat en iewers neem iemand dalk kennis van ŉ probleem of ŉ oplossing.” (L. de Lange 2015: 2) (Eie kursivering)

“Language is important when it comes to reconciliation” (Oudpres. Nelson Mandela, aangehaal in M. Verwoerd 2016)

“Language, as we know it, has the antagonistic ability to wound and to heal” (Carrá-Salsberg 2016: 11).

“The beauty of understanding Afrikaans

Like many Black South Africans who grew up in apartheid South Africa, I developed a negative attitude towards Afrikaans, but that changed when I first visited the Netherlands in Aug 2012 and Germany in Sep 2013.

The Afrikaans I understand makes it easier to figure out what is being communicated to me, particularly in Dutch (not so in German).

Before Aug 2012, I was convinced – like many who still are – that Afrikaans played no role in my life, but globe-trotting changed all that.

Afrikaans is nou een van my tale!” (Dr. B. Thabe Ditsele – Facebookinskrywing 18 Febr. 2019)

[1] Volgens J. Fourie 2015a: 3 is daar ŉ dalende tendens in die geboortesyfers wêreldwyd, maar ook in Suid-Afrika. Die gemiddelde huishouding in die 1800’s het 6-8 kinders gehad, teenoor ŉ gemiddelde van twee kinders per huisgesin in 2015 wêreldwyd.

[2] In staat om te lees en elementêr te kan skryf. Teen 2017 is bepaal dat 80% van SA se gr. 4’s nie mer begrip kan lees nie – vgl. S. van Zyl 2017b.

[3] Volgens J. Rossouw 2017 is ’n toename in hierdie toelaes, soos die staat aangedui het, onbekostigbaar en kan dit daartoe lei dat die staat die ‘fiskale afgrond’ (dit is daardie punt waar die staat se inkomste sy uitgawes ver oorskry en skuld dan nie meer terugbetaal kan word nie – dus bankkrotskap) sal bereik met verreikende implikasies vir die land se behoud.

[4] In Junie 2014 is aangekondig dat kindersorgtoelaes net tot die ouderdom van 23 betaal sal word.

[5] Vgl. onder meer Hermann & Van Zyl 2011, Van der Spuy 2014 asook Wikipedia 2104 (133) vir meer inligting oor hierdie onderwerp.

[6] Teen November 2016 was die syfer nog hoër – reeds 27,1%. Vgl. Peyper 2016b. Teen Februarie 2017 het effens gedaal 26,6% (vgl. N. Joubert 2017). Teen Mei 2017 was die koers egter weer hoër – 27,7% (vgl. Stadler 2017b, Peyper 2017a, 2017b. Volgens Stadler 2017c het werkloosheid in die loop van 2017 nog verder toegeneem deurdat meer as 80 000 poste in die formele sektor in die eerste en tweede kwartaal van die jaar verloor is.

[7] Volgens ’n berig in Rapport Weekliks van 14 Sept. 2014, bl. 2 is die data waarop die verslag gebaseer is, onder verdenking omdat dit te beperk is. Daar word wel erken dat dit tendense kan aandui. Volgens ’n alternatiewe verslag van die Southern and Eastern Africa Consortium for Monitoring Educational Equality (SACMEQ) word die gehalte van Suid-Afrikaanse onderwys eerder agste uit vyftien Afrikalande geplaas.

[8] Vgl. Myburgh, J. 2019. Moeder van ’n voorsprong. Taalgenoot, Herfs 2019, bl. 82-84.

[9] Vgl. hieroor Moeletsi Mbeki (2014) oor “Leierskap in Suid-Afrika in die era van neokolonialisme”. Die gevaar van swart nasionalisme word hier uitgewys, in teenstelling met die vroeëre Afrikanernasionalisme: “Afrikaner-nasionalisme het êrens in die 1990’s ŉ pynlose dood gesterf, omtrent die tyd toe swart nasionalisme uiteindelik skyn te geseëvier het.

[10] “South Africa ranked 73^rd out of 180 countries that participated in a Transparency International (TI) survey [2018] – which ranks participating countries according to their perceived levels of corruption in the public sector.” Sien Phakgadi, P. 2019. SA ranks 73rd in global corruption survey. Geplaas 29 Jan. 2019. https://www.news24.com/SouthAfrica/News/sa-ranks-73rd-in-global-corruption-survey-20190129 Die Zondo-kommissie van ondersoek na korrupsie (2018, 20198) toon ook ontstellende vlakke van korrupsie – vgl Sibanda, O.S. 2019. State Capture: Little did we suspect that our own people would be as corrupt as the apartheid regime. Geplaas 28 Jan. 2019. https://www.dailymaverick.co.za/opinionista/2019-01-28-state-capture-little-did-we-suspect-that-our-own-people-would-be-as-corrupt-as-the-apartheid-regime/. Vgl. ook https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-01-28-agrizzi-more-songs-about-jacob-and-dudu-and-the-sound-of-r250-million-silence/ asook https://www.netwerk24.com/Stemme/Menings/korrupsie-skend-ons-regte-20190129-2 vir verdere bewys hiervan.

[11] Sien Zille 2014a & 2014b oor die gevolge van hierdie beleid op nie-swart mense in die land. Vgl. ook Sisulu 2013 wat argumenteer “wittes moet regstelaksie help onnodig maak”.

[12] Vgl. hieroor onder meer Boraine se boek What’s gone wrong? On the brink of a failed state (2014) asook Mangcu 2014c oor The Arrogance of Power. Vgl. ook P. Mulder (2014b: 13) oor “360 j. se waarhede moet erkenning kry”. Vgl. Jeffery 2014c oor die tekortkominge en gevare verbonde aan swart ekonomiese bemagtiging (“black economic empowerment”, BEE).

[13] Aangehaal in artikel: “South Africa is in dire straits these days. Many years of corruption and incompetence have exhausted the country’s reserves and we’re now close to the edge. Still, I believe the people of this country are better than this.”

[14] “The June 16 Soweto Uprising was a watershed event in South African history. It focused global attention on the stark brutality of the apartheid education system. More than any other area, education lay at the core of the anti-apartheid struggle. Led by the country’s valiant youth, the education struggle was indissolubly tied to the quest for a free and democratic South Africa. … Of the total number of unemployed South Africans, it is estimated that more than half of them are young – 18 to 35 years. This does not augur well for future social stability in South Africa. Moreover, without a sound basic education system the country will struggle to produce the skills needed to power its modern industrial economy, promote inclusive development and attain global competitiveness. Considering this catalogue of failures, young South Africans can be forgiven for asking whether the sacrifices made by their forebears in 1976 were worthwhile.” (Soko, M. 2020. The June 16 legacy – a catalogue of failures. Geplaas 15 Junie 2020. https://www.dailymaverick.co.za/article/2020-06-15-the-june-16-legacy-a-catalogue-of-failures/_

[15] Turner wys op die belang van ‘n afname in demografiese groei, veral rakende geboortesyfers: “There are no easy answers to the demographic challenge now threatening African economic development. But we should at least recognise that this is where the real demographic threat lies. Automation has turned conventional economic wisdom on its head: There is greater prosperity in fewer numbers.”

[16] Geelmuyden voer aan dat “Afrikaans beslis die maklikste taal (is) om te leer vir alle volke in Noordwes-Europa”.

[17] Op webblad https://raru.co.za/books/7358233-wit-wolf-stefaans-coetzee-alita-steenkamp: “Stefaans Coetzee was maar 19 jaar oud toe hy op Oukersdag 1996 saam met twee ander verregses bomme by die Shoprite-winkel in Worcester geplant het. Vier mense – onder wie drie kinders – sterf in dié verwoestende ontploffings en Stefaans se lewe verander onherroeplik. Hy word tot moordenaar veroordeel en vir 40 jaar tronk toe gestuur. In die gevangenis besluit hy stelselmatig om met sy slagoffers versoen te raak. ’n Roerende en onvergeetlike ware verhaal van versoening en hoop.”